در صنعت هوانوردی که کوچک‌ترین نقص می‌تواند به خطرات بزرگ منجر شود، استفاده از روانکارهای دقیق، ایمن و تخصصی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. در میان این روانکارها، گریس هوایی (Aircraft Grease) یکی از کلیدی‌ترین انواع روانکارهاست که وظایف حیاتی در حفظ عملکرد ایمن و پایدار هواپیما بر عهده دارد. این گریس‌ها که برای استفاده در شرایط دمایی و فشاری شدید طراحی شده‌اند، در بخش‌هایی همچون چرخ‌ها، لولاها، اتصالات بال‌ها و سامانه‌های باز و بسته شونده نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.
در این مقاله تخصصی، ضمن معرفی انواع گریس‌های هوایی، به بررسی عملکرد آن‌ها در سامانه‌های مختلف پروازی و معیارهای انتخاب مناسب‌ترین نوع گریس برای نگهداری هواپیما می‌پردازیم.
اهمیت استفاده از گریس در صنایع هوایی
در سامانه‌های پروازی، جایی برای آزمون و خطا وجود ندارد. سایش، خوردگی و اصطکاک از جمله عوامل مخرب هستند که می‌توانند عملکرد بخش‌های حیاتی یک هواپیما را مختل کرده و ایمنی پرواز را به خطر بیندازند. گریس‌های هوایی، به‌عنوان یک لایه محافظ و روانکار، با کاهش اصطکاک و محافظت در برابر خوردگی، عمر مؤلفه‌های مکانیکی را افزایش داده و پایداری عملکرد را تضمین می‌کنند.
تفاوت گریس هوایی با گریس‌های صنعتی معمولی
در مقایسه با گریس‌های عمومی، گریس‌های مورد استفاده در هوانوردی ویژگی‌های خاصی دارند:
- تحمل دمایی بسیار بالا و پایین (High Temp/Low Temp): برای عملکرد در دمایی از -۵۵ تا +۲۰۰ درجه سانتی‌گراد.
- پایداری مکانیکی بالا: در برابر لرزش‌ها و فشارهای شدید مقاوم‌اند.
- پایداری اکسیداتیو و مقاومت در برابر تجزیه حرارتی
- مقاومت عالی در برابر آب و رطوبت
- فرمولاسیون سبک با روغن پایه مصنوعی (Synthetic Base Oil)
برخی تولیدکنندگان ایرانی مانند نفت بهران، پترونول و نفت ایرانول با ارائه محصولاتی با فرمولاسیون تقویت‌شده در برابر دمای بالا و تاییدیه‌های صنعتی، توانسته‌اند جایگاه مناسبی در بخش نگهداری ناوگان هوایی کسب کنند.
کاربردهای کلیدی گریس در بخش‌های مختلف هواپیما
گریس چرخ‌ها و محور فرود (Landing Gear Grease)
چرخ‌ها و سیستم‌های فرود در معرض فشارهای شدید، نوسانات حرارتی و شوک‌های مکانیکی ناشی از نشست و برخاست قرار دارند. استفاده از گریس فشار بالا با مقاومت در برابر آب در این بخش ضروری است تا از ساییدگی سریع یاتاقان‌ها و آسیب‌دیدگی اتصالات جلوگیری شود.
گریس لولاها و اتصالات مکانیکی (Hinge & Bearing Grease)
لولاها در سطوح متحرک مثل بال‌ها، سکان افقی و عمودی نیاز به روانکاری مداوم دارند. گریس‌هایی با خاصیت ضدخوردگی و مقاومت در برابر دمای متغیر برای این بخش‌ها استفاده می‌شوند. هرگونه خشکی یا قفل‌شدگی در این اتصالات می‌تواند مانورپذیری هواپیما را مختل کند.
گریس سامانه‌های باز و بسته‌شونده (Open/Close System Grease)
در سامانه‌هایی مانند درب‌های بار، کاناپی، یا دریچه‌های اضطراری که باز و بسته شدن نرم و سریع اهمیت دارد، از گریس‌هایی با ویژگی‌های زیر استفاده می‌شود:
- عدم جذب گرد و غبار
- خاصیت پایداری شیمیایی بالا
- قابلیت عملکرد در دوره‌های طولانی بدون نیاز به تعویض
گریس بال‌ها و سطوح کنترل (Flight Control Grease)
روانکاری دقیق سطوح کنترل مانند فلپ‌ها، الِرون‌ها و رادِرها نقش مستقیمی در پایداری پرواز دارد. در این بخش، برخی تعمیرکاران حرفه‌ای از گریس‌های تقویت‌شده برند فول پرایم یا ریسینگ استفاده می‌کنند که به دلیل تحمل دمای بالا و مقاومت اکسیداتیو، شناخته شده‌اند.
مشخصات فنی ایده‌آل برای گریس هوایی
- پایه روغن: Synthetic Ester یا PFPE
- غلظت‌دهنده: Clay, Lithium Complex یا Polyurea
- شاخص دمایی بالا (Viscosity Index > 150)
- مقاومت بالا در تست فشار چهار گلوله (Four Ball Test)
- حداقل نقطه قطره‌ای بالاتر از 250°C
رایج‌ترین گریس‌های هوایی مورد تأیید تولیدکنندگان هواپیما
برخی برندها و فرمول‌های معتبر گریس‌های هوایی که در خطوط هوایی و تعمیرگاه‌های هواپیما مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- Mobilgrease 33: مناسب برای سیستم‌های متحرک و کنترل پرواز
- AeroShell Grease 5/7/14/33/64: بسته به نوع، برای چرخ‌ها، لولاها و یاتاقان‌ها
- Nyco Grease GN 3058: گریس چندمنظوره برای تجهیزات پروازی با خواص دمایی بالا
- Royco 27: با کارایی بالا برای بلبرینگ‌ها در دماهای پایین
راهنمای انتخاب گریس مناسب هواپیما
هنگام انتخاب گریس هوایی، توجه به موارد زیر ضروری است:
- دمای عملیاتی سیستم (Operational Temperature Range)
- سرعت چرخش یا حرکت اجزا (RPM یا Dynamic Load)
- نوع تماس (Rolling, Sliding یا Oscillating)
- نیاز به خواص ضدخوردگی یا مقاومت در برابر آب
- تأییدیه‌های صنعتی مانند MIL-PRF-81322، MIL-PRF-23827 یا BMS 3-33
مزایای استفاده از گریس تخصصی هوایی
- کاهش هزینه‌های نگهداری به دلیل افزایش طول عمر قطعات
- جلوگیری از خرابی ناگهانی و افزایش ایمنی پرواز
- کاهش مصرف گریس به دلیل پایداری شیمیایی بالا
- افزایش اطمینان در مانورپذیری و عملکرد قطعات حیاتی
اشتباهات رایج در روانکاری تجهیزات هوایی
- استفاده از گریس‌های غیرمجاز یا عمومی در جایگزینی گریس تخصصی
- روانکاری بیش‌ازحد که منجر به تجمع گرد و غبار یا آلودگی می‌شود
- عدم رعایت برنامه زمان‌بندی‌شده نگهداری و روانکاری
- نگهداری نامناسب گریس در دما و رطوبت بالا
نقش نگهداری و انبارداری در کیفیت گریس هوایی
برای حفظ عملکرد گریس، انبارداری باید به‌صورت کنترل‌شده انجام شود:
- نگهداری در دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد
- جلوگیری از نفوذ رطوبت و نور مستقیم
- استفاده از ظروف بسته و بدون تماس با هوا
- برچسب‌گذاری دقیق تاریخ تولید و انقضا
سوالات متداول
۱. آیا می‌توان از گریس‌های صنعتی عمومی به جای گریس هوایی استفاده کرد؟
خیر. گریس‌های صنعتی توان تحمل فشار، دما و شرایط خاص پروازی را ندارند و استفاده از آن‌ها می‌تواند موجب آسیب جدی شود.
۲. هر چند وقت یک‌بار باید گریس‌های هواپیما تعویض شوند؟
بسته به نوع سیستم و دستورالعمل سازنده هواپیما، بازه‌های روانکاری می‌تواند از هر ۳ ماه تا یک سال متغیر باشد.
۳. بهترین برند گریس برای استفاده در سیستم فرود چیست؟
AeroShell Grease 64 و Mobilgrease 28 از گزینه‌های معتبر برای چرخ‌های هواپیما و سیستم‌های فرود هستند.
۴. گریس مناسب برای آب‌وهوای ایران چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
توانایی عملکرد در بازه‌ی دمایی گسترده، مقاومت در برابر گرد و غبار و پایداری اکسیداتیو بالا از ویژگی‌های مهم برای اقلیم ایران است.
نتیجه‌گیری
گریس هوایی، ستون پنهان ایمنی در صنعت هوانوردی است. انتخاب درست، روانکاری اصولی و نگهداری صحیح این نوع گریس، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در عملکرد مؤثر و ایمن یک هواپیما ایفا کند. چه در چرخ‌های فرود باشید، چه در لولاهای بال‌ها یا دریچه‌های اضطراری، این روانکار کوچک، تضمین‌کننده‌ی یک پرواز بی‌دغدغه است.
در تحلیل‌های فنی انجام‌شده در موتور آرا رازین، تمرکز بر انتخاب گریس‌های تخصصی متناسب با شرایط عملیاتی و اقلیمی ایران، به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در بهبود عملکرد سیستم‌های پروازی مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری دقیق در تعمیرگاه‌ها و ناوگان‌های هوایی باشد.
بدون نظر