روغن صنعتی دیر برای فرآوری آبزیان و ژنراتور اسکله
هوای مرطوب و مه‌نمکی خلیج فارس، اگرچه برای صیادان دیر نشانه‌ی زندگی است، اما برای ماشین‌آلات صنعتی، دشمنی خاموش محسوب می‌شود. در کارخانه‌های فرآوری آبزیان و سردخانه‌های شهر دیر، رطوبت، ذرات نمک و دمای بالا در کنار کارکرد مداوم تجهیزات باعث تخریب لایه‌ی روغن، اکسیداسیون فلزات و افزایش هزینه‌های تعمیرات می‌شود. در چنین شرایطی، انتخاب روغن صنعتی مناسب دیگر فقط یک گزینه نیست، بلکه الزام اصلی برای دوام تجهیزات و حفظ کیفیت محصول نهایی است.
شرایط عملیاتی دیر؛ رطوبت، مه‌نمکی و شفت‌های همیشه‌مرطوب
در بندر دیر، بخار نمک از سطح آب خلیج فارس بالا می‌رود و در فضا معلق می‌ماند. این ذرات در محیط‌های صنعتی، روی بدنه و محورهای فلزی رسوب می‌کنند. در خطوط سورتینگ و شستشوی ماهی، تجهیزات دائماً در تماس با آب و بخار هستند و به همین دلیل، روانکارها به‌سرعت شسته می‌شوند. اگر روغن یا گریس انتخابی خاصیت چسبندگی یا ضدآب نداشته باشد، در عرض چند ساعت از سطح تماس جدا شده و فلز در معرض خوردگی کلریدی قرار می‌گیرد.
اینجاست که استفاده از روغن‌ها و گریس‌های مقاوم در برابر شستشو (Water-Resistant) یا دارای افزودنی ضدخوردگی (Rust & Corrosion Inhibitor) ضرورت پیدا می‌کند.
در کارخانه‌های فرآوری میگو و ماهی دیر، دستگاه‌هایی مانند نوار نقاله استیل، یاتاقان‌های محوری، کمپرسورهای سردخانه و پمپ‌های آب در تماس دائم با مه نمکی هستند. برای این بخش‌ها، گریس‌های پایه آلومینیوم کمپلکس یا کلسیم سولفونات با مقاومت بالا در برابر آب توصیه می‌شود.
در مقایسه، در شهرهای هم‌استان مانند گناوه و دیلم که دمای هوا بالاتر و بادهای شرجی تندترند، نیاز به گریس‌های با پایداری حرارتی بیشتر حس می‌شود؛ اما در تنگستان (دلوار)، رطوبت بیشتر از گرما چالش اصلی است. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که انتخاب روغن صنعتی باید منطقه‌محور و بومی‌سازی‌شده باشد، نه صرفاً بر اساس برند یا گرید جهانی.
تهدیدهای خوردگی در خطوط شستشو، سورتینگ و یخ‌سازی
در تأسیسات فرآوری آبزیان دیر، هر نقاله یا رولر که با آب در تماس است، به‌سرعت دچار زنگ‌زدگی می‌شود اگر لایه‌ی روانکارش خاصیت ضدآب و فیلم پایدار نداشته باشد.
به همین دلیل استفاده از روغن‌های زنجیر (Chain Oil) با پایه سنتتیک و افزودنی ضدخوردگی پیشنهاد می‌شود. این روغن‌ها باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:
- تحمل دماهای پایین (در نوارهای ورودی یخ‌ساز)
- مقاومت در برابر امولسیون شدن با آب شور
- چسبندگی بالا و عدم چکه‌کردن روی سطوح محصول
- پاکیزگی ظاهری و بدون بوی شدید (به‌ویژه در بخش‌های تماس غیرمستقیم با خوراک)
در سردخانه‌های دیر که از سیستم‌های آمونیاکی یا فریونی برای خنک‌سازی استفاده می‌کنند، روغن کمپرسور باید از نوع مخصوص با نقطه ریزش پایین و کنترل اسیدیته (Low TAN) باشد. چنین روغن‌هایی معمولاً با استاندارد ISO VG 32 یا 46 تولید می‌شوند و به جلوگیری از تشکیل لجن و اسید کمک می‌کنند.
اثر رطوبت بر لایه روغن، زنگ‌زدگی و اکسیداسیون قطعات
در اقلیم دیر، ترکیب رطوبت بالا و اکسیژن در حضور فلزات، فرایند اکسیداسیون روغن را تسریع می‌کند. در نتیجه، ویسکوزیته تغییر یافته و لایه‌ی روانکاری نازک می‌شود. این اتفاق به‌ویژه در یاتاقان‌های باز یا موتورهای ژنراتور ساحلی رخ می‌دهد. راه‌حل فنی، انتخاب روغن‌هایی با افزودنی آنتی‌اکسیدان قوی (مثل ZDDP یا Phenolic/Aminic) و فیلتراسیون مداوم است.
بسیاری از تأسیسات دیر امروزه با نصب سیستم‌های پایش آنلاین رطوبت (Moisture Sensors) و نمونه‌گیری ماهانه از روغن، جلوی تخریب زودهنگام را گرفته‌اند. گزارش‌های COA و MSDS از تأمین‌کنندگان معتبر مانند موتورازین، تضمین می‌کند که محصول دارای مقاومت تست‌شده در برابر مه‌نمکی است.
در مقایسه با شهرستان عسلویه و کنگان که تمرکز بر صنایع گازی و توربین‌هاست، در دیر، اولویت با صنایع غذایی و شرایط بهداشتی است. بنابراین، نوع افزودنی و پاکیزگی ظاهری روغن اهمیت دوچندان دارد.
در بندر دیر، انتخاب روغن صنعتی فقط مسئله‌ی فنی نیست؛ یک تصمیم استراتژیک برای کاهش استهلاک، حفظ بهداشت محصول، و تداوم کار تجهیزات در محیط‌های مرطوب و نمکی است. از گریس‌های ضدشستشو در خطوط شستشو گرفته تا روغن کمپرسورهای سردخانه و زنجیر نقاله، همه باید بر اساس شرایط واقعی جنوب کشور انتخاب شوند.
انتخاب روغن برای تجهیزات فرآوری آبزیان (تماس احتمالی با خوراک)
در واحدهای بسته‌بندی، شستشو و سورتینگ ماهی و میگو در شهر دیر، همواره احتمال تماس غیرمستقیم روغن با خوراک وجود دارد. به همین دلیل استفاده از روانکارهای Food-Grade با تاییدیه NSF H1 ضرورت دارد. این نوع روغن‌ها حتی در صورت تماس تصادفی با محصول، خطری برای سلامت انسان ندارند و بی‌بو و بی‌رنگ‌اند.
تأسیساتی که هنوز از روغن‌های صنعتی معمولی در بخش‌های مکانیکی استفاده می‌کنند، با خطر رد صلاحیت در بازرسی‌های بهداشتی و صادراتی روبه‌رو هستند. از این‌رو، استفاده از روانکارهایی با ترکیب سنتتیک پایه PAO یا پلی‌گلیکول، گزینه‌ای امن و پایدار است.
ویژگی‌های کلیدی روغن‌های NSF H1 برای خطوط فرآوری:
- مقاومت بالا در برابر شستشو با آب و مواد شوینده
- سازگاری کامل با فلزات استیل و آلومینیوم
- کاهش تشکیل لجن و رسوبات در دمای پایین
- افزایش طول عمر سرویس تا دو برابر نسبت به روغن‌های معمولی
در مقایسه با شهرهای همسایه مانند تنگستان (دلوار) و گناوه، تأسیسات دیر در فاصله بسیار نزدیک‌تری از دریا قرار دارند. همین موضوع باعث می‌شود که تجهیزات در معرض ذرات نمک ریز معلق در هوا قرار بگیرند. روغن‌های NSF H1 علاوه بر مقاومت به شستشو، حاوی افزودنی‌های ضدزنگ و ضد‌اکسیداسیون هستند که عملکردشان در اقلیم مه‌نمکی بسیار بهتر از روغن‌های معمولی است.
توصیهٔ گریدها: زنجیر، کمپرسور و گریس ضدآب
در صنایع آبزی‌محور دیر، سه گروه اصلی از روانکارها نقش حیاتی دارند:
روغن زنجیر و نوار نقاله:
گریدهای ISO VG 68 یا 100 با پایه سنتتیک و افزودنی ضدخوردگی، مناسب برای سطوح استیل و دمای پایین هستند. این روغن‌ها باید چسبندگی بالا و ریزش کم داشته باشند تا در تماس با رطوبت، از سطح جدا نشوند.
روغن کمپرسور سردخانه:
برای سیستم‌های آمونیاکی معمولاً گرید ISO VG 32 یا 46 توصیه می‌شود. این روغن‌ها باید در برابر کف‌کردن، جدایش آب و اسیدزایی مقاوم باشند. در تأسیسات فریونی نیز روغن‌های پایه POE یا PAG عملکردی بهتر دارند. پایش دوره‌ای شاخص TAN (Total Acid Number) در این سیستم‌ها حیاتی است، زیرا افزایش اسید می‌تواند منجر به تشکیل لجن، خوردگی و افت راندمان سرمایش شود.
گریس ضدآب برای یاتاقان‌ها و اتصالات:
گریس‌های پایه کلسیم سولفونات یا آلومینیوم کمپلکس بهترین عملکرد را در مقابل شستشو با آب و نمک دارند. این گریس‌ها در ناحیه‌ی یاتاقان نوار نقاله، رولرها و شفت‌های پمپ استفاده می‌شوند.
در کارخانه‌های فرآوری میگوی دیر، اجرای برنامه روانکاری بر اساس جدول زمان‌بندی دقیق (Lubrication Schedule) باعث شده مصرف گریس تا ۲۰٪ کاهش و دوام قطعات افزایش یابد.
روغن کمپرسور و آمونیاک/فریون در سردخانه و یخ‌ساز
دیر یکی از قطب‌های مهم ذخیره و صادرات آبزیان بوشهر است. سردخانه‌های این شهرستان برای حفظ زنجیره سرد نیاز به روغن‌هایی دارند که بتوانند در دمای پایین (-40°C) بدون تغییر ویسکوزیته عمل کنند. روغن‌های کمپرسور با پایه مینرال تصفیه‌عمیق یا سنتتیک PAO در این حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روغن‌ها باید با مبرد مورد استفاده (آمونیاک یا فریون) سازگار باشند تا خطر کف کردن یا تشکل امولسیون کاهش یابد.
نگهداری پیشگیرانه شامل موارد زیر است:
- تعویض فیلتر روغن در بازه‌های ثابت
- آزمایش محتوای آب و اسید
- بررسی رنگ و شفافیت روغن
- مستندسازی نتایج در فرم COA و MSDS برای هر بار سرویس
در شهر دشتی که برخی سردخانه‌ها ساختار مشابه دارند، اما فاصله‌شان از ساحل بیشتر است، سطح خوردگی پایین‌تر بوده و تمرکز روی کنترل دما است. اما در دیر و دلوار، اولویت اصلی مقابله با رطوبت و رسوب نمک در مسیر کمپرسورهاست.
ژنراتور اسکله؛ قلب برق اضطراری بندر دیر
در اسکله‌های دیر که تأمین برق ناپایدار است، ژنراتورهای دیزلی بزرگ وظیفه حفظ عملیات یخ‌سازی، پمپ‌های آب و سیستم‌های روشنایی را برعهده دارند. این ژنراتورها معمولاً با سوخت دیزل با سولفور متوسط کار می‌کنند؛ عاملی که باعث تشکیل دوده و اسید در محفظه احتراق می‌شود.
در این محیط، استفاده از روغن موتور دیزلی با سطح کیفی API CK-4 یا CI-4 Plus توصیه می‌شود. این روغن‌ها دارای شاخص TBN بالا هستند که به خنثی‌سازی اسید و کنترل دوده کمک می‌کند.
ویژگی‌های کلیدی روغن ژنراتور اسکله در دیر:
- پایداری حرارتی بالا برای عملکرد مداوم
- مقاومت در برابر آلودگی رطوبتی
- خاصیت شویندگی برای جلوگیری از رسوب کربن
- دوده‌پذیری مناسب در استارت‌های مکرر
با توجه به اقلیم مرطوب، زمان تعویض روغن باید کوتاه‌تر از استاندارد عمومی باشد (به‌طور میانگین ۲۰٪ زودتر). بسیاری از اسکله‌های دیر امروزه برنامه‌ی سرویس دوره‌ای خود را بر اساس ساعات کارکرد واقعی موتور و آنالیز روغن تنظیم کرده‌اند.
صنایع فرآوری آبزیان و ژنراتورهای ساحلی دیر، به روانکارهایی نیاز دارند که هم با محیط مرطوب سازگار باشند و هم الزامات بهداشتی را رعایت کنند. روغن‌های Food-Grade با تاییدیه NSF H1 در خطوط تولید، گریس‌های ضدآب در یاتاقان‌ها، و روغن‌های CK-4 در ژنراتورهای اسکله، پایه‌ی اعتماد و دوام صنعتی در این اقلیم محسوب می‌شوند.
جدول فنی برای انتخاب روغن در تأسیسات دیر
جدول زیر صرفاً راهنمای فنی است و انتخاب نهایی باید بر اساس آزمایش آنالیز روغن، دمای کاری و توصیه تولیدکننده انجام شود. در اقلیم دیر، افزودنی‌های ضد‌اکسیداسیون و ضدخوردگی، نقش حیاتی در طول عمر تجهیزات دارند.
| کاربرد | نوع روانکار | گرید/استاندارد رایج | نکتهٔ اقلیمی دیر |
| نوار نقاله و زنجیر شستشو | روغن زنجیر Food-Grade سنتتیک | ISO VG 68 / NSF H1 | مقاومت بالا در برابر رطوبت و چسبندگی مناسب |
| کمپرسور سردخانه (آمونیاک) | روغن کمپرسور معدنی تصفیه‌عمیق | ISO VG 32 / 46 | کنترل اسیدزایی و کاهش کف در رطوبت بالا |
| کمپرسور فریونی | روغن پایه POE/PAG سنتتیک | ISO VG 68 | پایداری در دمای پایین و سازگاری با مبرد |
| یاتاقان‌ها و رولرهای استیل | گریس پایه آلومینیوم کمپلکس | NLGI 2 / NSF H1 | مقاوم به شستشو و ضدخوردگی نمکی |
| ژنراتور اسکله دیزلی | روغن موتور دریایی API CK-4 | SAE 15W-40 / 10W-30 | ضداسید، ضد‌اکسیداسیون، دوده‌پذیری بالا |
| گیربکس نوار نقاله | روغن EP با افزودنی ضدزنگ | ISO VG 150 / 220 | مقاوم در برابر پیتینگ و نمک محیطی |
بومی‌سازی: تفاوت نیاز دیر با سایر شهرهای ساحلی بوشهر
یکی از چالش‌های اصلی در نگهداری تجهیزات صنعتی در استان بوشهر، تنوع اقلیم در فواصل کوتاه است. در حالی‌که بندر دیر رطوبتی‌ترین نقطه‌ی جنوبی استان محسوب می‌شود، شهرهایی مانند گناوه و دیلم در شمال، با وزش باد و دمای بالاتر مواجه‌اند. در تنگستان و دشتی ، تمرکز صنایع بیشتر بر سردخانه و فرآوری مواد غذایی است، اما در عسلویه و کنگان، توربین‌ها و کمپرسورهای گازی، بار اصلی را دارند.
در نتیجه:
- دیر نیازمند روغن‌های ضدنمک و ضدآب (Water-Resistant & Anti-Corrosive) است.
- گناوه و دیلم به روانکارهای با پایداری حرارتی بالا نیاز دارند.
- کنگان و عسلویه از روغن‌های مقاوم در فشار و دما (EP / Synthetic High Temp) بهره می‌برند.
- تنگستان و خورموج، به دلیل فعالیت در صنایع غذایی، به گریس‌های Food-Grade وابسته‌اند.
این تنوع اقلیمی، اهمیت حضور یک تأمین‌کننده تخصصی مانند موتورازین را دوچندان می‌کند که بتواند هر منطقه را با راهکار فنی متناسب تجهیز کند.
چک‌لیست نگهداری و پایش در اقلیم مه‌نمکی دیر
در محیط‌های مرطوب جنوبی، نگهداری صحیح روغن و پایش مستمر، کلید ماندگاری تجهیزات است. اجرای موارد زیر باعث افزایش طول عمر روانکار تا ۲ برابر می‌شود:
- پایش ماهانه‌ی رطوبت و آلودگی روغن با کیت تست آب و دستگاه
- نمونه‌گیری دوره‌ای روغن کمپرسور و ژنراتور برای ارسال به آزمایشگاه آنالیز (COA/MSDS).
- برنامه تعویض فیلتر و روغن بر اساس ساعات کارکرد واقعی، نه صرفاً تقویم زمانی.
- تمیز نگه‌داشتن نقاط تزریق و نازل‌های اسپری گریس تا از انسداد ناشی از نمک جلوگیری شود.
- استفاده از درپوش‌های مقاوم در برابر بخار نمک روی بشکه‌های روغن ذخیره‌شده در اسکله.
- ثبت و مستندسازی هر عملیات روانکاری در دفتر نگهداری (Lubrication Logbook) برای ردیابی عملکرد.
با اجرای این چک‌لیست، تأسیسات دیر توانسته‌اند خرابی ناشی از خوردگی را تا ۴۰٪ کاهش دهند. این موفقیت در صنایع سردخانه‌ای تنگستان نیز با همین مدل پایش به‌دست آمده است.
پرسش‌های متداول
۱. آیا برای نوار نقاله شستشوی ماهی، روغن یا گریس NSF H1 ضروری است؟
بله. حتی تماس غیرمستقیم روغن با خوراک، استفاده از گریس‌های Food-Grade را الزامی می‌کند. این محصولات بدون بوی تند و بی‌خطر برای محیط زیست هستند.
۲. چه گریدی برای کمپرسور سردخانهٔ آمونیاکی دیر مناسب‌تر است؟
گرید ISO VG 32 یا 46 با افزودنی ضد‌کف و ضداسید بهترین عملکرد را در اقلیم مرطوب دارد. برند مهم نیست، کیفیت و اصالت COA اهمیت دارد.
۳. برنامهٔ سرویس روغن ژنراتور اسکله چگونه باید باشد؟
هر ۲۰۰ تا ۲۵۰ ساعت کارکرد (حدوداً هر سه هفته) باید آنالیز و در صورت لزوم تعویض شود. در محیط نمکی، بازه تعویض کوتاه‌تر از استانداردهای شهری است.
۴. چگونه از امولسیون و آب‌گرفتگی در روغن جلوگیری کنیم؟
با استفاده از روغن‌های ضد‌امولسیون، فیلترهای خشک‌کن و نمونه‌گیری دوره‌ای. همچنین ذخیره روغن در محیط سربسته و دور از بخار نمک توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
در بندر دیر، روغن صنعتی تنها یک ماده مصرفی نیست؛ ستون فقرات دوام تجهیزات است. اقلیم مرطوب، نمک‌زده و گرم جنوب کشور، تنها با استفاده از روانکارهای تخصصی و برنامه نگهداری دقیق قابل مدیریت است. از سردخانه‌های میگو تا ژنراتورهای اسکله، هر تجهیز نیازمند روغنی است که در برابر رطوبت، اکسیداسیون و خوردگی مقاومت نشان دهد.
شرکت موتورازین با شبکه تأمین حرفه‌ای، آزمایشگاه آنالیز روغن (COA/MSDS)، و مشاوره فنی بومی‌سازی‌شده، آماده پشتیبانی از صنایع دریایی و غذایی بوشهر است.
برای دریافت پیشنهاد گرید مناسب تجهیزات خود در دیر، همین امروز با تیم فنی موتورازین تماس بگیرید.