کدام روغن برای موتورهای کارکرده بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر مناسب‌تر است؟

چرا انتخاب روغن برای موتورهای بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر مهم است؟

اگر خودروی شما به کارکرد بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر رسیده، احتمالاً به‌دنبال «روغن مناسب موتور پرکارکرد» یا «روغن موتور برای بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر» هستید. در این مرحله، کوچک‌ترین تصمیم اشتباه می‌تواند به مصرف روغن، افت توان، یا حتی صدای اضافه در سر سیلندر منجر شود. در ایران، ترافیک شهری، کیفیت متغیر سوخت و سبک رانندگی پر از توقف و حرکت، باعث می‌شود موتور زودتر فرسودگی را نشان دهد. بنابراین، انتخاب ویسکوزیته و نوع روغن باید متناسب با وضعیت واقعی موتور باشد؛ نه صرفاً بر اساس سن خودرو یا شنیده‌ها.

اشتباه رایج چیست؟ خیلی‌ها به‌محض پرکارکرد‌شدن موتور، سراغ روغن‌های خیلی سفت (مثلاً 20W-50) یا افزودنی‌های نامطمئن می‌روند. نتیجه؟ شاید صدا کمی کمتر شود؛ اما استارت سرد سخت‌تر، گردش روغن کندتر و دمای کارکرد بالا می‌رود. از آن طرف، بعضی‌ها بدون توجه به مصرف روغن یا دود آبی، همچنان روی گرید کارخانه می‌مانند و با هر ۱۰۰۰ کیلومتر یک لیتر روغن کم می‌کنند. راه‌حل اصولی بین این دو افراط و تفریط است: اول تشخیص دقیق وضعیت موتور، سپس انتخاب روغن.

برای شروع، اگر قصد بررسی و خرید دارید، می‌توانید دسته‌بندی روغن موتور خودروهای سبک و مجموعه‌ی کلی روغن موتور را در موتورازین مرور کنید. ما علاوه بر فروش، تجربه میدانی اتوسرویس‌ها را هم منتقل می‌کنیم.

لقی قطعات و افت کمپرس؛ اثر مستقیم بر ویسکوزیته

با بالارفتن کارکرد، فاصله‌ی بین رینگ و پیستون، یاتاقان‌ها و گیت و ساق سوپاپ کمی بیشتر می‌شود؛ به این تغییرات می‌گوییم «افزایش لقی». افزایش لقی باعث می‌شود بخشی از فشار تراکم (کمپرس) از کنار رینگ‌ها نشت کند. این موضوع هم به افت توان و هم به عبور سوخت و گازهای داغ به کارتل (Blow-by) منجر می‌شود؛ یعنی آلودگی زودتر وارد روغن می‌شود و ویسکوزیته در سیکل کاری تغییر می‌کند.

در چنین حالتی، انتخاب ویسکوزیته باید با دید مهندسی باشد. روغن کمی غلیظ‌تر (مثلاً از 5W-30 به 5W-40 یا از 10W-40 به 10W-50/15W-40) می‌تواند فاصله‌ی فیلم روغن را بهتر حفظ کند و مصرف روغن را کاهش دهد. اما پرش ناگهانی به 20W-50 در موتورهای انژکتوری جدید معمولاً توصیه نمی‌شود؛ چون در استارت سرد، روغن دیرتر بالا می‌آید و در دورهای بالاتر ممکن است پمپ روغن تحت فشار غیرضروری قرار بگیرد.

نکته میدانی: تو کارگاه دقیقاً همین اتفاق می‌افتد؛ خودرویی با صدای سردکار بالا و مصرف روغن کم به‌جای 10W-40، با 5W-40 تمام‌سنتتیک آرام‌تر می‌شود و مصرفش هم منطقی می‌گردد؛ بدون آن‌که موتور را سنگین کنیم.

چه زمانی ویسکوزیته را تغییر دهیم؟

قانون طلایی: اول وضعیت موتور را بسنج، بعد گرید را تغییر بده. اگر مصرف روغن کمتر از ۵۰۰ سی‌سی در هر ۱۰۰۰ کیلومتر است، دود آبی ندارید و کمپرس نزدیک استاندارد است، معمولاً ماندن روی گرید کارخانه و انتخاب روغن با کیفیت بالاتر (مثلاً تمام‌سنتتیک) منطقی‌تر است. اما اگر مصرف بیش از حد یا نشتی کمپرس دارید، یک پله افزایش در ویسکوزیته داغ (عدد سمت راست مثل 40 به 50) می‌تواند مفید باشد.

شاخص‌های عملی برای تغییر گرید

• مصرف روغن بالاتر از ۱ لیتر در ۲ تا ۳ هزار کیلومتر: بررسی رینگ و گیت سوپاپ؛ اگر دود آبی هم هست، یک پله افزایش ویسکوزیته.
• صدای سردکار (تق‌تق تایپیت/میل‌لنگ) و فشار روغن پایین: بررسی فیلتر، سپس ارتقاء به روغن با HTHS بالاتر در همان رده ویسکوزیته یا یک پله بالاتر.
• اقلیم گرم (اهواز/بندرعباس): ترجیحاً 10W-40 یا 15W-40 نسبت به 5W-30 در موتور پرکارکرد، مشروط به دستور سازنده.
• اقلیم سرد (اردبیل/همدان): 5W-40 یا 0W-40 برای استارت سرد بهتر، حتی در کارکرد بالا.

یادتان باشد استانداردهای سازنده (API/ACEA) را رعایت کنید؛ یک روغن 5W-40 با API بالاتر (مثلاً SN/SM) و پایه سنتتیک، عملکرد بهتری نسبت به 10W-40 مینرال با API پایین دارد. راهنمای بیشتر را در روغن موتور موتورازین ببینید.

نوع روغن و استانداردها برای موتور پرکارکرد

سه دسته اصلی روغن در بازار ایران رایج است: مینرال، نیمه‌سنتتیک (Semi-Synthetic) و تمام‌سنتتیک (Synthetic). برای موتورهای بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر، انتخاب بین این سه به دو عامل بستگی دارد: وضعیت سلامت موتور و الگوی رانندگی. تمام‌سنتتیک‌ها پایداری حرارتی بالاتر، مقاومت بهتر در برابر اکسیداسیون و شست‌وشوی تمیزتری دارند؛ یعنی لجن و رسوب کمتری می‌سازند و برای ترافیک شهری ایران ایده‌آل‌اند. نیمه‌سنتتیک‌ها گزینه‌ی اقتصادی و قابل‌قبول‌اند. مینرال، بیشتر برای موتورهای قدیمی کاربراتوری با لقی زیاد و درخواست‌های حرارتی پایین‌تر قابل دفاع است.

تفاوت کاربراتوری‌های قدیمی با انژکتوری‌های جدید

• کاربراتوری (پیکان، پراید کاربراتوری قدیمی): تحمل روغن‌های غلیظ‌تر بیشتر است؛ 15W-40 یا 20W-50 در گرما قابل استفاده است؛ اما فاصله تعویض کوتاه‌تر رعایت شود.
• انژکتوری (پژو 206، تیبا، ال90): کانال‌های روغن باریک‌تر و تلرانس دقیق‌تر؛ بهتر است از 5W-40 یا 10W-40 با API مناسب استفاده شود و فقط در صورت نیاز یک پله بالا بروید.

برای بررسی استانداردها، حتماً به تاییده‌های API و ACEA توجه کنید. اگر به‌دنبال برندهای اقتصادی پایدار هستید، صفحه محصولات اکولایف را ببینید. همچنین برای صنایع و ناوگان، دسته‌ی روغن صنعتی نیز در دسترس است.

علائم کلیدی: مصرف روغن، دود آبی، نشتی و تست کمپرس

قبل از هر تغییر در گرید، تشخیص درست وضعیت موتور حیاتی است. دود آبی هنگام گاز دادن یا رها کردن گاز، مصرف بیش‌ازحد روغن بین سرویس‌ها، روغنی‌شدن شمع‌ها، و بوی روغن سوخته در کابین، همه زنگ خطرند. اگر موتور استارت سرد صدادار است اما بعد از گرم‌شدن آرام می‌شود، احتمالاً ویسکوزیته فعلی در سردی ناکافی یا فیلتربد است. تست کمپرس (یا لیک‌داون) راه‌حل نهایی برای تشخیص نشت کمپرس است.

چک‌لیست سریع سرویس‌کار

• گوش‌دادن به صدای سردکار (۵۰–۹۰ ثانیه اول) و ثبت شدت صدا.
• بررسی دود اگزوز در سه حالت: استارت سرد، گاز دادن ناگهانی، رها کردن گاز.
• کنترل سطح روغن و میزان کم‌کردن در ۱۰۰۰ کیلومتر اخیر.
• بازدید واشر قالپاق، پیچ کارتل و اورینگ فیلتر برای نشتی.
• بازرسی شمع‌ها: روغنی‌شدن یا دوده غیرعادی.
• تست کمپرس یا لیک‌داون در صورت دسترسی؛ مقایسه با حداقل استاندارد.
• انتخاب روغن بر اساس نتیجه بررسی: ماندن روی گرید کارخانه با کیفیت بالاتر یا یک پله افزایش ویسکوزیته.
• تعویض فیلتر با نمونه باکیفیت و بررسی فشار روغن پس از سرویس.

راهنمای عملی و جدول فنی سناریوها

قبل از تغییر گرید، وضعیت موتور را طبقه‌بندی کنید. تصمیم عجولانه برای رفتن از 5W-40 به 20W-50 ممکن است صدای لحظه‌ای را کم کند اما در استارت سرد و گردش روغن مشکل‌ساز است. اگر موتور مصرف روغن دارد ولی دود آبی شدید نیست، یک پله افزایش ویسکوزیته داغ (40 به 50) یا رفتن از نیمه‌سنتتیک به تمام‌سنتتیک با HTHS بالاتر، معمولاً نتیجه بهتری می‌دهد. موتور سالمِ پرکارکرد اغلب با همان گرید کارخانه و روغن باکیفیت‌تر سال‌ها کار می‌کند.

برای دسترسی سریع به تنوع گریدها، سری به روغن موتور خودروهای سبک بزنید. موتورازین برای ارسال و پوشش شهری و منطقه‌ای نیز برنامه دارد.

مثال‌های میدانی از اتوسرویس‌های ایران

تو کارگاه دقیقاً همین سناریوها را می‌بینیم. مثال ۱: پراید با کارکرد ۲۵۰ هزار، مصرف روغن حدود ۶۰۰ سی‌سی در ۱۰۰۰ کیلومتر، بدون دود آبی واضح. روی 10W-40 مینرال بوده. با رفتن به 10W-40 تمام‌سنتتیک یا 5W-40 و فیلتر باکیفیت، مصرف به ۳۰۰ سی‌سی کاهش و صدای سردکار کمتر شد. چرا؟ پایداری برشی بهتر و پاکیزگی بیشتر مانع لجن‌گیری شد.

مثال ۲: پژو ۲۰۶ تیپ ۲ با ۲۲۰ هزار کیلومتر، رانندگی شهریِ پر ترافیک تهران، شکایت از صدای تایپیت صبح‌ها. مالک می‌خواست 20W-50 بریزد. توصیه شد یک سرویس 5W-40 تمام‌سنتتیک با API بالاتر امتحان کند؛ استارت سرد بهتر، صدای تایپیت کمتر و مصرف روغن کنترل شد. پرش به 20W-50 می‌توانست در سردی آسیب‌زا باشد.

مثال ۳: سمند EF7 با ۲۴۰ هزار کیلومتر، سفرهای بین‌شهری به جنوب و بار بالا. با 10W-40 نیمه‌سنتتیک دمای کارکرد بالا می‌رفت. ارتقاء به 5W-40 تمام‌سنتتیک با پایداری حرارتی بهتر و کیفیت فیلتر بالاتر، پایداری فشار روغن را در گردنه‌ها حفظ کرد. در اقلیم گرم، کیفیت پایه و افزودنی‌ها مهم‌تر از «سفت‌کردن بی‌حساب گرید» است.

برای انتخاب محصول، می‌توانید دسته‌ی محصولات اکولایف و بخش روغن موتور را ببینید؛ گریدهای رایج 5W-40، 10W-40 و 15W-40 برای موتورهای پرکارکرد در ایران موجودند.

پرسش‌های متداول

آیا برای موتور بالای ۲۰۰ هزار کیلومتر حتماً باید 20W-50 بریزم؟

نه الزاماً. اگر دود آبی شدید ندارید و کمپرس نزدیک استاندارد است، اغلب 5W-40 یا 10W-40 باکیفیت بهتر از پرش ناگهانی به 20W-50 است. روغن خیلی غلیظ در استارت سرد و مسیرهای باریک روغن‌رسانیِ موتورهای انژکتوری مشکل‌ساز می‌شود. یک پله افزایش ویسکوزیته در عدد داغ و ارتقاء کیفیت پایه (تمام‌سنتتیک) معمولاً نتیجه مطمئن‌تری می‌دهد.

اگر موتورم روغن کم می‌کند اما دودی نمی‌بینم چه کنم؟

اول نشتی‌ها را بررسی کنید: قالپاق، کارتل، اویل‌سیل و فیلتر. سپس کیفیت فیلتر و روغن فعلی را بسنجید. اگر نشتی مکانیکی نبود، یک پله افزایش ویسکوزیته داغ (مثلاً 40 به 50) یا رفتن از نیمه‌سنتتیک به تمام‌سنتتیک را امتحان کنید. پیگیری سطح روغن هر ۵۰۰ کیلومتر را فراموش نکنید.

افزودنی‌های کاهنده مصرف روغن به‌درد می‌خورند؟

بعضی افزودنی‌ها با غلیظ‌کردن روغن، مصرف را موقتاً کاهش می‌دهند، اما می‌توانند کانال‌های باریک را دچار محدودیت کنند و در استارت سرد مشکلاتی بسازند. وقتی مشکل مکانیکی (رینگ/گیت/نشتی) وجود دارد، درمان واقعی، تشخیص و سرویس اصولی است. از افزودنی‌های نامطمئن پرهیز کنید.

فاصله تعویض روغن برای موتور پرکارکرد چقدر باشد؟

در ترافیک شهری و کارکرد سنگین، ۵ تا ۷ هزار کیلومتر برای 5W-40 یا 10W-40 باکیفیت توصیه می‌شود. اگر عمدتاً بین‌شهری و سرعت ثابت دارید، می‌توانید کمی افزایش دهید؛ اما کنترل سطح و وضعیت فیلتر را جدی بگیرید. کیفیت سوخت و دمای محیط نیز اثرگذار است.

در مناطق خیلی گرم ایران چه گریدی مناسب است؟

برای اهواز، بندرعباس یا چابهار که دما بالاست، 10W-40 یا 15W-40 با پایه مقاوم و HTHS بالاتر، انتخاب ایمن‌تری برای موتور پرکارکرد است. در عین حال، اگر سازنده 5W-40 توصیه کرده، نمونه‌های تمام‌سنتتیک با پایداری برشی بالا نیز عملکرد خوبی دارند.

جمع‌بندی مفهومی: «موتور پرکارکرد لزوماً بیمار نیست»

برداشت غلطی که زیاد می‌شنویم این است: «به ۲۰۰ هزار که رسید، فقط روغن سفت بریز!» اما تجربه میدانی اتوسرویس‌ها چیز دیگری می‌گوید. اگر موتور سرویس منظم دیده باشد، کمپرس سالم باشد و قطعات حیاتی آسیب ندیده باشند، با همان گرید کارخانه و یک روغن باکیفیت می‌تواند سال‌ها دیگر کار کند. آن‌چه موتور پرکارکرد نیاز دارد، انتخاب هوشمندانه است، نه انتخاب افراطی. هوشمندانه یعنی اول تشخیص (صدای سردکار، دود، کمپرس، نشتی)، بعد انتخاب گام‌به‌گام: یا ماندن روی گرید کارخانه و ارتقاء کیفیت روغن و فیلتر؛ یا اگر مصرف و دود داریم، یک پله افزایش در عدد داغ و توجه ویژه به اقلیم و سبک رانندگی.

در شهرهای گرم ایران، کیفیت پایه و پایداری برشی مهم‌تر از «رقم ظاهری» است؛ در شهرهای سرد، توانایی جاری‌شدن در استارت سرد اولویت دارد. در موتورهای انژکتوری جدید، مسیرهای روغن‌رسانی باریک‌تر و تلرانس‌ها دقیق‌ترند؛ بنابراین پرش به 20W-50 فقط وقتی توجیه دارد که نشانه‌های جدی فرسایش وجود داشته باشد و آن هم با احتیاط. در موتورهای کاربراتوری قدیمی، 15W-40 و حتی 20W-50 در گرما قابل قبول است، به شرط کوتاه کردن فاصله تعویض و کنترل سطح.

اگر یک چیز را قرار است از این راهنما به خاطر بسپارید، این است: «اول وضعیت موتور، بعد انتخاب روغن». موتورازین به‌عنوان مرجع تخصصی تأمین، فروش و توزیع روغن موتور و روانکار صنعتی در سراسر ایران، کنار اتوسرویس‌ها و رانندگان است تا بهترین تصمیم را بگیرند. برای انتخاب سریع و مطمئن، به روغن موتور خودروهای سبک، مجموعه روغن موتور و صفحه پوشش شهری و منطقه‌ای موتورازین سر بزنید؛ و اگر برند اقتصادی اما قابل‌اعتماد می‌خواهید، محصولات اکولایف را بررسی کنید. انتخاب درست، یعنی سال‌های بیشتر کارکرد امن با کمترین هزینه پنهان.