چرا ترکیب چند برند روغن موتور اشتباه خطرناکی است؟
در نگاه اول، ترکیب چند برند روغن موتور شاید بی‌اهمیت به‌نظر برسد؛ مخصوصاً وقتی راننده قصد دارد فقط کمی از سطح روغن را تکمیل کند. اما در واقع، این کار یکی از اشتباهات پنهان و پرهزینه در نگهداری خودرو است. دلیلش ساده است: هر برند روغن موتور، فرمولاسیون خاصی از افزودنی‌ها، بازدارنده‌های اکسیداسیون، ضدکف، پاک‌کننده‌ها و مواد ضدسایش دارد که دقیقاً با ساختار شیمیایی همان محصول هماهنگ شده است.
وقتی دو یا چند برند روغن با فرمول‌های متفاوت ترکیب می‌شوند، این تعادل شیمیایی از بین می‌رود. افزودنی‌ها با هم واکنش می‌دهند، برخی خاصیت خود را از دست می‌دهند و برخی دیگر بیش‌فعال شده و باعث کف‌زدگی، امولسیون (شیری شدن روغن) یا حتی رسوب درون موتور می‌شوند. نتیجه؟
کاهش روانکاری، افزایش اصطکاک بین قطعات و در نهایت افزایش مصرف سوخت و کاهش عمر مفید موتور.
افزون بر این، ترکیب برندها معمولاً باعث می‌شود شاخص ویسکوزیته تغییر کند؛ یعنی روغن در دمای بالا بیش از حد رقیق یا در دمای پایین بیش از حد غلیظ شود. این تغییر، مستقیماً روی عملکرد یاتاقان‌ها، سوپاپ‌ها و رینگ پیستون تأثیر می‌گذارد.
به‌طور خلاصه، ترکیب چند برند روغن موتور مانند ترکیب دو داروی متفاوت بدون تجویز پزشک است؛ شاید در ظاهر بی‌ضرر به‌نظر برسد، اما درون موتور، واکنشی غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد. برای همین کارشناسان موتورازین توصیه می‌کنند: همیشه از یک برند ثابت و دارای تأییدیه API و OEM استفاده کنید.
چه اتفاقی در موتور هنگام ترکیب چند برند روغن موتور می‌افتد؟
زمانی که درون موتور، دو روغن از برندهای متفاوت با ترکیبات شیمیایی ناسازگار وارد تماس می‌شوند، واکنش‌های پنهانی آغاز می‌گردد که از بیرون قابل‌تشخیص نیست. هر برند از افزودنی‌های اختصاصی استفاده می‌کند تا روغن عملکرد مطلوبی در دما، فشار و زمان‌های طولانی داشته باشد. این افزودنی‌ها ممکن است شامل پاک‌کننده‌ها (Detergents)، بازدارنده‌های خوردگی (Inhibitors) و ترکیبات ضدکف (Anti-foam agents) باشند.
وقتی این ترکیبات با هم مخلوط می‌شوند، احتمال دارد بخشی از افزودنی‌ها با یکدیگر خنثی یا متقابلاً بی‌اثر شوند. مثلاً فسفر و روی در افزودنی ZDDP اگر با ترکیبات حاوی سیلیکون یا منیزیم برند دیگر ترکیب شود، تعادل شیمیایی را بر هم می‌زند و خاصیت ضدسایش کاهش می‌یابد. این یعنی سطح تماس فلز با فلز در قطعات موتور بیشتر می‌شود و اصطکاک و حرارت بالا می‌رود.
از سوی دیگر، تغییر در نسبت افزودنی‌ها باعث بی‌ثباتی فیلم روغن می‌شود. روغن ممکن است در دمای بالا زودتر بسوزد یا در دمای پایین سفت شود. این نوسان در ویسکوزیته، پایداری روانکاری را مختل کرده و سایش پیستون، میل‌لنگ و یاتاقان‌ها را تسریع می‌کند.
به همین دلیل است که در تست‌های استاندارد ASTM D445 و ASTM D2896، تغییر حتی ۵٪ در ترکیب روغن‌ها، منجر به افت محسوس در شاخص عملکرد می‌شود.
پس حتی اگر حجم ترکیب کم باشد، اثر آن در درازمدت خطرناک است.
موتور جایی برای آزمون و خطا نیست. ترکیب چند برند روغن موتور، می‌تواند چرخه روانکاری را به خطر بیندازد و هزینه‌های تعمیر سنگینی برجا بگذارد.
۵ نشانه هشداردهنده که نشان می‌دهد روغن‌های مختلف در موتور ترکیب شده‌اند
یکی از خطرات پنهان ترکیب چند برند روغن موتور این است که آثار آن در ابتدا به‌سادگی دیده نمی‌شود. اما با گذشت زمان، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که اگر به‌موقع شناسایی شوند، می‌توان از آسیب جدی به موتور جلوگیری کرد. در این بخش ۵ علامت واضح را بررسی می‌کنیم:
۱. تغییر رنگ غیرطبیعی روغن
اگر رنگ روغن موتور به‌جای قهوه‌ای شفاف، به حالت کدر، شیری یا خاکستری درآید، احتمال تشکیل امولسیون بین افزودنی‌های ناسازگار بسیار زیاد است. این حالت نشان می‌دهد که ترکیب شیمیایی روغن‌ها با هم واکنش داده‌اند.
۲. کف‌زدگی در سطح روغن
کف ماندگار در درپوش یا میله اندازه‌گیری (گیج) یکی از نشانه‌های کلاسیک ناسازگاری افزودنی‌های ضدکف است. این کف مانع تماس کامل روغن با قطعات می‌شود و روانکاری ناقص را به‌دنبال دارد.
۳. صدای غیرعادی از موتور
وقتی فیلم روغن تضعیف شود، اصطکاک میان قطعات افزایش یافته و صدای تق‌تق یا سایش ملایم شنیده می‌شود. این علامت زودهنگام هشداردهنده‌ی ترکیب نامناسب روغن‌هاست.
۴. افت ناگهانی فشار روغن
در خودروهایی که سنسور فشار روغن دارند، افت ناگهانی یا نوسان شدید عقربه، نشانه‌ای از کاهش ویسکوزیته در اثر ترکیب چند برند روغن موتور است.
۵. افزایش مصرف سوخت
ناسازگاری روغن‌ها باعث افزایش اصطکاک داخلی می‌شود. این یعنی موتور برای همان توان خروجی، سوخت بیشتری مصرف می‌کند؛ موضوعی که در طول زمان هزینه‌های راننده را افزایش می‌دهد.
اگر حتی یکی از این علائم مشاهده شد، باید فوراً روغن موتور تخلیه و فیلتر تعویض شود تا ترکیبات باقی‌مانده آسیب بیشتری نزنند.
تأثیر ترکیب چند برند روغن موتور بر مصرف سوخت و طول عمر موتور
در نگاه اول شاید تصور شود که چند قاشق از برند دیگر درون موتور تأثیری بر عملکرد ندارد؛ اما از دید فنی، ترکیب چند برند روغن موتور یکی از عوامل اصلی افزایش مصرف سوخت و استهلاک زودرس قطعات است. علت، تغییر در ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی روغن است که به شکل مستقیم بر اصطکاک، دما و بازدهی موتور تأثیر می‌گذارد.
هر برند روغن موتور، شاخص خاصی از ویسکوزیته (Viscosity Index) دارد که تعیین می‌کند روغن در شرایط مختلف چقدر روان بماند. ترکیب دو روغن با ویسکوزیته متفاوت باعث می‌شود فیلم روانکار یا بیش از حد ضخیم شود (که منجر به مقاومت چرخشی و افزایش بار موتور می‌گردد) یا بیش از حد نازک شود (که تماس فلز با فلز را افزایش می‌دهد). هر دو حالت، باعث می‌شوند موتور برای حفظ گشتاور مورد نیاز، سوخت بیشتری مصرف کند.
از سوی دیگر، افزودنی‌های پاک‌کننده و ضد‌اکسیداسیون در روغن‌های متفاوت ممکن است با هم خنثی شوند و توانایی جلوگیری از تشکیل لجن و رسوب را از دست بدهند. نتیجه؟
تشکیل رسوبات در مسیر روغن، کاهش خنک‌کاری و افزایش دمای کاری موتور. افزایش دما نیز باعث کاهش عمر واشرها، سوپاپ‌ها و پیستون‌ها می‌شود.
بر اساس داده‌های فنی ASTM، ترکیب روغن‌های ناسازگار می‌تواند تا ۱۵٪ راندمان سوخت را کاهش دهد و تا ۳۰٪ عمر موتور را کوتاه کند. این ارقام برای ناوگان‌های حمل‌ونقل یا خودروهای پرکار روزانه بسیار قابل‌توجه‌اند.
در نتیجه، بهترین اقدام برای پیشگیری از این آسیب‌ها، استفاده از روغن موتور با برند و گرید ثابت، دارای گواهی API و تأییدیه OEM خودرو است، دقیقاً همان چیزی که موتورازین در تأمین تخصصی خود تضمین می‌کند.
چگونه از ترکیب چند برند روغن موتور پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از اشتباه پرهزینه‌ی ترکیب چند برند روغن موتور، به رعایت چند اصل ساده اما حیاتی بستگی دارد. این اصول، نه‌تنها برای رانندگان بلکه برای تعمیرکاران و مدیران ناوگان‌ها نیز ضروری‌اند.
ثبات در انتخاب برند
اولین قانون طلایی این است که همیشه از یک برند مشخص استفاده کنید. هر بار تعویض روغن، برند و گرید روغن را در دفترچه سرویس خودرو یادداشت کنید تا از ترکیب تصادفی جلوگیری شود. برندهای معتبر مانند بهران، پارس، ایرانول، ردلوب و پترونول در محصولات خود شناسنامه و گواهی کیفیت (COA، MSDS) دارند که تضمین‌کننده‌ی فرمولاسیون پایدار است.
پرهیز از تکمیل سطح با روغن متفاوت
حتی اگر سطح روغن کمی پایین آمده باشد، از افزودن روغن برند دیگر پرهیز کنید. بهتر است در چنین شرایطی روغن قبلی را تخلیه و مجدداً از روغن جدید با فیلتر تازه استفاده شود. این کار هزینه‌ی اندکی دارد، اما مانع خسارت‌های میلیونی خواهد شد.
خرید از مراکز معتبر
روغن موتور را فقط از مراکز دارای مجوز فروش رسمی بخرید تا مطمئن باشید محصول اصلی دریافت می‌کنید. روغن‌های تقلبی یا انبارشده طولانی‌مدت، بیشترین ریسک ناسازگاری را دارند.
کنترل با تست ویسکوزیته
در تعمیرگاه‌های حرفه‌ای، تست ساده‌ای با دستگاه ASTM D445 انجام می‌شود تا ویسکوزیته و سلامت روغن پیش از مصرف بررسی گردد.
ترکیب چند برند روغن موتور قابل پیشگیری است اگر سیستم سرویس خودرو منظم باشد و آگاهی فنی کافی وجود داشته باشد. این همان هدفی است که موتورازین با ارائه مشاوره و تأمین تخصصی روانکارها دنبال می‌کند.
چگونه روغن موتور مناسب را انتخاب کنیم تا نیازی به ترکیب برندها نباشد؟
انتخاب درست روغن موتور از ابتدا، بهترین راه برای جلوگیری از اشتباه رایج ترکیب چند برند روغن موتور است. اما انتخاب «درست» به چه معناست؟ یعنی روغنی انتخاب شود که از نظر استاندارد، ویسکوزیته و افزودنی‌ها دقیقاً با نیاز موتور خودرو تطابق داشته باشد.
قدم اول، توجه به توصیه دفترچه خودرو و استاندارد API یا ACEA است. این استانداردها تعیین می‌کنند روغن باید چه سطحی از مقاومت در برابر حرارت، اکسیداسیون و اصطکاک داشته باشد. برای مثال، موتورهای توربوشارژ معمولاً به روغن‌های با گرید 5W-40 نیاز دارند تا در دمای بالا پایدار بمانند.
قدم دوم، در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و سبک رانندگی است. در مناطق گرم و ترافیکی مانند جنوب یا مرکز ایران، روغن‌هایی با شاخص پایداری حرارتی بالا مناسب‌ترند. در مقابل، در نواحی کوهستانی و سرد مانند شمال کشور، روغن‌هایی با نقطه ریزش پایین عملکرد بهتری دارند.
قدم سوم، انتخاب برند معتبر و پایدار از نظر تأمین است. برندهایی مانند بهران، پارس، ایرانول، فول لایف و پترونول که موتورازین عرضه می‌کند، علاوه بر کیفیت، تنوع بالایی دارند؛ بنابراین کاربر می‌تواند سال‌ها از یک برند واحد استفاده کند بدون نیاز به تغییر یا ترکیب برندها.
در نهایت، یادمان باشد که روغن موتور همان خون حیاتی موتور است. هر تغییری در آن باید با آگاهی، بررسی و از منبع معتبر انجام شود. اگر از ابتدا انتخاب هوشمندانه باشد، دیگر نیازی به ترکیب برندها نیست و موتور عمر طولانی‌تری خواهد داشت.
سوالات متداول
۱. آیا مقدار کم از برند دیگر هم خطرناک است؟
بله. حتی ترکیب جزئی ممکن است تعادل افزودنی‌ها را بر هم بزند، به‌ویژه در خودروهای جدید با سیستم‌های دقیق روانکاری.
۲. در صورت ترکیب اتفاقی، چه باید کرد؟
بلافاصله روغن تخلیه، فیلتر تعویض و با روغن استاندارد پر شود تا اثر ترکیب از بین برود.
۳. آیا برندهای معروف را می‌توان با هم ترکیب کرد؟
خیر، حتی اگر هر دو برند معتبر باشند، فرمول افزودنی‌ها متفاوت است و خطر ناسازگاری همچنان وجود دارد.
یک اشتباه کوچک، خسارتی بزرگ
در پایان باید تأکید کرد که ترکیب چند برند روغن موتور هرچند در نگاه اول ساده و بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما از دید مهندسی روانکارها، اشتباهی جدی است که می‌تواند هزینه‌های سنگینی بر جای بگذارد. ناسازگاری افزودنی‌ها، تغییر در ویسکوزیته، تشکیل کف و رسوبات، همگی عواملی هستند که کارایی روانکاری را کاهش داده و مصرف سوخت را افزایش می‌دهند.
پیشگیری از این مشکل بسیار آسان‌تر از رفع پیامدهای آن است. تنها کافی است:
- از یک برند مشخص و معتبر استفاده کنید.
- سرویس دوره‌ای را منظم انجام دهید.
- هیچ‌گاه سطح روغن را با برند دیگر پر نکنید.
- در صورت تردید، از کارشناسان فنی یا مراکز معتبر مانند موتورازین مشاوره بگیرید.
در موتورازین، هر روغن موتور پیش از عرضه، دارای گواهی اصالت (COA) و برگه ایمنی (MSDS) است و با استانداردهای API، SAE و OEM تطبیق داده می‌شود. بنابراین شما می‌توانید با اطمینان، روغن مناسب خودرو یا ناوگان خود را انتخاب کرده و از خطرات ترکیب برندها در امان بمانید.
اگر سلامت موتور برایتان ارزشمند است، از ترکیب چند برند روغن موتور بپرهیزید و انتخاب خود را بر پایه‌ی ثبات، کیفیت و اعتبار قرار دهید.
برای انتخاب دقیق روغن موتور و جلوگیری از اشتباهات پرهزینه، از مشاوره تخصصی موتورازین استفاده کنید. موتورازین با تأمین مستقیم روانکارهای معتبر مانند پترونول، ردلوب، بهران، پارس، ایرانول و فول‌لایف، همراه قابل‌اعتماد تعمیرگاه‌ها، اتوسرویس‌ها و ناوگان‌های صنعتی سراسر ایران است.
تجربه‌ای مطمئن در تأمین روغن موتور استاندارد.
بدون نظر