صبح‌های یخ‌زدهٔ دی در اردبیل یا جادهٔ سخت‌گذر اسالم–خلخال را به خاطر بیاورید؛ کیلید را می‌چرخانید، استارت می‌خورد و برای چند ثانیه صدای «خشک» و کوبش ریز از موتور می‌آید. این همان لحظهٔ حساسی است که اگر روغن موتور مناسب استارت سرد انتخاب نشده باشد، فلز روی فلز می‌ساید و عمر موتور کم می‌شود.
این راهنمای میدانی برای رانندگان ایرانی در اقلیم‌های سرد و کوهستانی نوشته شده است؛ شهرهایی مثل همدان، شهرکرد، تبریز، ارومیه، سنندج و محورهای برفی فیروزکوه، دیزین و آبعلی که استارت صبح زود بخشی از روتین کاری و خانوادگی است. هدف ما انتخاب «روغن مناسب استارت سرد» است تا روانکاری سریع، کاهش صدای خشک و محافظت از قطعات در همان ثانیه‌های اول رخ دهد.
در ادامه با مفهوم استارت سرد، نقش ویسکوزیته پایین W، مقایسهٔ گریدهای پرکاربرد 0W-20، 5W-30 و 5W-40 در هوای سرد کوهستانی، نکات سرویس زمستانی و یک جدول فنی برای شرایط زیر صفر تا سرد ملایم آشنا می‌شوید. چک‌لیست کوتاه پیش از زمستان نیز کمک می‌کند بدون دغدغه راهی سفر صبح زود شوید.
اگر خودروی شما توربو است، کارکرد بالایی دارد یا در مسیرهای شیب‌دار و طولانی تردد می‌کنید، حتماً بخش «انتخاب بر اساس نوع خودرو و سبک رانندگی» را با دقت بخوانید. انتخاب درست روغن، هم آرامش صبحگاهی می‌آورد و هم هزینه‌های تعمیرات آتی را کم می‌کند.
مفهوم استارت سرد و حساسیت آن برای موتور
استارت سرد یعنی روشن‌کردن موتور در دمای پایین محیط، معمولاً از حوالی 0 تا زیر صفر. در این شرایط، روغن به‌طور طبیعی غلیظ‌تر می‌شود و زمان بیشتری طول می‌کشد تا از کارتل به یاتاقان‌های میل‌لنگ، میل‌سوپاپ و تایم‌چین برسد. فاصلهٔ چند ثانیه‌ای تا تشکیل فیلم روغن پایدار، بحرانی‌ترین مقطع عمر موتور است.
چرا «صدای خشک» می‌شنویم؟
وقتی روغن دیر به نقاط تماس برسد، جفت‌های اصطکاکی برای لحظاتی با روانکاری مرزی یا حتی تماس خشک کار می‌کنند. این وضعیت، صدای تق‌تق یا کوبش ریز می‌سازد؛ در خودروهای کارکرده یا توربو این صدا پررنگ‌تر است. روغن با سیالیت مناسب در سرما، باید این فاصله را کم کند.
ریسک‌های فنی در استارت سرد
افزایش سایش یاتاقان‌ها، خراش رینگ‌پیستون، مصرف سوخت بالاتر تا گرم‌شدن، و تشکیل میعان سوخت روی دیوارهٔ سیلندر از پیامدهای استارت سرد هستند. روغن نادرست این مشکلات را تشدید می‌کند. راه‌حل: انتخاب گرید مناسب زمستانی، فیلتر روغن با بای‌پس سالم، و برنامهٔ سرویس منظم.
نقش ویسکوزیته پایین W در جریان‌یافتن سریع روغن
کد SAE روی قوطی روغن مثل 0W-20 یا 5W-30 دو بخش دارد: عدد قبل از W (Winter) که نشان‌دهندهٔ رفتار روغن در سرماست، و عدد پس از آن که ویسکوزیته در دمای عملیاتی (۱۰۰ درجه سانتی‌گراد) را نشان می‌دهد. هرچه عدد قبل از W کوچک‌تر باشد، روغن در استارت سرد روان‌تر پمپ می‌شود.
استاندارد SAE J300 به زبان ساده
در آزمون‌های صنعتی مانند CCS و MRV، توان پمپ‌پذیری و مقاومت چرخش روغن در دماهای زیر صفر سنجیده می‌شود. روغن 0W در دمای پایین‌تری نسبت به 5W همچنان قابل‌پمپ است؛ این یعنی رسیدن سریع‌تر به یاتاقان‌ها و صدای کمتر در استارت.
افزودنی‌های کمک‌کار در سرما
روغن‌های مدرن از «پورپوینت دیپرِسنت»، «مدیفایر اصطکاک» و «پاک‌کننده/پخش‌کننده» بهره می‌برند. این ترکیبات، جریان‌پذیری در سرما، کاهش اصطکاک مرزی و تمیزی موتور را ارتقا می‌دهند. در اقلیم‌های سرد کوهستانی ایران، استفاده از روغن‌های سنتتیک یا تمام‌سنتتیک با شاخص ویسکوزیته بالا توصیه می‌شود.
مقایسهٔ 0W-20، 5W-30 و 5W-40 در اقلیم سرد
سه گرید پرمصرف برای رانندگی در هوای سرد ایران عبارت‌اند از 0W-20، 5W-30 و 5W-40. انتخاب بین آن‌ها به سن موتور، نوع طراحی (تنفس طبیعی یا توربو)، دستورات دفترچهٔ خودرو و سبک رانندگی بستگی دارد. هدف در استارت سرد، رسیدن سریع روغن و در عین حال حفظ ضخامت فیلم در دمای کارکرد است.
0W-20: مناسب استارت سرد سریع
برای خودروهای مدرن ژاپنی/کره‌ای و برخی اروپایی‌های جدید که دفترچه 0W-20 را مجاز می‌داند، این گرید بهترین «روغن موتور برای هوای سرد کوهستانی» است. روانکاری سریع، کاهش صدای خشک و صرفه‌جویی سوخت مزیت اصلی آن است. نمونهٔ بازار: روغن موتور 0W-20 اکولایف. اگر کارکرد موتور بالا و مصرف روغن محسوس است، شاید بهتر باشد به 5W-30 بروید.
5W-30: توازن همه‌جانبه
گزینهٔ انعطاف‌پذیر برای بیشتر خودروهای شهری و بین‌شهری در تبریز، سنندج یا همدان. استارت سرد قابل‌قبول و پایداری مناسب در دمای کارکرد را فراهم می‌کند. برای بسیاری از پیشرانه‌های توربو کوچک نیز انتخاب رایج است. نمونهٔ بازار: 5W-30 اکولایف با تاییدیه‌های به‌روز. اگر مسیرهای سربالایی طولانی یا بکسل دارید، به 5W-40 فکر کنید.
5W-40: محافظه‌کار اما مطمئن در موتورهای کارکرده
برای موتورهای کارکرده، توربو با دمای عملیاتی بالاتر یا رانندگی سنگین (حمل بار در گردنه‌های کوهستانی)، 5W-40 می‌تواند در دمای کارکرد فیلم روغن ضخیم‌تری بسازد. استارت سرد آن از 0W-20 کندتر است، اما در بیشتر شهرهای سرد ایران همچنان قابل‌اتکاست. همیشه به دفترچهٔ خودرو رجوع کنید.
- اگر دفترچه 0W-20 مجاز کرده و استارت سرد خیلی برایتان مهم است، 0W-20 را در اولویت قرار دهید.
- برای تعادل میان استارت سرد و محافظت در کارکرد: 5W-30.
- برای کارکرد بالا، توربو و سربالایی‌های طولانی: 5W-40.
انتخاب بر اساس نوع خودرو و سبک رانندگی
تنفس طبیعی شهری
اگر خودروی شما تنفس طبیعی و کارکرد زیر ۱۲۰ هزار کیلومتر دارد و در شهرهای سرد اما نه یخبندان شدید رفت‌وآمد می‌کنید (مثلاً کرمانشاه یا زنجان)، 5W-30 اغلب انتخاب متوازن است. برای استارت‌های خیلی زودهنگام در دمای زیر −۱۰، 0W-20 حس چابک‌تری می‌دهد به شرطی که سازنده آن را مجاز کرده باشد.
توربوشارژ یا رانندگی سنگین
در محورهای سربالایی مثل دنا یا دیزین، توربوها داغ‌تر کار می‌کنند. اگر دفترچه 5W-30 را پیشنهاد می‌کند، با برند معتبر تمام‌سنتتیک بمانید. در کارکردهای بالاتر یا دمای اگزوز زیاد، 5W-40 تمام‌سنتتیک می‌تواند محافظت حرارتی بیشتری بدهد؛ البته بررسی مصرف سوخت و گارانتی حائز اهمیت است.
موتورهای کارکرده
در موتورهای بالای ۱۵۰ هزار کیلومتر که مصرف روغن دارند یا لقی یاتاقان‌ها افزایش یافته، جهش از 0W-20 به 5W-30 یا از 5W-30 به 5W-40 می‌تواند صدای خشک را در استارت سرد کمتر کند و فشار روغن را پایدارتر نگه دارد. همیشه کیفیت فیلتر و سلامت سوپاپ بای‌پس را جدی بگیرید.
جدول فنی انتخاب گرید در دماهای زیر صفر تا سرد ملایم
پیش از هر چیز به دفترچه راهنمای خودرو و استانداردهای توصیه‌شده (مانند API/ACEA) وفادار بمانید. جدول زیر، یک راهنمای عملی میدانی برای اقلیم‌های سرد ایران است تا «روغن مناسب استارت سرد» را بر اساس دمای غالب، نوع خودرو و سبک رانندگی انتخاب کنید. این جدول نسخهٔ عمومی است و جایگزین توصیهٔ سازنده نیست.
| بازهٔ دما | نوع خودرو | سبک رانندگی | گرید پیشنهادی | یادداشت |
|---|---|---|---|---|
| زیر صفر شدید (−20 تا −5) | مدرن تنفس طبیعی | شهری/صبح زود | 0W-20 یا 5W-30 | 0W-20 برای استارت تیز؛ اگر مصرف روغن دارید، 5W-30 |
| زیر صفر شدید (−20 تا −5) | توربوشارژ یا بار | کوهستانی/شیب‌دار | 5W-30 تمام‌سنتتیک | در کارکرد بالا، 5W-40 را هم بسنجید |
| نزدیک صفر (−5 تا +5) | عمومی شهری | رفت‌وآمد روزانه | 5W-30 | توازن استارت سرد و محافظت عملیاتی |
| نزدیک صفر (−5 تا +5) | کارکرده بالای ۱۵۰هزار | درون/برون‌شهری | 5W-40 | کاهش صدای خشک و حفظ فشار روغن |
| سرد ملایم (+5 تا +10) | مدرن اقتصادی | شهری سبک | 0W-20 یا 5W-30 | بر اساس مجوز دفترچه و مصرف سوخت |
نکات سرویس در مناطق کوهستانی و برفی
روغن و فیلتر
- تعویض روغن را جلو بیندازید اگر سفرهای صبح زود متوالی دارید؛ روغن تازه جریان‌پذیری بهتری دارد.
- از فیلتر روغن با کیفیت و بای‌پس سالم استفاده کنید؛ بای‌پس معیوب در سرما دیر باز می‌کند و صدای خشک را طولانی می‌سازد.
- در صورت موجود بودن، استانداردهای به‌روز API SP یا ACEA مناسب دفترچه را انتخاب کنید.
برق و سوخت
- باتری سالم نصف راه استارت سرد است. در شهرهای خیلی سرد، باتری کم‌جان بزرگ‌ترین مانع روانکاری سریع است.
- شمع و کوئل سالم، انفجار کامل سوخت را در ثانیه‌های اول ممکن می‌کند و از شست‌وشوی روغن روی جدارهٔ سیلندر جلوگیری می‌کند.
- از ضدیخ استاندارد و نسبت صحیح استفاده کنید؛ اورکولینگ هم به دیرگرم‌شدن و سایش مرزی می‌انجامد.
رانش و توقف
- پس از استارت سرد، ۳۰–۶۰ ثانیه رانش ملایم کافی است؛ گاز دادن درجا یا تخته‌گاز اولیه به یاتاقان‌ها شوک می‌زند.
- در توقف‌های طولانی شبانه در ارتفاعات، خودرو را در پارکینگ سرپوشیده یا رو به باد قرار ندهید تا افت دما کمتر شود.
چک‌لیست آماده‌سازی خودرو قبل از زمستان و سفر صبح زود
- انتخاب روغن مناسب استارت سرد مطابق دفترچه (0W-20/5W-30/5W-40).
- تعویض فیلتر روغن و هوا با نمونهٔ باکیفیت.
- تست سلامت باتری و شارژ دینام؛ تمیزی قطب‌ها.
- بررسی نشتی‌های روغن و ضدیخ؛ تکمیل سطح مایعات.
- بازبینی تسمه‌ها، شمع‌ها و کاتالیست برای استارت تمیز.
- به‌روزرسانی ضدیخ و هواگیری سیستم خنک‌کننده.
- تهیهٔ زنجیرچرخ، دستکش و پتو برای معابر برفی.
- برنامهٔ سرویس پیشگیرانه با بازهٔ زمانی کوتاه‌تر در زمستان.
اشتباهات رایج و راه‌حل‌ها در استارت سرد
- انتخاب گرید «سخت‌تر» به امید محافظت بیشتر: در سرما، ویسکوزیتهٔ بیش‌ازحد استارت را دشوار می‌کند. راه‌حل: به دفترچه رجوع کنید و اگر مجاز است، عدد W پایین‌تر برگزینید.
- بی‌توجهی به فیلتر روغن: فیلتر نامرغوب یا قدیمی، بای‌پس را دیر باز می‌کند. راه‌حل: فیلتر معتبر و همزمان با روغن عوض شود.
- گرم‌کردن طولانی درجا: مصرف سوخت و رقیق‌شدن روغن را زیاد می‌کند. راه‌حل: ۳۰–۶۰ ثانیه ملایم درجا، سپس حرکت آرام.
- نادیده‌گرفتن باتری: استارت کند، دبی پمپ روغن را کم می‌کند. راه‌حل: باتری سالم و کابل‌های تمیز.
- بی‌توجهی به کارکرد موتور: در موتورهای پیر، چسبیدن به 0W-20 ممکن است مصرف را بالا ببرد. راه‌حل: 5W-30 یا 5W-40 را با نظر کارشناس بسنجید.
نکتهٔ میدانی: در شهرهایی مانند شهرکرد و اردبیل، کاهش یک پله‌ای عدد W در زمستان، غالباً صدای خشک استارت را به‌طور محسوسی کم می‌کند.
پرسش‌های متداول
آیا تغییر از 5W-30 به 0W-20 در زمستان به موتور آسیب می‌زند؟
اگر دفترچهٔ خودروی شما 0W-20 را مجاز کرده باشد، خیر. 0W-20 استارت سرد سریع‌تر و صرفه‌جویی سوخت بهتری می‌دهد. اما در موتورهای کارکرده با مصرف روغن یا رانندگی سنگین کوهستانی، 5W-30 تعادل بهتری میان روانکاری سرد و ضخامت فیلم در دمای عملیاتی برقرار می‌کند. همیشه سطح روغن را در بازه‌های کوتاه‌مدت چک کنید.
برای مسیرهای شیب‌دار و بار سبک در سرِصبح، 5W-40 انتخاب بهتری است؟
اگر موتور توربو و کارکرد بالایی دارید یا دمای عملیاتی معمولاً بالا می‌رود، 5W-40 تمام‌سنتتیک می‌تواند پایداری فیلم روغن را بالا ببرد. در غیر این صورت، 5W-30 اغلب کافی است و استارت سرد سریع‌تری نسبت به 5W-40 ارائه می‌دهد. معیار نهایی دفترچهٔ سازنده و بازهٔ دمایی محل تردد شماست.
چقدر باید درجا گرم کنیم تا روانکاری کامل شود؟
در روغن‌های مدرن، ۳۰ تا ۶۰ ثانیه درجا برای پایدار شدن فشار روغن کافی است. سپس با دور موتور پایین حرکت کنید تا سیستم‌ها تحت بار سبک گرم شوند. گرم‌کردن طولانی درجا باعث رقیق‌شدن روغن با سوخت و افزایش رسوبات می‌شود؛ به‌ویژه در هوای بسیار سرد.
آیا برند روغن مهم‌تر است یا گرید SAE؟
هر دو مهم‌اند؛ اما اگر مجبور به انتخاب باشید، تطابق با گرید SAE و الزامات API/ACEA دفترچه اولویت دارد. برند معتبر با افزودنی‌های نسل جدید و پایهٔ سنتتیک، جریان‌پذیری سرد بهتر و کنترل سایش مرزی بهتری فراهم می‌کند. نمونه‌های معتبری مانند 0W-20 و 5W-30 اکولایف در بازار ایران شناخته‌شده‌اند.
در شهرهای خیلی سرد ایران، 0W-20 همیشه بهترین است؟
برای موتورهای جدید که 0W-20 را مجاز کرده‌اند، بله در استارت سرد عملکرد درخشانی دارد. اما اگر موتور شما قدیمی‌تر است، کارکرد بالا دارد یا اندکی روغن‌سوزی مشاهده می‌کنید، 5W-30 یا حتی 5W-40 ممکن است انتخاب مطمئن‌تری باشد. شرایط واقعی استفاده، به‌اندازهٔ دما در تصمیم نهایی اثر دارد.
جمع‌بندی
اگر استارت‌های صبح زود در اقلیم‌های سرد و کوهستانی بخشی از روتین شماست، به روغنی با «W پایین» و کیفیت افزودنی بالا نیاز دارید. 0W-20 برای موتورهای جدید، 5W-30 برای تعادل عمومی و 5W-40 برای کارکرده‌ها یا رانندگی سنگین منطقی است. پیش از زمستان سرویس ملایم انجام دهید، فیلتر باکیفیت بگذارید و به باتری اهمیت دهید. موتورازین به‌عنوان مرجع تخصصی تأمین روغن موتور و روانکار صنعتی در سراسر ایران، سبدی کامل از گریدهای زمستانی مناسب اقلیم‌های سرد ارائه می‌کند و با مشاورهٔ فنی به شما کمک می‌کند تا بهترین «روغن مناسب استارت سرد» را متناسب با خودروی خود انتخاب کنید.
بدون نظر