راهنمای کامل API، ACEA، SAE و خواندن برچسب

چرا استاندارد مهم است؟

اگر روی برچسب روغن موتور با کدهایی مثل API SP، ACEA C3 و SAE 5W-40 مواجه شده‌اید و نمی‌دانید کدام مهم‌تر است، تنها نیستید. این راهنما به‌صورت روشن و کاربردی، معنای استاندارد روغن موتور را توضیح می‌دهد تا برای موتور خود، انتخاب درست و ایمن انجام دهید. استاندارد درست یعنی حفاظت بهتر از سایش و رسوبات، سازگاری با آلاینده‌زدایی (کاتالیست/DPF)، استارت آسان در سرما و پایداری در گرمای ترافیک‌های ایران.

• API: سطح کارایی شیمیایی و محافظتی روغن (عمدتاً آمریکایی).
• ACEA: سازگاری اروپایی با سیستم‌های آلاینده‌زدایی و پایداری برشی.
• SAE: گرانروی (ویسکوزیته) در سرد/گرم؛ هیچ ربطی به کیفیت افزودنی ندارد.

چالش رایج: تصور «هرچه عدد بزرگ‌تر، بهتر» یا «همیشه غلیظ‌تر بهتر است». راه‌حل: به دفترچه خودرو و سه کد بالا باهم نگاه کنید، نه‌فقط یکی. در ادامه، قدم‌به‌قدم رمزگشایی می‌کنیم.

API SP/SN/CF؛ برای کدام موتور؟

در API، حرف S برای موتورهای بنزینی (Spark-ignition) و C برای دیزلی (Compression-ignition) است. نسل‌ها با دو حرف نشان داده می‌شوند: مثلاً SP (نسل جدید بنزینی) و SN (قدیمی‌تر). برای دیزل‌های سبک/نیمه‌سنگین قدیمی‌تر، CF دیده می‌شود، اما بسیاری از دیزل‌های جدید به رده‌های تازه‌تری نیاز دارند.

• API SP: مناسب موتورهای بنزینی جدید، با تمرکز بر کنترل رسوب، حفاظت زنجیر تایم و کاهش خطر LSPI در موتورهای GDI/Turbo. عموماً با SN و SN Plus عقب‌گردپذیر است.
• API SN/SN Plus: برای نسل‌های قبلی بنزینی. اگر دفترچه شما SN خواسته، SP معمولاً انتخاب امن‌تری است.
• API CF (دیزل قدیمی): برای موتورهای دیزل قدیمی‌تر طراحی شده؛ برای دیزل‌های جدیدتر، معمولاً نیاز به CH-4/CI-4/CJ-4/CK-4 است. به دفترچه مراجعه کنید.

نکات مهم: 1) «SP بالاتر از SN» به معنای کیفیت افزودنی بهتر برای بنزینی‌هاست، ولی الزاماً با ACEA یا ویسکوزیته برابر نیست. 2) برای دیزل‌های مجهز به DPF، صرفاً API کافی نیست؛ به ACEA و تاییدیه سازنده هم نگاه کنید.

ACEA A/B/C؛ Low-SAPS کی لازم است؟

ACEA دسته‌بندی اروپایی است و روی دوام موتور و سازگاری با آلاینده‌زدایی تاکید دارد. SAPS (خاکستر سولفاته، فسفر، گوگرد) اگر بالا باشد، می‌تواند کاتالیست و DPF را آسیب بزند؛ به همین دلیل برخی رده‌ها Low/Mid-SAPS هستند.

• ACEA A/B: برای خودروهای بنزینی/دیزل سبک بدون DPF. زیرگروه‌ها مثل A3/B4 برای پایداری بالا، A5/B5 برای صرفه‌جویی سوخت با HTHS پایین‌تر.
• ACEA C: سازگار با کاتالیست/DPF. C3 (Mid-SAPS، HTHS ≥ 3.5) انتخاب رایج اروپایی با توازن حفاظت/سازگاری. C2 (HTHS پایین‌تر) روی صرفه‌جویی سوخت تاکید دارد.

Low-SAPS کی لازم است؟ اگر خودرو شما DPF/GPF دارد یا سازنده رده C (مثل ACEA C3) را الزام کرده، حتماً از C-کلاس استفاده کنید. اگر DPF ندارید اما سازنده C3 را پیشنهاد داده، عموماً به‌خاطر سازگاری با کاتالیست و سوخت گوگرددار است. همیشه به تاییدیه‌های سازنده (مثل RN0710، VW 502 00) کنار ACEA توجه کنید.

SAE 0W-20 تا 20W-50؛ معنی دقیق اعداد

SAE ویسکوزیته را مشخص می‌کند: عدد قبل از W برای سرما و استارت سرد؛ عدد دوم برای دمای کاری (۱۰۰ درجه). 0W-20 در سرما روان‌تر از 5W-30 است؛ 5W-40 در گرما غلیظ‌تر از 5W-30 است.

• استارت سرد: شهرهای سردسیر ایران (اردبیل/تبریز/همدان) از 0W یا 5W سود می‌برند.
• پایداری در گرما: در ترافیک و گرمای تهران/اهواز، 5W-40 یا 10W-40 برای بسیاری از موتورهای غیرهیبرید/غیر-FE رایج است.
• صرفه‌جویی سوخت: 0W-20/5W-30 برای موتورهای جدیدی که چنین ویسکوزیته‌ای طلب می‌کنند.

سوءبرداشت رایج: «غلیظ‌تر یعنی محافظت بهتر». اگر سازنده 5W-30 خواسته، رفتن به 20W-50 می‌تواند استارت سرد بد، افزایش مصرف و حتی سایش در استارت را رقم بزند. برعکس، نازک‌تر از حد مجاز هم در گرما کم‌حفاظت است. به بازه پیشنهادی دفترچه و اقلیم محل تردد توجه کنید.

جدول تطبیق خودروهای رایج ایران با استانداردها

این تطبیق، الگوی عمومی سازندگان در کلاس‌های مشابه و شرایط سوخت/اقلیم ایران است. برای گارانتی و اطمینان، همیشه دفترچه راهنما و تاییدیه اختصاصی سازنده را ملاک بگذارید.

یادآوری: عبارت‌هایی مثل RN، MB، VW، BMW روی برچسب، تاییدیه‌های اختصاصی هستند و از ACEA/SAE مهم‌ترند وقتی توسط سازنده الزام شده‌اند.

چطور برچسب روغن را درست بخوانیم؟

• روِی: معمولاً فقط برند و SAE (مثل 5W-40). کیفیت را از روی پشت‌برچسب بخوانید.
• پشت: API (مثل API SP)، ACEA (مثل ACEA C3)، تاییدیه‌های سازنده (مثلاً VW 502 00، RN0710)، و گاهی ILSAC (GF-6).
• تفاوت «مطابقت با» و «تاییدشده»: «Meets/Exceeds» یعنی ادعای سازنده روغن؛ «Approved» یعنی تایید رسمی OEM. برای گارانتی، Approved مهم‌تر است.
• تاریخ و اصالت: تاریخ تولید/انقضا، شماره بچ و نشانه‌های اصالت (کد رهگیری/اسکرچ). در بازار ایران، خرید از تامین‌کننده معتبر مثل موتورازین ریسک تقلب را کم می‌کند.
• اصطلاحات: Full Synthetic، Semi-Synthetic بازاری‌اند و الزاماً معادل گروه پایه مشخص نیستند؛ استانداردها را ملاک قرار دهید.

ترفند: اگر ACEA C3 و تاییدیه موردنیازتان را می‌بینید ولی API پایین‌تر است (مثلاً SN)، برای موتورهای اروپایی C3 اغلب تعیین‌کننده‌تر از API است؛ با دفترچه تطبیق دهید.

اشتباهات رایج و راه‌حل‌های عملی در ایران

• غلیظ‌تر همیشه بهتر؟ خیر. در استارت سرد و مسیرهای کوتاه شهری، ویسکوزیته بالاتر می‌تواند سایش را بیشتر و مصرف سوخت را بدتر کند. راه‌حل: به بازه SAE دفترچه و اقلیم محل تردد بسنده کنید.
• نادیده‌گرفتن ACEA در خودروهای اروپایی: استفاده از روغن A3/B4 یا C3 طبق الزام سازنده حیاتی است. راه‌حل: اول ACEA/تاییدیه OEM، بعد API.
• ترکیب Low-SAPS و High-SAPS: اگر خودرو DPF دارد، از C2/C3 خارج نشوید. راه‌حل: همیشه C-کلاس مناسب DPF انتخاب کنید.
• تکیه بر برند به‌جای استاندارد: برند خوب بدون استاندارد درست، انتخاب مطمئن نیست. راه‌حل: برچسب را کامل بخوانید.
• شرایط سخت ایران: ترافیک/گردوغبار/گرما = سیکل سخت. راه‌حل: روغن با پایداری برشی خوب (مثلاً ACEA A3/B4 یا C3)، تعویض به‌موقع و فیلتر باکیفیت.

برای موتورهای GDI/توربو رایج جدید، انتخاب API SP با ACEA C3 یا A3/B4 و ویسکوزیته 5W-30/5W-40 (طبق دفترچه) معمولاً توازن خوبی بین حفاظت و مصرف فراهم می‌کند. برای اقلیم‌های بسیار سرد، 0W-30/0W-20 در صورت مجاز بودن دفترچه برتر است.

جمع‌بندی و پرسش‌های متداول

استاندارد روغن موتور را با سه پرسش ساده جمع‌بندی کنید: 1) دفترچه چه ACEA/API و تاییدیه OEM را الزام کرده؟ 2) اقلیم و الگوی رانندگی شما چیست (سرد، گرم، ترافیک سنگین)؟ 3) ویسکوزیته SAE مجاز کدام است؟ اگر بین گزینه‌ها مردد هستید، برای موتورهای جدید بنزینی، API SP؛ برای اروپایی‌های حساس به آلاینده‌زدایی، ACEA C3؛ و برای گرمای ترافیک‌های ایران، 5W-30/5W-40 (طبق دفترچه) نقطه شروع مطمئنی است.

دانلود برگه تقلب موتورازین: خلاصه یک‌صفحه‌ای API/ACEA/SAE + تطبیق سریع خودروهای رایج ایران. برای دریافت رایگان، به وب‌سایت موتورازین مراجعه کنید.

اگر ACEA C3 بخواهد اما روی قوطی API SN باشد، تعارض داریم؟

نه لزوماً. ACEA و API دو محور متفاوت‌اند. برای بسیاری از خودروهای اروپایی، ACEA C3 و تاییدیه‌های OEM (مثل RN/VW/MB) تعیین‌کننده‌تر از سطح API هستند. اگر دفترچه ACEA C3 و تاییدیه مشخصی را الزام کرده و همان روی قوطی درج شده، پایین‌تر بودن API از SP به‌خودی‌خود مشکل‌ساز نیست. همیشه اولویت با الزامات دفترچه و تاییدیه OEM است.

«بالاتر بهتر است»؟ مثلاً SP همیشه از SN بهتر است؟

برای موتورهای بنزینی، SP از SN جدیدتر و توانمندتر است و عموماً عقب‌گردپذیر. اما «بهتر» فقط وقتی معنا دارد که با ACEA و تاییدیه OEM و ویسکوزیته مناسب همراه شود. یک روغن SP با ACEA نامرتبط یا ویسکوزیته نادرست می‌تواند از روغن SN درست‌انتخاب‌شده ضعیف‌تر عمل کند. توازن الزامات سازنده، اقلیم و کیفیت، کلید است.

آیا می‌توانم 10W-40 را به 5W-30 تغییر دهم؟

اگر دفترچه هر دو را در بازه مجاز ذکر کرده، بله. در شهرهای سردتر یا برای استارت‌های مکرر، 5W-30 می‌تواند مزیت داشته باشد. در گرما/ترافیک سنگین یا موتورهای با کیلومتر بالاتر، 5W-40/10W-40 ممکن است مناسب‌تر باشد. تغییر ویسکوزیته را به‌تدریج و همراه با پایش صدا، مصرف روغن و فشار روغن انجام دهید و به توصیه سازنده پایبند باشید.

می‌توانم روغن‌های API SP و SN را با هم مخلوط کنم؟

در مواقع اضطرار، مخلوط‌کردن دو روغن با ویسکوزیته و پایه مشابه معمولاً مشکلی فوری ایجاد نمی‌کند، اما سطح کارایی نهایی به پایین‌ترین مشخصه نزدیک می‌شود. بهترین کار، تعویض کامل با روغن هم‌استاندارد پس از رسیدن به سرویس است. برای خودروهای با DPF/کاتالیست حساس، از مخلوط‌کردن Low-SAPS با High-SAPS پرهیز کنید.

روغن خارج از استاندارد دفترچه، گارانتی را باطل می‌کند؟

اگر خودرو در گارانتی است، عدم رعایت استانداردهای اعلامی (ACEA/API/تاییدیه OEM/SAE) می‌تواند محل ایراد سازنده باشد. امن‌ترین رویکرد: دقیقاً همان ACEA/API/تاییدیه و ویسکوزیته توصیه‌شده را استفاده کنید و فاکتور، قوطی و مدارک اصالت را نگه دارید. خرید از تامین‌کننده معتبر مانند موتورازین ریسک اختلافات را کاهش می‌دهد.