در صنعت هوانوردی، هر تصمیم فنی باید با دقت و آگاهی کامل گرفته شود؛ زیرا کوچک‌ترین خطا می‌تواند منجر به پیامدهای جبران‌ناپذیری شود. یکی از پرسش‌های مهمی که ذهن بسیاری از متخصصان تعمیر و نگهداری هواپیما، خریداران روانکار و پیمانکاران نظامی را به خود مشغول کرده، این است که آیا می‌توان از روغن‌های چندمنظوره برای روانکاری بخش‌های مختلف یک هواپیما به‌طور هم‌زمان استفاده کرد یا خیر؟ این مقاله به بررسی تخصصی مزایا، ریسک‌ها، و استانداردهای مرتبط با استفاده از روانکارهای چندکاره در صنعت هوایی می‌پردازد.
مفهوم روغن‌های چند منظوره هوایی
روغن‌های چند منظوره (Multipurpose Aviation Oils) روانکارهایی هستند که با هدف کاهش تنوع روغن‌های مصرفی در یک هواپیما طراحی شده‌اند. این روغن‌ها معمولاً قابلیت استفاده در چند سیستم مختلف را دارند به عنوان روغن هیدرولیک، موتور و یا جعبه‌دنده کمکی. با وجود جذابیت کاهش هزینه‌ها و ساده‌سازی زنجیره تأمین، استفاده از این نوع روغن‌ها نیازمند بررسی دقیق تطابق با الزامات فنی هر بخش از سیستم پروازی است.
مزایای استفاده از روانکارهای چندمنظوره در هواپیما
- کاهش هزینه‌های انبارداری و لجستیک: استفاده از یک یا دو نوع روانکار به‌جای پنج یا شش نوع، نگهداری و مدیریت روانکارها را آسان‌تر می‌کند.
- کاهش خطای انسانی: احتمال استفاده از روغن اشتباه در محل اشتباه کاهش می‌یابد.
- افزایش سرعت سرویس‌دهی: مکانیک‌ها و تکنسین‌ها با فرمولاسیون یکسان راحت‌تر کار می‌کنند.
- سازگاری با ناوگان‌های سبک و کوچک: در هواپیماهای آموزشی، چارتر یا پرواز عمومی، برخی مدل‌های چندمنظوره مناسب‌تر از گزینه‌های تخصصی هستند.
چالش‌ها و ریسک‌های استفاده از روغن‌های چندمنظوره
- تفاوت شرایط عملیاتی: موتور، سیستم هیدرولیک، و جعبه‌دنده نیازهای روانکاری متفاوتی دارند؛ از جمله فشار، دما، سازگاری با مواد و عملکرد ضدسایش.
- احتمال افت عملکرد: در برخی موارد، روغن‌های چندمنظوره عملکرد ضعیف‌تری نسبت به روانکارهای تخصصی نشان می‌دهند، به‌ویژه در شرایط پروازی شدید.
- عدم پذیرش برخی استانداردها: سازمان‌های هوانوردی مانند FAA، EASA یا حتی استانداردهای نظامی MIL-PRF برای برخی بخش‌ها الزام به استفاده از روغن تخصصی دارند.
- سایش غیرمنتظره قطعات: استفاده از روغن نادرست می‌تواند منجر به سایش زودهنگام یا از کار افتادن بحرانی شود.
بررسی استانداردهای معتبر برای روانکارهای چندمنظوره هوایی
MIL-PRF-23699
این استاندارد یکی از پرکاربردترین معیارها برای روغن‌های موتور توربین گازی در هواپیماست. برخی از روغن‌های چندمنظوره نیز تلاش می‌کنند با این استاندارد هم‌راستا باشند تا قابلیت استفاده گسترده‌تری داشته باشند.
SAE AS5780
برای روغن‌های توربینی با عملکرد بالا، این استاندارد نقش مهمی ایفا می‌کند و روانکارهایی که می‌خواهند به‌عنوان چندمنظوره طبقه‌بندی شوند، باید به این گواهی توجه داشته باشند.
DEF STAN 91-101
استاندارد وزارت دفاع بریتانیا که ویژگی‌های روانکارهای هوایی چندکاره را به‌طور دقیق تعریف می‌کند. بسیاری از برندهایی که مایل به صادرات روانکار به کشورهای دارای ناوگان نظامی هستند، به این استاندارد متعهدند.
کاربردهای مجاز روغن‌های چندمنظوره در هواپیما
۱. هواپیماهای عمومی و سبک
در هواپیماهای سبک و آموزشی، استفاده از روغن‌های چندمنظوره تحت شرایط خاص و تأییدیه سازنده بلامانع است. برندهایی مانند پترونول و فول پرایم نمونه‌هایی از روغن‌های چندکاره مناسب برای موتور و گیربکس در هواپیماهای سبک ارائه کرده‌اند.
۲. پرنده‌های نظامی کوچک یا پهپادها
در سامانه‌های ساده‌تر و با بار حرارتی پایین‌تر، برخی از روغن‌های چندمنظوره مثل محصولات ردلوب و نفت پارس عملکرد مناسبی داشته‌اند.
۳. هواپیماهای توربوپراپ منطقه‌ای
در این دسته، استفاده از روغن‌های چندمنظوره باید به‌صورت موردی و با ارجاع به دفترچه فنی سازنده (AMM) و تطابق با استانداردهای API، SAE و DEF انجام شود. محصولاتی مانند سوپر پیشتاز و فول مکس در این زمینه آزمون‌های موفقی داشته‌اند، مشروط بر تطابق دقیق با مشخصات فنی.
چه زمان‌هایی نباید از روغن چند منظوره استفاده کرد؟
- در هواپیماهای جت با دمای کاری بالا
- در سیستم‌های هیدرولیکی بسیار حساس مانند ارابه فرود یا ترمز با فشار بالا
- در تجهیزات مجهز به متریال خاص مانند پلیمرهای حساس یا آلیاژهای سبک
- در صورتی که سازنده هواپیما یا سیستم، روغن خاصی را پیشنهاد داده باشد
برندهای معتبر تولیدکننده روغن‌های چندمنظوره هوایی
- پترونول: با فرمولاسیون ترکیبی برای موتور و گیربکس در هواپیماهای سبک
- نفت ایرانول: محصولات خاص با تطابق جزئی با استانداردهای SAE برای موتور و اجزای جانبی
- فلو مکس: با تمرکز بر روانکاری سیستم‌های توربینی سبک و سازگار با ملزومات چندبخشی
- پارس کلاس: ارائه روانکارهای نیمه‌سنتتیک با قابلیت استفاده در سیستم‌های ترکیبی
- بهران رانا: برند معتبر داخلی با توسعه روغن‌هایی با قابلیت استفاده در موتور و سیستم‌های هیدرولیک سبک
پیشنهادهای کاربردی برای انتخاب روانکار چندمنظوره هوایی
- همیشه به استانداردها توجه کنید. گواهی‌نامه‌هایی مانند MIL-PRF، SAE و DEF STAN نشانه‌ای از اعتمادپذیری محصول است.
- به دفترچه فنی سازنده وفادار بمانید. اگر تولیدکننده روغن خاصی را مجاز می‌داند، از آن تخطی نکنید.
- آنالیز روغن را جدی بگیرید. پس از هر ۵۰ ساعت پرواز یا سرویس کامل، نمونه‌گیری و تحلیل روانکارها انجام شود.
- از برندهای معتبر استفاده کنید. حتی اگر هزینه بالاتر باشد، ریسک پایین‌تری در عملکرد فنی خواهید داشت.
سوالات متداول
1.آیا روغن چندمنظوره می‌تواند جایگزین روانکارهای تخصصی در هواپیماهای جت شود؟
خیر؛ در هواپیماهای جت به دلیل دمای بالا و نیازهای خاص روانکاری، تنها روغن‌های تخصصی مجاز هستند.
2.آیا استفاده از روغن چندمنظوره باعث ابطال گارانتی قطعات هواپیما می‌شود؟
در صورت عدم تطابق با استانداردهای سازنده، استفاده از روغن اشتباه ممکن است باعث لغو گارانتی شود.
3.چه تفاوتی میان روغن‌های چندمنظوره هوایی و صنعتی وجود دارد؟
روغن‌های هوایی تحت شرایط سخت‌گیرانه‌تری تولید می‌شوند و از نظر سازگاری با محیط پروازی و آلودگی حرارتی متمایزند.
4.آیا روانکار چندمنظوره باید تست آزمایشگاهی شود؟
بله، توصیه می‌شود قبل از استفاده در هواپیما، آزمایش‌های ویسکوزیته، نقطه اشتعال، پایداری اکسیداتیو و سازگاری با قطعات انجام شود.
نتیجه‌گیری:
روغن‌های چند منظوره هوایی راه‌حلی کاربردی برای برخی از هواپیماهای سبک و شرایط خاص محسوب می‌شوند، اما استفاده از آن‌ها در ناوگان‌های پیچیده یا پروازی سنگین، ریسک بالایی دارد. تصمیم‌گیری برای انتخاب این نوع روانکار باید با آگاهی کامل، تحلیل استانداردها و مشورت با متخصصان فنی انجام شود. برندهایی چون پترونول، ایرانول، فول لایف و سوپرپیشرو می‌توانند در تأمین روانکارهای باکیفیت و چندمنظوره در سطح داخلی مؤثر باشند.
با توجه به پیچیدگی‌های استانداردهای روانکارهای هوایی، انتخاب و تأمین مطمئن آن‌ها نیازمند دانش تخصصی و تجربه فنی است. در همین راستا، موتور آرا رازین به‌عنوان یکی از مراجع تخصصی تأمین روغن‌های هوانوردی، با تمرکز بر روانکارهای دارای گواهی‌نامه‌های معتبر بین‌المللی، همراه مطمئن شرکت‌های هواپیمایی، پیمانکاران نظامی و مراکز نگهداری تجهیزات پروازی است. تطابق فنی محصولات با الزامات MIL-PRF و SAE، و ارائه مشاوره برای انتخاب بهینه روانکار، بخشی از خدمات حرفه‌ای این مجموعه محسوب می‌شود.
بدون نظر