کنگان در مدار شیفت‌های پارس جنوبی؛ چرا الگوی مصرف روغن متفاوت است؟
کنگان را باید قلب تپنده‌ی تردد صنعتی استان بوشهر دانست؛ جایی که هزاران خودروی سبک و نیمه‌سنگین هر روز در مسیر بین کنگان، عسلویه و سیراف در رفت‌وآمد شیفت‌های پارس جنوبی حرکت می‌کنند. برخلاف ترافیک شهری معمول، تردد شیفتی در این منطقه ریتمی فشرده و دو ضرب دارد: یک‌بار سحرگاه، زمانی‌که کارمندان پالایشگاه‌ها عازم سایت می‌شوند، و بار دیگر هنگام غروب، در بازگشت جمعی. همین الگوی منظم اما پرفشار، چرخه‌ای متفاوت از گرمایش، توقف، و استارت‌های مکرر را ایجاد می‌کند که در مصرف و فرسودگی روغن نقش تعیین‌کننده دارد.
اقلیم شرجی و مه‌نمکی؛ دشمن پنهان روانکاری
در کنگان و نوار ساحلی عسلویه، رطوبت نسبی در تابستان گاه تا ۹۰ درصد می‌رسد و مه‌نمکی در هوا ترکیبی از ریزبلورهای کلرید سدیم و بخار آب ایجاد می‌کند. این مه روی سطح موتور، قطعات فلزی و حتی مخزن روغن ته‌نشین می‌شود و با گذر زمان به اکسیداسیون روغن و تشکیل زنگ سطحی منجر می‌گردد. در چنین شرایطی، روغن موتور باید افزودنی ضدخوردگی و آنتی‌اکسیدان قوی داشته باشد تا از اکسیداسیون زودرس و لجن‌سازی جلوگیری کند. روغن‌هایی با استاندارد API SP یا CK-4 و شاخص NOACK پایین در این اقلیم عملکرد بهتری نشان می‌دهند.
Idle طولانی و استارت‌های متوالی
در تردد شیفتی، خودروها به‌ویژه ون‌ها و اتوبوس‌های کارکنان، ساعت‌ها در حالت روشن (Idle) منتظر باز شدن گیت‌های پالایشگاه یا سوار و پیاده شدن نیروها می‌مانند. این وضعیت باعث می‌شود روغن بدون جریان کامل هوا، داغ و اکسید شود و ذرات کربنی ریز تولید کند. در مقابل، پس از توقف‌های طولانی شبانه، استارت‌های سرد سحرگاهی دمای ناگهانی موتور را تغییر داده و شوک حرارتی به فیلم روغن وارد می‌کند. این چرخه گرم و سرد مکرر، روغن‌هایی را که پایداری حرارتی بالا (HTHS) و ویسکوزیته کنترل‌شده ندارند، به سرعت تخریب می‌کند.
پروفایل مسیرها و بار حرارتی موتور
مسیر اصلی کنگان–عسلویه با وجود همواری نسبی، به دلیل توقف‌های پی‌در‌پی، افزایش دمای سطح جاده و تردد خودروهای سنگین، فشار مضاعفی به موتور وارد می‌کند. مسیر کنگان–جم اما شیب‌دار و کوهستانی است؛ بنابراین روغن باید در برابر فشارهای برشی بالا نیز مقاوم باشد. در مسیرهای طولانی‌تر مانند کنگان–دشتی یا کنگان–برازجان، پایداری ویسکوزیته در دمای بالا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا روغن نباید در سرعت‌های ثابت و طولانی‌مدت، رقیق یا تبخیر شود.
چرا انتخاب روغن موتور کنگان باید متفاوت باشد؟
در نگاه اول ممکن است تصور شود هر روغن ۱۰W-40 یا ۲۰W-50 برای جنوب مناسب است؛ اما در واقعیت، ترکیب گرما، نمک، فشار ترافیکی و توقف‌های مکرر باعث می‌شود موتور به روغنی با شاخص گرانروی پایدار، مقاومت اکسیداسیونی بالا و افزودنی ضد‌زنگ قوی نیاز داشته باشد.
روغن‌های فول‌سنتتیک با گرید SAE 5W-40 و پایه Group III+ بهترین گزینه برای خودروهای جدید هستند؛ در حالی‌که موتورهای کارکرده یا ناوگان دیزلی می‌توانند از روغن‌های API CK-4 با TBN بالا استفاده کنند تا در برابر دوده و اسیدهای حاصل از سوخت گازوئیل مقاومت کنند.
نقش برندهای معتبر ایرانی در اطمینان عملکرد
برندهایی مانند بهران، ایرانول، پارس و پترونول سال‌هاست برای اقلیم‌های جنوبی کشور فرمولاسیون ویژه‌ای عرضه کرده‌اند. به‌عنوان مثال، سری بهران رانا 5W-40 و ایرانول کوارتز با افزودنی‌های ضد‌اکسیداسیون قوی در مناطق شرجی عملکرد مناسبی دارند. نکته حیاتی اما اصالت کالا و دسترسی به COA و MSDS معتبر است؛ موضوعی که موتورازین با شبکه‌ی توزیع رسمی و آزمایش‌شده خود در بوشهر و کنگان تضمین می‌کند.
راهنمای فنی انتخاب روغن موتور مناسب ناوگان شیفتی در کنگان و پارس جنوبی
انتخاب روغن موتور برای خودروهایی که روزانه در رفت‌وآمد میان کنگان، عسلویه، جم و سیراف در حال تردد هستند، صرفاً یک تصمیم فنی نیست؛ بلکه ترکیبی از شناخت اقلیم، نوع موتور، سوخت مصرفی، و الگوی عملکرد ناوگان است. روغنی که در شمال کشور عملکرد مطلوبی دارد، در شرایط شرجی و پرحرارت بوشهر ممکن است در کمتر از چند هفته خاصیت خود را از دست بدهد. به همین دلیل، استانداردهای بین‌المللی API و ACEA بهترین مرجع برای انتخاب علمی روغن در چنین محیط‌هایی هستند.
۱. انتخاب روغن برای خودروهای بنزینی ناوگان شیفتی
برای خودروهای سواری و ون‌های بنزینی که در تردد میان کنگان و سایت‌های پارس جنوبی فعالیت دارند، مهم‌ترین معیار، پایداری حرارتی و سازگاری با سوخت داخلی است. در چنین شرایطی، پیشنهاد می‌شود از روغن‌های فول‌سنتتیک با گرید:
- SAE 5W-40 برای خودروهای پرکارکرد
- SAE 5W-30 برای خودروهای جدیدتر و کم‌مصرف‌تر
استفاده شود.
استاندارد API SP یا SN+ نشان می‌دهد روغن توانایی مقابله با تشکیل رسوبات در دمای بالا، پیش‌اشتعال در موتورهای توربوشارژ و حفاظت از زنجیر تایم را دارد. همچنین وجود گواهی ACEA C3 یا A3/B4، اطمینان می‌دهد که روغن از فناوری HTHS بالا (High Temperature High Shear) برخوردار است؛ یعنی در گرمای شدید و فشار زیاد فیلم روغن حفظ می‌شود.
۲. انتخاب روغن برای خودروهای دیزلی سبک و سنگین
در پارس جنوبی، بسیاری از مینی‌بوس‌ها، وانت‌های خدماتی و اتوبوس‌های کارکنان از موتورهای دیزلی استفاده می‌کنند. برای این گروه، استاندارد API CK-4 بهترین انتخاب است. این روغن‌ها در برابر اکسیداسیون و افزایش دوده مقاومت بالایی دارند و از فیلترهای DPF و سیستم‌های EGR محافظت می‌کنند. ویژگی‌های کلیدی روغن‌های CK-4 عبارت‌اند از:
- TBN بالا (Total Base Number) برای خنثی‌سازی اسیدهای حاصل از سوخت دیزل
- خاکستر سولفاته پایین (Low SAPS) برای حفظ مبدل‌های کاتالیستی
- برش‌پذیری پایین (Low Shear Loss) برای ماندگاری فیلم روغن در فشار زیاد
- مقاومت در برابر رقیق شدن با سوخت (Fuel Dilution Control)
روغن‌هایی مانند پارس کلاس توربو دیزل 15W-40 CK-4 یا پترونول CK-4 HDX برای ناوگان سنگین کنگان–عسلویه گزینه‌های استانداردی هستند.
۳. افزودنی‌های کلیدی برای اقلیم ساحلی و شرجی
در هوای مرطوب و شورِ کنگان، افزودنی‌ها تعیین‌کننده عمر واقعی روغن‌اند. سه ترکیب حیاتی باید در هر روغن مناسب این منطقه وجود داشته باشد:
- آنتی‌اکسیدانت (Anti-Oxidation) برای جلوگیری از لجن و تغییر رنگ روغن در دمای بالا
- ضدخوردگی (Anti-Corrosion) برای حفاظت از یاتاقان‌ها و جداره سیلندر در برابر بخار نمک
- دترجنت/دیترجنت (Detergency/Dispersancy) برای کنترل رسوبات ناشی از احتراق ناقص و ذرات کربنی حاصل از Idle طولانی
روغن‌هایی با NOACK کمتر از ۱۰٪ (شاخص تبخیر پایین) در اقلیم بوشهر عملکردی پایدارتر دارند، چون در گرمای ۵۰ درجه تابستان بخار نمی‌شوند و از تبخیر روغن جلوگیری می‌کنند.
دوره تعویض در سناریوی شیفتی
یکی از خطاهای رایج در ناوگان پارس جنوبی، تعویض روغن بر اساس کیلومتر پیمایش است. درحالی‌که در رفت‌وآمد شیفتی، بخش زیادی از زمان موتور صرف روشن ماندن در حالت Idle می‌شود.
برای شرایط مشابه کنگان–عسلویه:
- هر ۵۰۰ ساعت کارکرد یا حدود ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ کیلومتر واقعی برای دیزلی‌ها
- هر ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ کیلومتر برای خودروهای بنزینی
به‌عنوان چرخه منطقی توصیه می‌شود. البته اگر رنگ روغن تیره‌تر از حد معمول یا بوی سوختگی احساس شود، باید زودتر اقدام کرد. تعویض هم‌زمان فیلتر روغن و فیلتر هوا از الزامات سرویس است، چون آلودگی نمکی و گردوغبار می‌تواند چرخه روانکاری را به‌سرعت تخریب کند.
چک‌لیست روزانه و هفتگی پایش سلامت روغن
برای مدیریت ناوگان در پارس جنوبی، یک برنامه پایش ساده اما منظم ضروری است. این چک‌لیست باید شامل موارد زیر باشد:
- بررسی سطح روغن در حالت سرد قبل از استارت سحرگاهی
- کنترل رنگ و شفافیت روغن (تغییر به سیاه یا خاکستری = سوختگی یا دوده زیاد)
- بررسی نشتی در اطراف فیلتر و واشر کارتل
- کنترل بوی غیرطبیعی روغن (سوختگی یا بنزین)
- یادداشت دوره تعویض قبلی برای جلوگیری از تأخیر
این نظارت ساده، به‌ویژه در ناوگان‌های چند‌شیفتی، می‌تواند عمر موتور را تا ۳۰٪ افزایش دهد و هزینه تعمیرات را کاهش دهد.
۶. نمونه برنامه در پارس جنوبی
پیمانکاران حمل‌ونقل شیفتی در مسیر کنگان–عسلویه معمولاً هر ماه برنامه تعویض دوره‌ای گروهی اجرا می‌کنند. این کار به‌کمک تأمین‌کنندگان محلی مانند موتورازین انجام می‌شود که علاوه بر تأمین روغن، کیت فیلتر، تست ویسکوزیته و گزارش COA/MSDS را نیز ارائه می‌کند.
در صورت اجرای منظم این چرخه، ناوگان می‌تواند بدون توقف ناگهانی و کاهش راندمان، کل فصل گرم تابستان را پشت سر بگذارد.
برنامه سرویس دوره‌ای و لجستیک تأمین روغن موتور در ناوگان شیفتی کنگان
ناوگان‌های فعال در محور کنگان–پارس جنوبی، قلب تپنده‌ی جابه‌جایی صنعتی کشور محسوب می‌شوند. از مینی‌بوس‌های خدماتی تا اتوبوس‌های کارکنان و وانت‌های پروژه‌ای، همه‌ی این وسایل نقلیه باید با دقت و نظم بالا نگهداری شوند تا وقفه‌ای در تردد نیروهای پالایشگاهی ایجاد نشود. اجرای یک برنامه سرویس دوره‌ای هوشمند نه‌تنها عمر موتور را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه سوخت و توقف ناوگان را نیز به شکل محسوسی کاهش می‌دهد.
طراحی برنامه سرویس بر پایه زمان و کارکرد واقعی
در شرایط شیفتی، ملاک سرویس نباید فقط کیلومتر پیموده‌شده باشد، بلکه باید ترکیبی از زمان، ساعت کارکرد، و شرایط اقلیمی در نظر گرفته شود. برای نمونه:
- خودروهایی که روزانه در محدوده‌ی کنگان–عسلویه تردد دارند، باید هر ۵۰۰ ساعت کارکرد یا هر ۶ هفته یک‌بار سرویس شوند.
- خودروهای دیزلی سنگین‌تر که به جم یا برازجان تردد دارند، بهتر است چرخه‌ی سرویس آن‌ها ۴۰۰ ساعت باشد.
این مدل سرویس، با ثبت داده‌ها در دفتر ناوگان یا نرم‌افزار پایش (Fleet Management) بهینه‌تر می‌شود و امکان برنامه‌ریزی گروهی تعویض روغن را فراهم می‌کند.
KPIهای کلیدی نگهداری ناوگان شیفتی
برای ارزیابی کیفیت نگهداری و کارایی سرویس، باید شاخص‌های مشخصی پایش شود. چند KPI مهم عبارت‌اند از:
- میانگین مصرف روغن به ازای ۱۰۰۰ کیلومتر: اگر بیش از ۰.۵ لیتر باشد، احتمال نشتی یا تبخیر بالا وجود دارد.
- درصد توقف ناوگان به‌دلیل مشکلات فنی: باید زیر ۲٪ نگه داشته شود.
- میانگین زمان تعویض روغن از موعد تعیین‌شده: نباید بیش از ۱۰٪ تأخیر داشته باشد.
- دما و فشار روغن در شرایط پیک تابستانی: بالا بودن بیش از حد، نشانه‌ی افت کیفیت روغن است.
پایش این شاخص‌ها کمک می‌کند هزینه‌های پنهان ناشی از خرابی موتور شناسایی و پیش از وقوع مدیریت شود.
لجستیک تأمین روغن در استان بوشهر
پراکندگی جغرافیایی شهرستان‌های بوشهر (از بندری‌ترین نقاط تا مناطق کوهستانی جم) باعث شده تأمین پایدار روانکار به چالشی مهم تبدیل شود. به‌ویژه در فصل گرما که دمای انبارها بالا می‌رود، کنترل زنجیره‌ی تأمین اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
شبکه توزیع موتورازین با انبار فعال در کنگان، عسلویه و برازجان، سیستم حمل سریع درون‌استانی دارد و از طریق مسیرهای کوتاه‌برد زمینی (Kangan–Assaluyeh–Jam–Dier–Bushehr–Genaveh)، سفارش‌ها را در کمتر از ۲۴ ساعت تحویل می‌دهد.
تمام محصولات ارائه‌شده دارای COA و MSDS معتبر هستند و بسته‌بندی‌ها با بارکد اصالت و شماره بچ (Batch No.) تحویل می‌شوند تا ردیابی کیفی آسان باشد.
قراردادهای همکاری و سرویس ناوگان
پیمانکاران بزرگ در پارس جنوبی اغلب با تأمین‌کننده‌ای قرارداد دوره‌ای منعقد می‌کنند تا روغن، فیلتر و خدمات سرویس در قالب SLA مشخص انجام شود. این روش سه مزیت اساسی دارد:
- حذف نگرانی از تأخیر در تأمین روغن در زمان پیک کاری
- ثبات قیمت در دوره‌ی قرارداد و مدیریت هزینه‌های سوخت و تعمیرات
- کنترل دقیق‌تر وضعیت ناوگان از طریق گزارش‌های مصرف روغن و تست‌های دوره‌ای
موتورازین علاوه بر تأمین روغن‌های برندهای داخلی مانند بهران، پارس، ایرانول و پترونول، مجموعه‌ای از خدمات مشاوره فنی نیز ارائه می‌کند؛ از جمله تعیین گرید بهینه بر اساس نوع موتور، شرایط اقلیم و مسیر تردد.
تفاوت شهرهای دیگر بوشهر در برنامه سرویس
- در عسلویه و سیراف تمرکز بر مقاومت در برابر مه‌نمکی و رطوبت است؛ لذا باید از روغن‌هایی با افزودنی ضد‌اکسیداسیون قوی استفاده شود.
- در جم، که دمای شب و روز اختلاف زیادی دارد و مسیرها شیب‌دارند، روغن با پایداری برشی بالا (High Shear Stability) توصیه می‌شود.
- دیر و دشتی مسیرهای ساحلی طولانی دارند؛ در این مناطق باید روغن با NOACK پایین انتخاب شود تا تبخیر در طول سفر کاهش یابد.
- برازجان، گناوه و دیلم به‌دلیل تردد بین‌شهری و ناوگان سبک خدماتی، نیاز به روغن‌های کم‌اصطکاک‌تر با گرید 5W-30 دارند تا مصرف سوخت کاهش یابد.
نتیجه‌گیری
روغن موتور در اقلیم ساحلی بوشهر و به‌ویژه محور کنگان–پارس جنوبی، باید سه ویژگی حیاتی داشته باشد: پایداری حرارتی بالا، مقاومت در برابر رطوبت و افزودنی ضدخوردگی قوی.
ناوگان‌هایی که با برنامه سرویس منظم، انتخاب علمی گرید و استفاده از روغن اصیل فعالیت می‌کنند، نه‌تنها هزینه تعمیر را کاهش می‌دهند بلکه عمر متوسط موتور را تا ۴۰٪ افزایش می‌دهند. در نهایت، انتخاب تأمین‌کننده‌ای که هم به اقلیم منطقه آشنا باشد و هم اصالت فنی محصولات را تضمین کند، مهم‌ترین گام در پایداری ناوگان است؛ نقشی که موتورازین با شبکه توزیع، خدمات فنی و مستندات آزمایشگاهی در جنوب کشور به‌خوبی ایفا می‌کند.
موتورازین، شبکه تخصصی تأمین و توزیع روانکارهای صنعتی و خودرویی در ایران است که با تکیه بر اصالت کالا، گواهی‌های COA و MSDS، مشاوره فنی تخصصی و ارسال سریع، پشتیبان ناوگان‌ها و صنایع در سراسر کشور به‌ویژه جنوب ایران است. موتورازین با بهره‌گیری از تجربه فنی و ارتباط مستقیم با تولیدکنندگان، استاندارد جدیدی از اعتماد و کیفیت در تأمین روغن موتور ایجاد کرده است.