استان سمنان در پهنهای میان کویر مرکزی و دامنههای البرز قرار گرفته است؛ جایی که نوسان دما از منفی ۱۰ تا بیش از ۴۵ درجه سانتیگراد، تغییرات شدید رطوبت و وجود ذرات معلق در هوا، محیطی چالشبرانگیز برای تجهیزات صنعتی ایجاد میکند. در چنین شرایطی، انتخاب روغن صنعتی مناسب نهتنها یک توصیه فنی، بلکه الزام بهرهوری و بقا برای ماشینآلات است.
در شهرهایی مانند سمنان، دامغان و سرخه، خشک بودن هوا و وزش بادهای موسمی موجب تبخیر سریع اجزای سبک روغن، کاهش ویسکوزیته و افت خاصیت فیلمسازی میشود. نتیجه؟ تماس فلز با فلز در یاتاقانها و بروز سایش زودرس.
اینجاست که روغنهای با پایه معدنی پالایش عمیق (Group II و III) یا روغنهای سنتتیک با شاخص ویسکوزیته بالا (VI>120) اهمیت مییابد؛ زیرا پایداری حرارتی و اکسیداتیو بالاتری ارائه میدهند و در بازه دمایی گستردهتری عملکرد یکنواخت دارند.
کارگاههای سیمان، معادن سنگ آهک، کارخانههای آجرپزی و کارگاههای فرآوری شن و ماسه در گرمسار و مهدیشهر بهطور دائم با گردوغبار در تماساند. ذرات سیلیسی سخت، اگر وارد سیستم روغن شوند، به سرعت باعث افزایش شاخص سایش (Wear Index) و ایجاد خراش در سطح قطعات میشوند.
بنابراین، روغنهای مناسب این نواحی باید دارای افزودنیهای ضدسایش (Anti-Wear)، پاککننده (Detergent/Dispersant) و فیلترپذیری بالا باشند. استفاده از فیلتراسیون چندمرحلهای (تا سطح ISO 17/15/12) در چنین صنایع، عمر روغن را تا سه برابر افزایش میدهد.
کارخانههای سیمان سمنان و دامغان، که از مهمترین مراکز صنعتی استان محسوب میشوند، با سیکلهای کاری ناپایدار مواجهاند: توقفهای ناگهانی، بارهای ضربهای، و گرمایش سریع گیربکسها. در این حالت، استفاده از روغنهای دنده صنعتی با پایه EP (Extreme Pressure) با گواهی DIN 51517 CLP ضروری است.
ویسکوزیتههای رایج برای شرایط گرم منطقه معمولاً ISO VG 320 یا 460 هستند تا لایه روغن در فشار بالا حفظ شود. روغنهای با افزودنی سولفور-فسفر کنترلشده گزینهی ایدهآلی برای این محیطها بهشمار میروند.
در نواحی مرتفعتر شرق استان، بهویژه شاهرود و میامی، سرمای شبانه و افت شدید دما میتواند روغنهای سنگین را غلیظ کند. این تغییر ویسکوزیته در استارت اولیه ماشینآلات باعث کاهش جریان روغن میشود.
برای چنین محیطهایی، انتخاب روغن با شاخص Pour Point پایینتر از -20°C و استفاده از افزودنیهای Pour Point Depressant (PPD) توصیه میشود. ترکیب روغنهای سنتتیک PAO یا نیمهسنتتیک در این مناطق کارایی قابلتوجهی دارد و از کاهش راندمان پمپها و استهلاک یاتاقانها جلوگیری میکند.
با این تحلیل اقلیمی، مشخص میشود که انتخاب روانکار صنعتی در سمنان باید بر پایه دانش ترکیبشناسی روغن، رفتار حرارتی، و کنترل آلودگی محیطی انجام شود، نه صرفاً برند یا قیمت.
فاکتور محیطی | تأثیر مستقیم بر روانکار | راهکار پیشنهادی |
دمای بالا و تابش مستقیم | اکسیداسیون سریع | روغن پایه سنتتیک Group III با آنتیاکسیدانت قوی |
گرد و غبار و آلودگی محیطی | افزایش سایش، گرفتگی فیلتر | افزودنی AW + فیلتراسیون چندمرحلهای |
نوسان بار مکانیکی | برش فیلم روغن | روغن دنده EP با ویسکوزیته 320-460 |
سرمای ارتفاعات شاهرود | غلظت بیش از حد در استارت سرد | روغن با Pour Point پایینتر از -20°C |
تبخیر سریع در محیط خشک | کاهش سطح روغن | پایش سطح و استفاده از روغن با تبخیر کم (NOACK<10%) |
سیستمهای هیدرولیک در صنایع مختلف استان سمنان، از پرسهای تولید قطعات فلزی در گرمسار گرفته تا دستگاههای تزریق پلاستیک در شهرک صنعتی شاهرود و بالابرهای سنگین در کارگاههای سیمان دامغان، همگی به روغنهایی وابستهاند که بتوانند در شرایط حرارتی متغیر و آلودگی محیطی شدید، پایداری خود را حفظ کنند.
در چنین محیطی، انتخاب درست روغن هیدرولیک نهتنها عمر پمپ و سیلندر را افزایش میدهد، بلکه مصرف انرژی و توقفات ناخواسته را بهشدت کاهش میدهد.
در نواحی گرم مانند سرخه، دامغان و سمنان مرکزی، روغنهای هیدرولیک سبکتر نظیر AW32 یا AW46 عملکرد بهتری دارند، زیرا در دماهای بالا سیالیت کافی را حفظ میکنند. اما در مناطق خنکتر شرق استان (شاهرود و میامی)، انتخاب ویسکوزیته بالاتر مانند AW68 توصیه میشود تا در دمای پایین نیز فیلم روغن پایدار باقی بماند.
در واقع، ویسکوزیته، قلب عملکرد سیستم هیدرولیک است. ویسکوزیته پایینتر موجب نشت، افت فشار و کاهش بازده میشود، در حالیکه ویسکوزیته بالا، منجر به افزایش اصطکاک داخلی و داغ شدن سیستم خواهد شد.
محیط گردوغبارآلود سمنان باعث افزایش فرسایش پمپهای پیستونی و پرهای میشود. به همین دلیل، روغنهای هیدرولیک مصرفی در این استان باید دارای ترکیباتی از نوع Zinc Dialkyl Dithiophosphate (ZDDP) باشند؛ این افزودنی، سطح قطعات فلزی را با لایهای محافظ میپوشاند و از جوش سرد، سایش و اکسیداسیون جلوگیری میکند.
همچنین برای سیستمهایی که در تماس مستقیم با اکسیژن و دمای بالا قرار دارند (مثل واحدهای قالبگیری پلاستیک یا دستگاههای CNC در دامغان)، استفاده از روغنهای با پایداری آنتیاکسیدانت قوی ضروری است تا از تشکیل لجن و لاک جلوگیری شود.
در بسیاری از صنایع استان، هنوز از فیلترهای درشت و غیراستاندارد استفاده میشود. اما در محیطی مانند سمنان که ذرات سیلیس، آهک و گچ در هوا شناورند، باید کنترل سطح آلودگی روغن بر اساس استاندارد ISO 4406 انجام شود.
برای مثال:
کلاس پاکیزگی هدف | نوع سیستم | کاربرد | فیلتر پیشنهادی |
17/15/12 | سیستمهای هیدرولیک عمومی | ماشینآلات سنگین | β200 ≥ 10μm |
16/14/11 | سیستمهای CNC و دقیق | ابزار دقیق و قالبگیری | β200 ≥ 6μm |
15/13/10 | تجهیزات با تلرانس بالا | پمپهای پیستونی محوری | β200 ≥ 3μm |
در کارگاههای گرمسار و شاهرود، که گردوغبار طبیعی و آلودگی ذرات بالاست، توصیه میشود نمونهبرداری ماهانه روغن و آنالیز ذرات (Particle Count) انجام گیرد. نتایج این آنالیزها، شاخص دقیقی از عمر باقیمانده روغن و سلامت سیستم ارائه میدهد.
روغن هیدرولیک مناسب برای صنایع سمنان باید چهار ویژگی کلیدی داشته باشد:
برندهای ایرانی با کیفیت که میتوانند گزینههای مناسب باشند: نفت بهران (HLP 46)، نفت پارس (Hydrol 68)، ایرانول (Hydraulic 46)، و فولمکس HVLP — هرچند انتخاب نهایی باید بر اساس شرایط واقعی کارگاه و توصیه فنی موتورازین صورت گیرد.
در شرایط سخت اقلیمی سمنان، روغن هیدرولیک AW46 با شاخص ویسکوزیته بالا و کنترل فیلتراسیون دقیق میتواند بهترین تعادل بین عملکرد، دوام و هزینه نگهداری را فراهم کند. هرگونه سهلانگاری در انتخاب یا فیلتراسیون، بهطور مستقیم منجر به افت راندمان و افزایش خرابیهای سیستم خواهد شد.
استان سمنان از مهمترین قطبهای معدنی و سیمانی ایران است. در شهرستانهایی مانند دامغان، گرمسار و مهدیشهر، دهها واحد تولیدی و استخراجی وجود دارند که ماشینآلات سنگین و گیربکسهای چندمرحلهای در آنها بهصورت مداوم تحت فشار بالا کار میکنند. این محیطها نیازمند روغنهای دندهای هستند که بتوانند در برابر بارهای شوکی، دمای بالا، و آلودگی شدید گردوغبار عملکردی پایدار و مطمئن ارائه دهند.
در واحدهای سیمان سمنان و کارخانههای استخراج سنگ در دامغان، دما در محفظه گیربکسها اغلب به بیش از ۹۰°C میرسد. همزمان، گردوغبار حاصل از خردایش سنگ و آهک، محیط را آلوده میکند و در صورت ورود به محفظه، به سرعت موجب سایش و پیتینگ دندهها میشود.
در چنین محیطی، تنها روغنهای صنعتی با گواهی DIN 51517 CLP و افزودنیهای Extreme Pressure (EP) قادرند لایهای پایدار از روانکاری را بین سطوح فلزی حفظ کنند.
در بسیاری از گیربکسهای نوارنقاله معدنی استان، بار دینامیکی ناگهانی و شوکهای متناوب اتفاق میافتد. این وضعیت نیازمند روغنی با خاصیت Load-Carrying Capacity بالا و شاخص چسبندگی (Adhesion Index) مناسب است تا در لحظه فشار، فیلم روغن قطع نشود.
انتخاب ویسکوزیته باید دقیقاً متناسب با نوع دستگاه و دمای کاری محیط انجام شود.
نوع کاربرد | گرید پیشنهادی | ویژگی اصلی |
نوار نقاله معدن دامغان | ISO VG 220 | جریان روانتر در دمای متوسط |
گیربکس آسیاب سیمان سمنان | ISO VG 320 | مقاومت بالا در برابر فشار نقطه تماس |
خردکن سنگ آهک گرمسار | ISO VG 460 | تحمل شوک و گرمای بیش از 100°C |
در اقلیم گرم و خشک سمنان، روغنهای با ویسکوزیته بالاتر (320–460) معمولاً عملکرد بهتری دارند، زیرا در دمای بالا از نازک شدن لایه روغن جلوگیری میکنند. در مقابل، در ارتفاعات شاهرود و میامی که دمای هوا پایینتر است، روغنهای نیمهسنتتیک با گرانروی پایینتر (220) توصیه میشود تا در استارت سرد بهخوبی جریان یابند.
برخی کارخانهها هنوز از روغنهای صنعتی با ترکیبات گوگرد فعال استفاده میکنند که برای فلزات زرد (برنج و برنز) مضر است. در تجهیزات دارای یاتاقان برنزی، باید از روغنهای “non-active sulfur” استفاده شود.
در کارخانههای سیمان و معادن، پایش وضعیت روغن (Oil Condition Monitoring) حیاتی است. در سمنان، دمای بالا و گردوغبار باعث میشود عمر روغن بهطور طبیعی کاهش یابد. اجرای برنامه منظم پایش بهصورت زیر توصیه میشود:
پارامتر | تناوب آزمون | معیار هشدار |
ویسکوزیته در 40°C | هر 500 ساعت | ±10% تغییر |
عدد اسیدی کل (TAN) | هر 1000 ساعت | افزایش >0.5 mgKOH/g |
فلزات فرسایشی (Fe, Cu) | هر 1000 ساعت | رشد ناگهانی در طی دو دوره |
ذرات مغناطیسی (Ferrography) | هر 2000 ساعت | تشکیل ذرات لایهای در تصویر |
نتایج این آزمونها مبنای تصمیمگیری برای تعویض روغن یا فیلتراسیون مجدد (Reconditioning) است. موتورازین توصیه میکند در مناطق صنعتی سمنان، بهویژه در تابستان، بازه تعویض از ۵۰۰۰ ساعت فراتر نرود.
در سالهای اخیر، برخی واحدهای فرآیندی در شهرک صنعتی شاهرود و آرادان از روغنهای سنتتیک PAO یا PAG Base استفاده میکنند. این روغنها مزایای زیر را دارند:
اگرچه هزینه اولیه این روغنها بالاتر است، اما در اقلیم پرگردوغبار و گرم سمنان، نسبت هزینه به عمر مفید (Cost/Service Life) کاملاً بهصرفه است.
اجرای پایش وضعیت روانکارها در کارگاههای سیمان و معدن سمنان، موجب:
موتورازین در قراردادهای B2B خود، امکان ارائه برنامه پایش وضعیت روغن (CM) به همراه گزارش آنالیز دورهای را برای صنایع سمنان فراهم کرده است.
روغن دنده صنعتی مناسب برای استان سمنان باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
روغنهایی مانند بهران Gear 320، پارس Gear Oil 460، ایرانول Gear EP 220 یا فولمکس Heavy Duty Gear 460 نمونههایی هستند که بسته به نوع خط تولید، میتوانند نیاز تجهیزات سمنان را پوشش دهند.
کمپرسورهای صنعتی، قلب تپنده بسیاری از کارخانههای استان سمنان هستند. از واحدهای بستهبندی مواد غذایی در دامغان گرفته تا تولیدکنندگان قطعات پلاستیکی در شاهرود، همه به کمپرسورهایی وابستهاند که با فشار بالا و دمای زیاد کار میکنند. در این میان، کیفیت روغن کمپرسور تعیین میکند که آیا دستگاه ماهها بدون توقف کار میکند یا طی چند هفته دچار لاک، اکسیداسیون یا سایش پیستونها میشود.
در مناطق نسبتاً خشک و گرم استان مانند دامغان و سرخه، کمپرسورها اغلب در محیطهای دارای گردوغبار و دمای بالا کار میکنند. در این شرایط، روغن با دو چالش عمده روبهروست:
این پدیده باعث چسبندگی قطعات، کاهش راندمان، و در موارد شدید، توقف کامل سیستم میشود.
به همین دلیل، کمپرسورهای اسکرو در شاهرود و دامغان باید با روغنهایی کار کنند که دارای پایداری اکسیداتیو فوقالعاده و ضریب لاک پایین (Varnish Potential Index) باشند.
روغنهای سنتتیک بر پایه PAO (Polyalphaolefin) یا Ester Base بهترین انتخاب برای اقلیم سمنان هستند، زیرا در دمای بالا تبخیر پایینتری دارند (NOACK < 10%) و مقاومت اکسیداتیو آنها ۵ برابر روغنهای معدنی است.
نوع کمپرسور | گرید روغن پیشنهادی | ویژگی کلیدی | بازه دمایی عملکرد |
اسکرو (Screw) | ISO VG 46 | ضد اکسیداسیون بالا، ضد لاک | -10 تا 110°C |
رفتوبرگشتی (Reciprocating) | ISO VG 100 | کنترل رسوب کربن و خنککاری مؤثر | 0 تا 130°C |
پرهای (Vane) | ISO VG 68 | جلوگیری از کف و تهنشینی | -5 تا 100°C |
تشکیل لاک در کمپرسورها معمولاً بهدلیل اکسیداسیون ناقص روغن رخ میدهد. این پدیده در مناطق کویری استان، که هوا خشک و اکسیژن آزاد زیاد است، تشدید میشود.
برای جلوگیری از آن، روغن کمپرسور باید شامل ترکیبات زیر باشد:
در کمپرسورهای اسکرو صنایع دامغان که در محیط باز نصب شدهاند، هر ۵۰۰ ساعت کارکرد، فیلتر هوا و فیلتر روغن باید تعویض شوند تا ذرات سیلیسی باعث افت کیفیت روغن نشوند.
یکی از رایجترین اشتباهات در صنایع استان، تعویض دیرهنگام روغن کمپرسور است. برخلاف سیستمهای هیدرولیک، در کمپرسورها روغن علاوه بر روانکاری، نقش خنککاری و آببندی نیز دارد.
دوره تعویض باید با توجه به نوع روغن تنظیم شود:
نوع روغن | عمر مفید تقریبی | توضیح |
معدنی (Mineral) | 1500–2000 ساعت | مناسب شرایط سبک |
نیمهسنتتیک | 3000–4000 ساعت | کاربرد عمومی در کارگاهها |
سنتتیک PAO/Ester | 6000–8000 ساعت | مناسب شرایط سخت سمنان |
همچنین در تابستانهای گرم سمنان، بهتر است دمای خروجی هوا از ۹۵°C بالاتر نرود و از مبدل حرارتی تمیز برای خنکسازی استفاده شود.
روغنهای مناسب صنایع سمنان باید دارای گواهیهای زیر باشند:
استفاده از روغن بدون تأیید OEM در کمپرسورهای پیشرفته میتواند باعث ابطال گارانتی و کاهش عمر روتورها شود.
در سال گذشته، یکی از واحدهای بستهبندی خشکبار در شاهرود با مشکل افزایش دمای کمپرسور اسکرو مواجه بود. بررسی موتورازین نشان داد که استفاده از روغن هیدرولیک معمولی بهجای روغن مخصوص کمپرسور، عامل اصلی بوده است.
پس از جایگزینی با روغن PAO ISO VG 46 با افزودنی ضد لاک و اجرای برنامه پایش دورهای TAN، دمای کارکرد بهطور میانگین ۱۵°C کاهش یافت و زمان سرویس از ۲۰۰۰ به ۷۵۰۰ ساعت افزایش پیدا کرد.
برخی محصولات باکیفیت موجود که مطابق با نیاز اقلیمی سمنان هستند عبارتند از:
همگی دارای افزودنیهای ضد لاک و سازگار با استاندارد DIN 51506 VDL هستند.
روغن کمپرسور مناسب برای اقلیم و صنایع استان سمنان باید ویژگیهای زیر را دارا باشد:
با اجرای برنامه نگهداری دقیق و استفاده از روغنهای تأییدشده، صنایع سمنان میتوانند زمان توقف اضطراری را تا ۴۰٪ کاهش دهند و بهرهوری کمپرسورها را در دمای بالا حفظ کنند.
شهرهای سرخه، آرادان و میامی بهدلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود ترکیب اقلیم خشک، گردوغبار زیاد و سرمای شبانه، از جمله محیطهایی هستند که شرایط روانکاری در آنها بهشدت متغیر است.
در این نواحی، ماشینآلات سنگین، خطوط نوار نقاله، و فنهای صنعتی در کارخانهها دائماً در معرض سایش و آلودگی قرار دارند. بنابراین نوع گریس مصرفی باید بتواند در برابر دما، رطوبت ناگهانی، و نفوذ ذرات سخت مقاومت کند.
در اقلیم سمنان، گریسهای پایه لیتیم کمپلکس (Lithium Complex) و کلسیم سولفونات (Calcium Sulfonate Complex) بیشترین پایداری حرارتی و مکانیکی را دارند.
نوع گریس | دمای کارکرد | ویژگی کلیدی | کاربرد نمونه |
لیتیم کمپلکس NLGI-2 | -20 تا 150°C | مقاومت عالی در برابر شستشو با آب | یاتاقان فن و موتورهای صنعتی |
کلسیم سولفونات NLGI-1.5 | -10 تا 200°C | ضد زنگ و ضد سایش، مناسب گرد و غبار | یاتاقان نوار نقاله و گیربکس باز |
آلومینیوم کمپلکس NLGI-2 | -25 تا 160°C | مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون | پمپهای صنعتی و بلبرینگ دقیق |
در میامی که سرمای شبانه گاهی به زیر صفر میرسد، گریسهای با پایه روغن سنتتیک و NLGI پایینتر (1 تا 1.5) توصیه میشود تا در استارت سرد، بهراحتی در یاتاقان جریان یابند.
کارگاههای سنگبری و صنایع معدنی در آرادان و سرخه معمولاً در فضای باز فعالیت میکنند. در چنین محیطهایی، گردوغبار آهکی و رطوبت شبانه میتوانند ساختار گریس را تخریب کنند.
گریسهای کلسیم سولفونات با خاصیت ضدآب طبیعی، گزینهای ایدهآل برای این محیطها هستند، زیرا ضمن حفظ خاصیت روانکاری، لایهای محافظ بر سطح فلز ایجاد میکنند که مانع خوردگی میشود.
در تجهیزات با یاتاقان باز، استفاده از گریس با پایه کلسیم سولفونات میتواند تا ۲ برابر عمر روانکاری را افزایش دهد و میزان مصرف گریس را تا ۳۰٪ کاهش دهد.
گریسکاری مؤثر فقط انتخاب گریس مناسب نیست؛ بلکه نظم در برنامه تزریق و پایش دمای یاتاقان نیز اهمیت دارد.
توصیه عملی برای کارخانههای سیمان و معادن سمنان:
افزایش دمای ناگهانی یاتاقان معمولاً نشاندهنده یکی از موارد زیر است:
یکی از اشتباهات رایج در صنایع استان سمنان، مخلوطکردن گریسهای متفاوت پایه است.
بهعنوان مثال، ترکیب گریس لیتیمی با کلسیم سولفونات میتواند باعث واکنش صابونی و از بین رفتن قوام (Bleeding) شود.
بنابراین، در هر دستگاه باید نوع پایه گریس ثابت بماند و در زمان تعویض، محفظه کاملاً تمیز گردد.
دو نوع گریس را روی سطح فلزی ترکیب کرده و در دمای 100°C به مدت یک ساعت حرارت دهید؛ در صورت جدا شدن روغن یا تغییر رنگ، ناسازگارند.
در سالهای اخیر، برخی صنایع در شاهرود و دامغان از سیستمهای اتوماسیون تزریق مرکزی (Centralized Greasing Systems) استفاده میکنند. این سامانهها بر اساس ساعت کار یا دمای یاتاقان، مقدار دقیق گریس را تزریق میکنند و موجب:
موتورازین در تأمین گریسهای صنعتی NLGI 2-1.5 با قابلیت تزریق خودکار، خدمات فنی و راهنمایی انتخاب را در اختیار صنایع استان قرار میدهد.
برند ایرانی | نوع گریس | ویژگی کلیدی |
بهران رانا | لیتیم کمپلکس NLGI-2 | مقاوم در برابر حرارت بالا |
نفت پارس کلاس | کلسیم سولفونات NLGI-1.5 | ضد سایش و ضد خوردگی |
ایرانول Ronia | آلومینیوم کمپلکس NLGI-2 | مناسب محیطهای مرطوب |
فولمکس Grease 2000 | سنتتیک PAO پایه لیتیم | طول عمر بالا و ضد اکسیداسیون |
در اقلیم متغیر سمنان، گریس مناسب باید:
بهکارگیری گریسهای پیشرفته در خطوط صنعتی استان، میتواند تا ۳۰٪ هزینه تعمیرات یاتاقانها را کاهش دهد و پایداری تولید را در محیطهای سخت تضمین کند.
استان سمنان علاوهبر صنایع معدنی و سیمانی، در بخش کشاورزی و صنایع غذایی نیز فعال است؛ بهویژه در شهرستانهای دامغان، شاهرود و مهدیشهر که تولید پسته، زعفران، خشکبار و بستهبندی محصولات باغی بخش مهمی از اقتصاد محلی را تشکیل میدهد.
در این صنایع، توربینهای بخار و ژنراتورهای برق اضطراری در کارخانهها، همراه با ماشینآلات بستهبندی و سردخانهها، نیازمند روغنهایی هستند که بتوانند در حالت مداوم و دمای ثابت کار کنند بدون اینکه دچار لاک، اکسیداسیون یا افت ویسکوزیته شوند.
در صنایع برق و نیروگاهی استان بهویژه در نواحی صنعتی سمنان و گرمسار، استفاده از روغن توربین با پایه سنتتیک یا معدنی تصفیه عمیق (Group II/III) توصیه میشود.
این روغنها با افزودنیهای آنتیاکسیدانت و ضد زنگ طراحی شدهاند تا در دمای ۶۰ تا ۹۰ درجه سانتیگراد عملکرد پایدار داشته باشند.
استانداردهای اصلی روغن توربین در ایران و سمنان:
روغنهای توربین باید شاخص پایداری اکسیداتیو بالا، پایداری در برابر آب (Demulsibility)، و کنترل عالی در شاخص تمیزی (NAS ≤ 7) داشته باشند؛ زیرا آلودگی یا اکسیداسیون حتی جزئی، میتواند منجر به ایجاد Varnish و افت توان ژنراتور شود.
در دمای بالای ۴۵°C تابستان، افزایش دمای محیط باعث بالا رفتن دمای پوسته توربین و در نتیجه افزایش سرعت اکسیداسیون روغن میشود. گردوغبار کویری نیز در صورت نفوذ به مدار روغن، شاخص تمیزی را مختل میکند و رسوبات لاک (Varnish) را افزایش میدهد.
بنابراین سیستم باید مجهز به فیلترهای با کارایی β200≥5µm و واحد تصفیه آنلاین (Off-Line Filtration Unit) باشد.
اجرای فیلتراسیون جانبی (Kidney Loop) در واحدهای ژنراتور و کمپرسورهای توربینی سمنان میتواند عمر روغن را تا دو برابر افزایش دهد و شاخص تمیزی را در محدوده NAS 6–8 نگه دارد.
در صنایع مدرنتر شهرکهای صنعتی شاهرود و آرادان، استفاده از روغنهای PAO Base با افزودنی MPC-Resistant رایج شده است.
این روغنها در برابر تشکیل رسوب (Micro Patch Contaminants) مقاومت دارند و با کنترل عدد اسیدی (TAN) ثابت، امکان دوره سرویس بالای ۵ سال را فراهم میکنند.
در نتیجه:
در صنایع غذایی سمنان بهویژه در دامغان و شاهرود، خطوط بستهبندی پسته، زعفران، و خشکبار از تجهیزات مکانیکی ظریف استفاده میکنند.
در اینجا باید از روغنها و گریسهای Food Grade (NSF H1 یا H2) استفاده شود تا در صورت تماس تصادفی با مواد غذایی، هیچ اثر سمی یا طعمی برجای نگذارند.
نوع روغن | استاندارد | کاربرد | ویژگی |
روغن زنجیر بستهبندی | NSF H1 | نوار بستهبندی خشکبار | بیرنگ، بدون بو، ضد اکسیداسیون |
روغن هیدرولیک بهداشتی | ISO 46 / NSF H1 | ماشین بستهبندی پسته | بدون فلز سنگین، مقاوم به دما |
گریس Food Grade | NLGI-2 | بلبرینگ دستگاه سیل حرارتی | ضد اکسیداسیون، ضد زنگ |
استفاده از روغنهای صنعتی معمولی در خطوط بستهبندی خوراکی، علاوهبر خطر آلودگی محصول، باعث تخریب قطعات لاستیکی و واشرها در تماس با مواد غذایی میشود.
پایش روغن توربین باید حداقل هر سه ماه انجام شود تا موارد زیر بررسی گردد:
اجرای برنامهی Predictive Maintenance (نگهداری پیشبینانه) بر اساس نتایج آزمایش روغن، عمر عملیاتی توربینها را تا ۲۰٪ افزایش داده و هزینه توقف تولید را بهشدت کاهش میدهد.
برند | محصول پیشنهادی | نوع پایه | ویژگی برجسته |
نفت بهران Turbine 68 | معدنی Group II | آنتیاکسیدانت قوی، ضد لاک | |
نفت پارس Turbo 46 | نیمهسنتتیک | کنترل عالی در برابر آب | |
ایرانول SynTurb 68 | PAO Base | عمر سرویس طولانی | |
فولمکس CleanStream 46 | سنتتیک خاص | ضد رسوب MPC، مناسب ژنراتور |
روغن توربین و روانکارهای خطوط بستهبندی در سمنان باید ویژگیهای زیر را دارا باشند:
اجرای این اصول در صنایع سمنان، بهویژه در شهرهای دامغان و شاهرود، تضمین میکند که سیستمهای توربین و بستهبندی با کمترین توقف و بیشترین پایداری فعالیت کنند.
استان سمنان با وسعت زیاد و تنوع اقلیمی بالا، ترکیبی منحصربهفرد از صنایع سنگین، معدنی، کشاورزی و تولیدی را در خود جای داده است. همین تنوع باعث میشود که نیاز به روغنها و روانکارهای صنعتی در هر شهرستان متفاوت باشد. شناخت این تفاوتها برای انتخاب صحیح روانکار اهمیت زیادی دارد.
در شهر سمنان، صنایع سیمان، فلزات، و کارگاههای تولید مصالح در قلب فعالیت صنعتی استان قرار دارند. این واحدها نیازمند روغنهای دنده EP320 و هیدرولیک AW46 هستند که بتوانند در محیطهای گرم و پرگردوغبار مقاومت کنند.
علاوه بر آن، کارخانههای تولید انرژی و تأسیسات نیروگاهی نیز در این شهر فعالاند و به روغنهای توربین و ژنراتور با پایداری اکسیداتیو بالا نیاز دارند.
در شاهرود، تمرکز اصلی بر صنایع بستهبندی، خشکبار و فرآوری مواد غذایی است. در این محیطها، استفاده از روغنهای Food Grade (NSF H1) و گریسهای بهداشتی الزامی است.
از طرف دیگر، کارگاههای سنگین و خطوط مونتاژ نیز از روغنهای هیدرولیک HVLP68 و روغن کمپرسور PAO بهره میبرند تا پایداری عملکرد را در شرایط سرد و خشک منطقه حفظ کنند.
در دامغان، ترکیب منحصربهفردی از صنایع معدنی و کشاورزی صادراتمحور وجود دارد. از یک سو، معادن سنگآهک و گچ نیازمند روغنهای دنده EP460 و گریسهای کلسیم سولفونات هستند، و از سوی دیگر، خطوط بستهبندی پسته و زعفران از روغنهای بهداشتی NSF H1 استفاده میکنند.
به همین دلیل، پایش دوگانه (Dual Lubrication Management) در دامغان اهمیت زیادی دارد؛ یک مسیر برای روغنهای صنعتی سنگین، و مسیر دیگر برای روغنهای Food Grade سبک.
در گرمسار، کارگاههای ساخت قطعات فلزی و ماشینآلات عمرانی فعال هستند. در این واحدها، سیستمهای هیدرولیک سنگین، پرسهای فلزی و گیربکسهای بزرگ نیازمند روغنهای AW68 و Gear Oil 320 با افزودنی ضد سایش هستند.
همچنین استفاده از فیلتراسیون ISO 17/15/12 در محیط گردوغبارآلود گرمسار از الزامات حیاتی است.
در مهدیشهر، اغلب واحدهای معدنی و کارگاههای سنگبری فعالیت دارند. برای نوارنقالههای روباز و یاتاقانهای بزرگ، گریس کلسیم سولفونات NLGI-1.5 بهترین انتخاب است.
همچنین در واحدهای فرآوری سنگ، روغنهای هیدرولیک ضدکف با شاخص ویسکوزیته بالا عملکرد بهتری دارند و از توقف سیستم جلوگیری میکنند.
این سه شهرستان، به دلیل نوسان شدید دما و خشکی هوا، نیازمند روانکارهایی هستند که بتوانند در دمای پایین نیز پایداری فیلم روغن را حفظ کنند.
در این مناطق، استفاده از روغنهای نیمهسنتتیک HVLP46، گریسهای پایه لیتیم کمپلکس، و روغن کمپرسور با مقاومت اکسیداتیو بالا توصیه میشود.
بهویژه در میامی، که سردخانههای کوچک نگهداری محصولات باغی وجود دارد، روغنهای بهداشتی ضدیخ و Food Grade اهمیت زیادی دارند.
با توجه به دمای بالا و شرایط خشک سمنان، روغنهای هیدرولیک AW46 یا AW68 انتخاب مناسبی هستند. این روغنها در دماهای بالا پایداری خوبی دارند و از سایش قطعات جلوگیری میکنند. در نواحی سردتر مانند شاهرود و میامی، استفاده از روغنهای HVLP با شاخص ویسکوزیته بالا توصیه میشود تا در استارت سرد نیز روان باقی بمانند.
در گیربکسهای سنگین که فشار و حرارت بالاست، باید از روغنهای دنده صنعتی با افزودنی ضد سایش (EP) استفاده شود. گریدهای رایج در صنایع سمنان ISO VG 320 یا 460 هستند، زیرا لایه روانکار قویتری ایجاد میکنند و از خوردگی چرخدندهها در محیطهای پرگردوغبار جلوگیری میکنند.
ترکیب روغنهای با پایه و برند متفاوت معمولاً توصیه نمیشود، چون ممکن است افزودنیهای آنها با یکدیگر ناسازگار باشند و کیفیت روانکاری کاهش یابد. بهتر است همیشه از همان نوع و برند روغن قبلی استفاده کنید یا در صورت تغییر، سیستم را کاملاً شستوشو دهید تا روغن جدید عملکرد درستی داشته باشد.
دوره تعویض به نوع روغن و شرایط کاری بستگی دارد. بهطور کلی:
· روغنهای هیدرولیک هر ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ ساعت کارکرد،
· روغن کمپرسور معدنی حدود ۲۰۰۰ ساعت و نوع سنتتیک تا ۸۰۰۰ ساعت،
· و روغن دندههای صنعتی هر ۵۰۰۰ ساعت یا بر اساس نتیجه آزمایش روغن باید تعویض شوند.
در مناطق گردوغبارآلود مانند گرمسار و دامغان، بهتر است کیفیت روغن هر ماه بررسی شود تا از آسیب به تجهیزات جلوگیری گردد.
روغن صنعتی در استان سمنان، تنها یک روانکار ساده نیست؛ بلکه بهعنوان عامل حیاتی حفظ پایداری، بهرهوری و عمر تجهیزات صنعتی شناخته میشود. اقلیم متنوع این استان از گرمای خشک کویر دامغان و گرمسار گرفته تا سرمای ارتفاعات شاهرود و میامی، موجب شده است که انتخاب روانکار مناسب، نیازمند دانش فنی دقیق و شناخت واقعی از محیطهای کاری محلی باشد. در چنین شرایطی، روغنی میتواند عملکرد مطلوبی داشته باشد که هم از نظر ساختار شیمیایی و افزودنی، با دمای متغیر و آلودگی هوا سازگار باشد، و هم از نظر پایداری حرارتی و اکسیداتیو، دوام طولانیمدت را تضمین کند.
روغنهای صنعتی مورد استفاده در سمنان باید سه ویژگی کلیدی را همزمان داشته باشند:
نخست، سازگاری اقلیمی بالا؛ یعنی مقاومت در برابر نوسانات شدید دما از -10 تا +50 درجه سانتیگراد، گردوغبار کویری و شرایط خشک. این ویژگی تضمین میکند که تجهیزات هیدرولیکی، گیربکسها و یاتاقانها در طول سال با کمترین استهلاک کار کنند. دوم، پوشش کاربردی گسترده؛ زیرا صنایع سمنان شامل معادن، کارخانههای سیمان، کارگاههای فلزی، سردخانهها، خطوط بستهبندی کشاورزی و نیروگاههای محلی است و هرکدام به نوعی از روغنهای دنده، هیدرولیک، توربین، کمپرسور یا گریس صنعتی نیاز دارند. و سوم، پایش و نگهداری هوشمند روانکارها از طریق برنامههای CM و آنالیز دورهای روغن (TAN، TBN، Particle Count) که مانع توقف ناگهانی خطوط تولید و افزایش هزینههای نگهداری میشود.
در یک نگاه کلان، آینده صنعتی سمنان وابسته به رویکردی علمی در انتخاب و نگهداری روانکارهاست؛ رویکردی که نه بر اساس برند، بلکه بر پایه دادههای فنی، شرایط اقلیمی و نوع فرآیند طراحی میشود. اجرای سیستمهای فیلتراسیون دقیق، انتخاب روغن با شاخص ویسکوزیته بالا و استفاده از افزودنیهای ضد اکسیداسیون و ضد سایش، میتواند بهرهوری تجهیزات را تا چند برابر افزایش دهد و هزینه تعمیرات را به شکل محسوسی کاهش دهد.
موتورازین با تکیه بر شبکهی توزیع سراسری، دانش فنی در حوزه روانکارهای صنعتی و دسترسی مستقیم به برندهای معتبر ایرانی، امروز یکی از تأمینکنندگان تخصصی و قابل اعتماد در بازار روانکار کشور است. این مجموعه با ارائهی روغنهای صنعتی، گریسها و روانکارهای فرآیندی همراه با گواهیهای COA و MSDS، مشاوره فنی اختصاصی و تحویل سریع، پاسخگوی نیاز تمامی صنایع استان سمنان است از معادن سنگ و کارخانههای سیمان دامغان و گرمسار گرفته تا خطوط بستهبندی پسته و زعفران شاهرود.
انتخاب موتورازین بهمعنای انتخاب اطمینان در عملکرد، اصالت در تأمین، و دوام در تولید است؛ همراهی واقعی برای هر واحد صنعتی که آیندهی پایدار و بیوقفه را هدف گرفته است.