مطالعه موردی: افزایش ۱۵٪ بهره‌وری ناوگان با اصلاح برنامه روغن‌کاری در پروژه معدنی کرمان

مقدمه مطالعه موردی: ۱۵٪ افزایش بهره‌وری ناوگان در کرمان

این یک سناریوی واقعی‌گونه از یک پروژه معدنی در استان کرمان است که طی آن، با بازبینی برنامه روغن‌کاری و نگهداشت پیشگیرانه (PM)، بهره‌وری ناوگان شامل لودرها و دامپتراک‌ها حدود ۱۵٪ افزایش یافت و توقف‌های اضطراری به‌طور محسوسی کاهش پیدا کرد. نقش مدیریت روانکار و انتخاب صحیح روغن موتور، روغن هیدرولیک و گریس در شرایط سخت اقلیمی جنوب‌شرق کشور، در این بهبود حیاتی بود. در این پروژه، «موتورازین» به‌عنوان شریک فنی و تامین‌کننده فروش عمده روغن موتور و پخش روغن صنعتی در کنار تیم معدن حضور داشت.

• افزایش بهره‌وری ناوگان: حدود ۱۵٪
• کاهش توقف اضطراری: نزدیک به ۳۵٪
• کاهش مصرف روغن: بیش از ۱۰٪
• کاهش هزینه تعمیرات مرتبط با روانکاری: حدود ۳۰٪

«با اصلاح برنامه روغن‌کاری و کنترل آلودگی، همان ناوگان قبلی، خروجی بیشتری داد و اضطرارها به‌وضوح کمتر شد.» — سرپرست نگهداشت

چرا مدیریت روانکار در اقلیم کرمان حیاتی است؟

کرمان با تابستان‌های بسیار گرم، اختلاف دمای شب و روز، و گردوغبار سیلیسی بالا شناخته می‌شود. این شرایط چالش‌های جدی برای سیستم‌های موتوری، هیدرولیکی و گیربکس ماشین‌آلات معدنی ایجاد می‌کند. هرچه دمای کاری بالاتر رود، اکسیداسیون روغن سریع‌تر و ویسکوزیته حساس‌تر می‌شود؛ به‌علاوه ذرات گردوغبار می‌توانند به‌سرعت به سطوح اصطکاکی آسیب بزنند و سایش را افزایش دهند.

• دمای محیط بالا: تسریع پیری روغن، افت فیلم روانکار و افزایش اکسیداسیون.
• گردوغبار سیلیسی: افزایش سایش ذرات سخت، گرفتگی فیلترها و آلودگی مخازن.
• چرخه کاری سنگین: بارهای ضربه‌ای، کار در شیب و توقف/راه‌اندازی‌های مکرر.
• فاصله از مراکز تامین: اهمیت برنامه‌ریزی دقیق لجستیک و ذخیره‌سازی استاندارد.

در چنین شرایطی، انتخاب گرید درست (مثلا API CK-4 برای دیزل‌های سنگین)، کنترل آلودگی، فیلتراسیون کارآمد، و پایش وضعیت روغن (UOA) از ضروریات است. در این پروژه، بهره‌گیری از پوشش سراسری موتورازین در تامین به‌موقع روانکارها، ریسک توقف به‌علت کمبود یا تاخیر تامین را کاهش داد.

خط پایه: چه چیزی درست کار نمی‌کرد؟

پیش از اصلاحات، برنامه روغن‌کاری و PM این معدن با چند چالش رایج مواجه بود:

• تعویض دوره‌ای ثابت بدون پایش وضعیت: یک بازه سفت‌وسخت برای تعویض روغن موتور و هیدرولیک اعمال می‌شد، بدون توجه به آنالیز آلودگی یا افت خواص.
• عدم یکپارچگی برند و سطح کارایی: اختلاط روغن‌ها با سطوح عملکردی متفاوت، ریسک ناسازگاری افزودنی‌ها را بالا می‌برد.
• انبارداری در هوای آزاد: مخازن فله و بشکه‌ها بدون درپوش تنفسی مناسب (desiccant breather) نگه‌داری می‌شدند.
• انتقال باز: استفاده از ظرف‌های باز و قیف‌های مشترک، ورود گردوغبار را تسهیل می‌کرد.
• فیلترگذاری ضعیف: عدم استفاده از فیلتراسیون با راندمان بالا برای روغن‌های تازه و در گردش.
• عدم برنامه آموزش: اپراتورها و تکنسین‌ها آموزش مدون درباره آلودگی و تطابق ویسکوزیته با اقلیم ندیده بودند.

نتیجه؟ توقف‌های اضطراری ناشی از اورهیت موتور و کاویتاسیون پمپ‌های هیدرولیک، تعویض‌های پیش‌رس قطعات، و مصرف بالاتر از انتظار روغن.

راهکارهای اجراشده با همکاری موتورازین

با ورود تیم فنی «موتورازین»، یک ارزیابی میدانی آغاز شد. بر مبنای آن، تغییرات زیر اجرا گردید:

۱) انتخاب و استانداردسازی روانکار

• موتور دیزل: روغن API CK-4 با پایداری اکسیداسیون و TBN مناسب؛ حفظ ویسکوزیته در دمای بالا.
• سیستم هیدرولیک: روغن AW با شاخص گرانروی بالا (HV) متناسب با دمای محیط؛ بهبود پاسخ‌گویی و کاهش کاویتاسیون.
• گیربکس/دیفرانسیل: روغن دنده با سطح کارایی GL-5 و افزودنی ضدسایش مناسب.

تامین پایدار از مسیر فروش عمده روغن موتور و پخش روغن صنعتی، ریسک اختلاط محصول نامتجانس را حذف کرد.

۲) فیلتراسیون و کنترل آلودگی

• نصب فیلترهای با راندمان بالا روی خطوط سرویس و تانک‌های فله.
• استفاده از درپوش‌های تنفسی رطوبت‌گیر روی مخازن هیدرولیک.
• استقرار سیستم انتقال بسته با کوپلینگ‌های سریع رنگ‌کدگذاری‌شده.

۳) پایش وضعیت و PM مبتنی بر شرایط

• UOA دوره‌ای (هر ۲۵۰–۳۰۰ ساعت) برای موتور و هیدرولیک: سنجش ویسکوزیته، سوخت رقیق‌شده، TBN/TAN، شمارش ذرات.
• تنظیم فواصل تعویض بر اساس نتایج آزمایش: کاهش تعویض‌های زودهنگام و جلوگیری از دیرتعویضی.

۴) آموزش و استانداردسازی رویه‌ها

• برنامه آموزشی کوتاه برای اپراتورها و تکنسین‌ها درباره تمیزی، نمونه‌گیری و پرکردن.
• چک‌لیست سرویس: گشت‌های روزانه نشت‌یابی، کنترل دما و صدای غیرعادی.

تمام این اقدامات با پشتیبانی لجستیکی پوشش توزیع روانکار در کرمان موتورازین اجرا شد تا از موجودی به‌موقع و یکپارچگی کیفی در محل معدن اطمینان حاصل شود.

نتایج قابل‌اندازه‌گیری: قبل و بعد اصلاح برنامه

پس از سه ماه اجرای برنامه جدید، شاخص‌های کلیدی عملکرد ثبت و با خط پایه مقایسه شد. داده‌ها تقریبی و برای نمایش روند بهبود در سناریوی مطالعه هستند:

• پایداری دمای کارکرد: کاهش هشدارهای اورهیت در شیفت ظهر.
• تمیزی سیستم‌ها: بهبود کد تمیزی روغن هیدرولیک بر اساس شمارش ذرات.
• ثبات برنامه‌ریزی: امکان زمان‌بندی بهتر شیفت‌های بارگیری و حمل.

تحلیل هزینه–فایده و مدیریت ریسک

بهبودها تنها فنی نبود؛ تاثیر مستقیم مالی هم داشت:

• صرفه‌جویی در روغن و فیلتر: کاهش مصرف روغن تازه و کاهش دورریز.
• کاهش تعمیرات اضطراری: افت هزینه قطعات و نفر-ساعت تعمیراتی.
• افزایش ساعت مفید: بهبود تحقق برنامه تولید بدون افزودن ماشین جدید.

برآورد سناریویی نشان می‌دهد مجموع صرفه‌جویی ماهانه (کاهش مصرف روغن + افت هزینه تعمیرات) می‌تواند به حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان برسد؛ هزینه‌های اولیه (فیلتراسیون، آموزش، به‌روزرسانی رویه‌ها) معمولاً ظرف ۲ تا ۳ ماه جبران می‌شود. برای مدیریت ریسک، دو اقدام کلیدی در نظر گرفته شد: آزمون میدانی محدود پیش از تعمیم، و بازبینی ماهانه شاخص‌ها به‌همراه گزارش UOA تا از عدم بروز اثرات ناخواسته اطمینان حاصل شود.

درس‌آموخته‌ها و چک‌لیست اجرایی

نکات کلیدی

• اقلیم کرمان (گرما و گردوغبار) انتخاب گرید و افزودنی مناسب را تعیین‌کننده می‌کند.
• PM مبتنی بر شرایط، از تعویض‌های زودهنگام و دیرهنگام جلوگیری می‌کند.
• کنترل آلودگی از انبار تا نقطه مصرف، به اندازه انتخاب روغن اهمیت دارد.
• آموزش کوتاه و مستمر اپراتورها، نرخ خطا را به‌طور محسوسی کم می‌کند.
• یکپارچگی تامین از یک شریک قابل‌اعتماد، از اختلاط و نوسان کیفیت پیشگیری می‌کند.

چک‌لیست سریع اجرای پروژه مشابه

1. ممیزی کامل روانکارها و تدوین ماتریس سازگاری.
2. انتخاب روغن‌ها بر اساس اقلیم و توصیه سازنده؛ استانداردسازی سبد.
3. راه‌اندازی UOA دوره‌ای و تعریف حدود کنترلی.
4. ارتقای فیلتراسیون، درپوش‌های تنفسی و انتقال بسته.
5. آموزش و ارزیابی مهارت تیم بهره‌برداری و تعمیرات.
6. پایش KPIها و بازبینی ماهانه برنامه PM.

پرسش‌های متداول

1.آیا برای تمام معادن کرمان یک نوع روغن کافی است؟

خیر. نوع ماشین‌آلات، توصیه سازنده، شدت بار، دمای محیط و حتی ارتفاع محل، همگی در انتخاب گرید و سطح کارایی موثرند. در این سناریو از روغن‌های API CK-4 برای موتور دیزل و AW با شاخص گرانروی بالا برای هیدرولیک استفاده شد، اما نسخه یکسان برای همه وجود ندارد. پیشنهاد می‌شود پس از ممیزی، سبد استاندارد مختص ناوگان خود را تعریف کنید.

2.UOA دقیقاً چه کمکی می‌کند و هر چند وقت لازم است؟

آنالیز روغن کارکرده (UOA) با سنجش پارامترهایی مثل ویسکوزیته، اکسیداسیون، TBN/TAN و شمارش ذرات، وضعیت سلامت روغن و سیستم را نشان می‌دهد. در چرخه‌های کاری سنگین، بازه ۲۵۰–۳۰۰ ساعت برای موتور و هیدرولیک نقطه شروع مناسبی است. سپس با روند داده‌ها می‌توان بازه‌ها را کم یا زیاد کرد و PM را دقیق‌تر تنظیم نمود.

3.چطور مصرف روغن را کم کنیم بدون اینکه به موتور آسیب برسد؟

کاهش سالم مصرف با سه محور ممکن است: انتخاب گرید و سطح کارایی مناسب اقلیم، کنترل آلودگی از انبار تا دستگاه، و PM مبتنی بر شرایط. تعویض دیرهنگام یا رقیق‌سازی کنترل‌نشده خطرناک است. با پایش داده‌ها می‌توان بازه‌های تعویض را بهینه کرد، بدون ریسک برای قطعات.

4.اگر تامین روانکار در مناطق دورافتاده با تاخیر شود چه باید کرد؟

دو راهکار عملی: اول، برنامه‌ریزی موجودی اَمن بر پایه مصرف واقعی و فصل‌های پیک کار. دوم، همکاری با تامین‌کننده‌ای که پوشش پخش مطمئن دارد. در این مطالعه، استفاده از پوشش توزیع موتورازین ریسک کمبود را کاهش داد و از اختلاط جایگزین‌های نامتجانس جلوگیری کرد.

5.آیا ارتقای فیلتراسیون هزینه‌اش برمی‌گردد؟

در اغلب پروژه‌ها بله. فیلترهای کاراتر و درپوش‌های تنفسی، آلودگی ورودی را کم می‌کنند، که به کاهش سایش و افزایش عمر روغن می‌انجامد. در این سناریو، افت توقف اضطراری و هزینه تعمیرات، هزینه اولیه تجهیزات فیلتراسیون را در بازه ۲ تا ۳ ماه جبران کرد. البته نتیجه دقیق به شرایط هر معدن بستگی دارد.

جمع‌بندی

این مطالعه موردی نشان داد که بدون افزایش تعداد ماشین‌آلات، تنها با اصلاح برنامه روغن‌کاری و نگهداشت پیشگیرانه می‌توان به بهبود حدود ۱۵٪ در بهره‌وری ناوگان رسید. کلید موفقیت، ترکیب انتخاب صحیح روانکار، کنترل آلودگی، پایش وضعیت و آموزش تیم بوده است. همکاری با «موتورازین» در تامین پایدار و همگون روغن موتور دیزلی و روانکارهای صنعتی و بهره‌گیری از پوشش توزیع سراسری، اجرای روان و کم‌ریسک پروژه را ممکن کرد. اگر شما هم با گرما و گردوغبار دست‌به‌گریبان هستید، از یک ممیزی ساده شروع کنید؛ داده‌های درست، بهترین راهنمای تصمیم‌های درست‌اند.