ویسکوزیته 0W-20 تا 20W-50؛ راهنمای انتخاب بر اساس اقلیم ایران
انتخاب ویسکوزیته مناسب روغن‌موتور در ایران، فقط خواندن عدد روی قوطی نیست؛ ترکیبی از اقلیم، وضعیت موتور، نوع رانندگی و توصیه سازنده است. از استارت‌های سرد سحرگاهی در تبریز و مشهد تا گرمای فشرده اهواز و بندرعباس، یک گرید برای همه جواب نمی‌دهد. تجربه میدانی اتوسرویس‌ها نشان می‌دهد بیشتر خطاها از دو جا شروع می‌شود: بی‌توجهی به دفترچه و بی‌توجهی به شرایط واقعی کارکرد.
در شهرهای معتدل مثل تهران، خیلی‌ها عادت کرده‌اند 10W-40 بریزند؛ درحالی‌که برای موتورهای جدید یا ترافیک سنگین، گاهی 5W-30 نتیجه بهتری در مصرف سوخت و استارت گرم می‌دهد. از آن طرف، در جنوب کشور به‌دلیل گرمای محیط و بارهای حرارتی بالاتر، برخی خودروهای کارکرده با 15W-40 یا 20W-50 آرام‌تر کار می‌کنند. مهم این است بدانیم هر عدد چه معنایی دارد و در عمل چه رفتاری از خود نشان می‌دهد.
اگر دنبال یک راهنمای کاربردی و منطبق با اقلیم‌های ایران هستید، در این مقاله به‌صورت مرحله‌ای از مفهوم ویسکوزیته و استاندارد SAE J300 تا انتخاب در سناریوهای واقعی شهری، بین‌شهری و ناوگانی پیش می‌رویم. صرفاً به تئوری اکتفا نمی‌کنیم؛ مثال‌های میدانی از تعمیرگاه‌ها می‌آوریم و یک جدول انتخاب سریع ارائه می‌دهیم تا سرویس‌کار و راننده در چند ثانیه به جمع‌بندی برسند.
برای شروع، اگر تازه می‌خواهید انتخاب‌های بازار را بشناسید و مشخصات فنی محصولات را مقایسه کنید، صفحه روغن موتور نقطه ورود خوبی است. پیشنهاد می‌کنم ابتدا به جدول مشخصات سازنده در دفترچه خودرو نگاه کنید و سپس شرایط واقعی کارکرد خود را با آن تطبیق دهید.
ویسکوزیته چیست و SAE J300 چه می‌گوید؟
ویسکوزیته یعنی مقاومت روغن در برابر جاری‌شدن. استاندارد SAE J300 محدوده‌های عددی را تعریف می‌کند تا بدانیم هر گرید در سرد و گرم چه عملکردی دارد. گریدهای چنددرجه‌ای مثل 0W-20 یا 10W-40 طوری طراحی شده‌اند که هم در دمای پایین پمپ‌پذیر باشند و هم در دمای کار موتور، فیلم روغن کافی ایجاد کنند. این استاندارد پارامترهایی مانند ویسکوزیته کینماتیک در 40 و 100 درجه، پمپ‌پذیری در سرما (CCS)، و ویسکوزیته در دمای بالا و برش بالا (HTHS) را پوشش می‌دهد.
معنی عدد قبل از W و عدد بعد از W
عدد قبل از W (مثل 0W یا 5W) شاخص عملکرد در سرماست؛ هرچه کمتر، استارت سرد آسان‌تر و گردش روغن سریع‌تر. عدد بعد از W (مثل 20، 30، 40، 50) نشان‌دهنده مقاومت روغن در دمای کاری موتور است؛ هرچه بالاتر، فیلم روغن ضخیم‌تر در داغی. انتخاب درست یعنی توازن بین گردش سریع در سرد و پایداری فیلم در گرم.
چرا گرید چنددرجه‌ای ضروری است؟
در ایران اختلاف دمای صبح و ظهر به‌خصوص در بهار و پاییز زیاد است. گریدهای چنددرجه‌ای این شکاف را پر می‌کنند و اجازه می‌دهند یک روغن، هم در استارت صبحگاهی به‌خوبی به یاتاقان برسد، هم در ترافیک سنگین ظهر تابستان از هم‌گسیخته نشود. پیشنهاد می‌کنم هنگام انتخاب گرید، هم به حداقل دمای شروع به‌کار و هم به اوج دمای رانندگی عادت‌واره خود توجه کنید.
رفتار 0W-20، 5W-30، 10W-40 و 20W-50 در سناریوهای واقعی ایران
برای ساده‌سازی، چهار گرید پرتکرار را کنار هم می‌گذاریم و در سه سناریوی رایج بررسی می‌کنیم: استارت سرد، ترافیک شهری و رانندگی بین‌شهری. آنچه می‌خوانید حاصل تجمیع توصیه سازندگان و تجربه کارگاهی است.
استارت سرد: در تبریز یا مشهدِ مرتفع، 0W-20 و 5W-30 استارت نرم‌تری می‌دهند و صدای تق‌تق اولیه کمتر است. 10W-40 کمی کندتر بالا می‌آید و 20W-50 در صبح‌های خیلی سرد می‌تواند دیرتر به بالاسیلندر برسد.
ترافیک شهری: در تهران و کرج با ایست‌و‌حرکت مکرر، 5W-30 در موتورهای سالم تعادل خوبی بین مصرف سوخت و حفاظت ایجاد می‌کند. در خودروهای کارکرده با لقی بیشتر، 10W-40 ثبات فشار روغن بهتری می‌دهد.
بین‌شهری و بار حرارتی بالا: در جاده‌های جنوبی و گرم مثل مسیرهای حوالی اهواز، 10W-40 برای بیشتر خودروها انتخاب مطمئنی است. برای موتورهای پرکارکردِ سنگین‌بار، 20W-50 (با تایید سازنده) می‌تواند افت فشار روغن در گرما را کنترل کند.
تجربه به من ثابت کرده وقتی موتور کمی روغن‌سوزی دارد، بالا بردن گرید به‌صورت افراطی (مثلاً از 5W-30 به 20W-50) همیشه راه‌حل نیست؛ ممکن است استارت سرد بدتر شود و رسوب‌گذاری افزایش یابد. پیشنهاد می‌کنم تغییر گرید را پله‌ای و بر اساس نشتی/مصرف واقعی و تایید سرویس‌کار انجام دهید.
اثر ویسکوزیته بر استارت سرد، مصرف سوخت و سایش
حدود 70٪ سایش موتور در لحظات ابتدایی استارت رخ می‌دهد؛ قبل از آنکه فیلم روغن کامل شکل بگیرد. گریدهای پایین‌تر مانند 0W-20 و 5W-30 سریع‌تر به نقاط حساس می‌رسند و افت استارت را کاهش می‌دهند. در مقابل، گریدهای بالاتر مانند 10W-40 و 20W-50 در دمای عملیاتی، فیلم روغن ضخیم‌تری می‌سازند و در بارهای حرارتی بالا محافظت بهتری ارائه می‌دهند. اما اگر موتور برای این گریدها طراحی نشده باشد، افزایش ویسکوزیته می‌تواند پاشش روغن و خنک‌کاری را مختل کند.
از نظر مصرف سوخت، کاهش ویسکوزیته معمولاً اصطکاک را کم و مصرف را اندکی کاهش می‌دهد. به همین دلیل خودروسازان جدیدتر به سمت 0W-20 و 5W-30 رفته‌اند. با این حال، شرط لازم، سلامت موتور و تطابق با استانداردهای API/ACEA توصیه‌شده است. پیشنهاد می‌کنم در کنار انتخاب گرید، کیفیت و تاییدیه روغن را هم بررسی کنید تا بهینه‌سازی مصرف سوخت، هم‌زمان با حفاظت موتور حاصل شود.
جدول انتخاب سریع بر اساس اقلیم و کاربری
در کارگاه، سرویس‌کار فرصت خواندن چند صفحه توضیح ندارد. جدول زیر به‌صورت خلاصه نشان می‌دهد در چهار اقلیمِ رایج ایران، برای کاربری‌های متفاوت چه گریدهایی معمولاً جواب می‌دهند. این جدول جایگزین دفترچه سازنده نیست؛ صرفاً یک جمع‌بندی میدانی است تا انتخاب اولیه سریع‌تر انجام شود و سپس با وضعیت واقعی خودرو تطبیق یابد.
قبل از استفاده از جدول، به سلامت موتور، تاییدیه‌های سازنده و نوع سوخت توجه کنید. چنانچه موتور شما توربو یا دارای فیلتر دوده (برای دیزل‌ها) است، استانداردهای سازنده را بر هر پیشنهاد عمومی ترجیح دهید. پیشنهاد می‌کنم از این جدول به‌عنوان نقطه شروع استفاده کنید و نتیجه را با صدای موتور، فشار روغن و مصرف سوخت راستی‌آزمایی کنید.
| اقلیم | نمونه شهرها | محدوده دمای رایج | کاربری سبک شهری (موتور سالم) | ترافیک سنگین/تاکسی | بین‌شهری طولانی | موتور پرکارکرد/دود |
|---|---|---|---|---|---|---|
| سرد | تبریز، اردبیل، مشهد مرتفع | -15 تا +20°C | 0W-20 یا 5W-30 | 5W-30 | 5W-30 | 5W-30 یا 10W-40 (مطابق دفترچه) |
| معتدل | تهران، اصفهان، شیراز | -5 تا +35°C | 5W-30 | 5W-30 یا 10W-40 | 10W-40 | 10W-40 |
| گرم | قم، کرمان، یزد | +5 تا +45°C | 5W-30 یا 10W-40 | 10W-40 | 10W-40 | 10W-40 یا 20W-50 (با تایید سازنده) |
| بسیار گرم | اهواز، بندرعباس، بوشهر | +15 تا +50°C | 10W-40 | 10W-40 | 10W-40 یا 20W-50 | 20W-50 (اگر سازنده مجاز دانسته) |
نکته: اگر موتور شما با 0W-20 طراحی شده، صرفاً به‌دلیل گرما به 20W-50 مهاجرت نکنید؛ ابتدا دمای واقعی کارکرد، فشار روغن و تاییدیه سازنده را چک کنید. پیشنهاد می‌کنم هر تغییر گرید را با بازدید دورهای شمع، صدای تایپت و رنگ اگزوز همراه کنید.
انتخاب بر اساس وضعیت موتور و نوع سوخت
موتورهای نو، توربو و استانداردهای یورو جدید
موتورهای نسل جدید با تلرانس‌های ت tighter و استانداردهای آلایندگی سخت‌گیرانه، غالباً برای 0W-20 یا 5W-30 طراحی شده‌اند. این گریدها با HTHS کنترل‌شده و افزودنی‌های سازگار با مبدل کاتالیستی، هم مصرف سوخت را کاهش می‌دهند و هم از توربو در دورهای بالا محافظت می‌کنند. استفاده از گرید بالاتر بدون تاییدیه ممکن است پاشش روغن به توربو و روانکاری زمان استارت را مختل کند.
موتورهای کارکرده، روغن‌سوز یا دارای تراوش
وقتی لقی یاتاقان یا رینگ‌ها افزایش می‌یابد، 10W-40 معمولاً انتخابی متعادل است. اگر مصرف روغن زیاد است و سازنده اجازه می‌دهد، 20W-50 می‌تواند مصرف را کم کند؛ اما استارت سرد کمی سنگین‌تر می‌شود. برای خودروهای گازسوز (CNG) به‌دلیل دمای بالاتر سوپاپ، کیفیت افزودنی‌ها و پایداری اکسیداسیونی اهمیت بیشتری دارد؛ گرید مناسب همراه با سطح کارایی API/ACEA توصیه‌شده را انتخاب کنید. پیشنهاد می‌کنم قبل از تغییر گرید، میزان کمپرس سیلندر و نشتی‌ها را بررسی کنید.
شرایط ترافیکی، مسیر و بار؛ از تهران تا جنوب
در تهران با ترافیک سنگین و توقف‌های مکرر، روغن با چرخه‌های گرمایش/گرماگیری روبه‌روست. 5W-30 برای موتورهای سالم، تعادل خوبی بین روانکاری سریع و حفظ فیلم در دمای کاری می‌دهد. برای خودروهای پرکارکرد ناوگانی یا با لقی بالاتر، 10W-40 در تابستان‌های داغ کار آرام‌تری ارائه می‌کند. در جنوب، به‌خصوص اهواز و بندرعباس، رانندگی بین‌شهری طولانی با کولر روشن، گرمای زیادی به روغن وارد می‌کند؛ 10W-40 انتخاب امنی است و در برخی خودروهای قدیمی‌تر 20W-50 هم با تایید سازنده منطقی است.
تو کارگاه دقیقاً همین اتفاق می‌افتد: خودرویی که در زمستان مشهد با 5W-30 بی‌صداتر کار می‌کرد، همان خودرو در مأموریت‌های طولانی تابستانی جنوب با 10W-40 پایدارتر شد.
اگر عادت به سر بالایی‌های طولانی، یدک‌کشی یا بار کامل دارید، از نظر حرارتی خود را در دسته سنگین‌کاربری حساب کنید. پیشنهاد می‌کنم در چنین شرایطی، به‌جای کاهش فاصله سرویس بدون دلیل، از ویسکوزیته و سطح کارایی مورد تایید سازنده استفاده کنید و دوره سرویس را با واقعیت بار تطبیق دهید.
چک‌لیست سریع انتخاب ویسکوزیته مناسب
دفترچه سازنده: گریدهای مجاز و سطح کارایی API/ACEA را یادداشت کنید.
اقلیم و دما: حداقل دمای صبح‌های زمستان و اوج دمای تابستان منطقه خود را مشخص کنید.
سلامت موتور: کمپرس سیلندر، مصرف روغن، تراوش‌ها و صدای غیرعادی را ارزیابی کنید.
نوع کاربری: ترافیک سنگین شهری، بین‌شهری طولانی، یدک‌کشی یا کار سبک روزمره؟
نوع سوخت: بنزین/گازسوز (CNG/LPG)؛ به دمای بالاتر سوپاپ در گازسوز توجه کنید.
کیفیت روغن: به تاییدیه‌ها و اصالت برند دقت کنید؛ از خرید فله نامطمئن بپرهیزید.
پیشنهاد می‌کنم این چک‌لیست را چاپ کنید و داخل دفتر سرویس خودرو بگذارید تا هر بار انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید.
زمان‌بندی تعویض و پایش میدانی؛ تکمیل‌کننده انتخاب صحیح
حتی بهترین گرید اگر دیر تعویض شود، کیفیت روانکاری افت می‌کند. دوره تعویض را با شرایط واقعی تطبیق دهید: ترافیک سنگین، استارت‌های زیاد و گردوغبار، دوره تعویض را کوتاه‌تر می‌کنند. رنگ و بوی روغن، صدای موتور و فشار روغن شاخص‌های میدانی خوبی هستند. در ناوگان‌ها، ثبت کیلومتر، نوع مسیر و مصرف سوخت کنار نتایج سرویس، تصمیم بعدی درباره گرید و دوره تعویض را دقیق‌تر می‌کند.
اگر بهینه‌سازی هزینه-کارایی برای شما حیاتی است، از آنالیز دورهای روغن استفاده کنید تا اطمینان یابید گرید انتخابی در اقلیم و کاربری شما، فیلم روغن کافی و پایداری شیمیایی لازم را حفظ می‌کند. پیشنهاد می‌کنم پس از هر تغییر گرید، یک دوره کوتاه‌تر تعویض در نظر بگیرید تا رفتار موتور را پایش کنید.
گرید درست، خیال راحت‌تر؛ جمع‌بندی برای راننده، سرویس‌کار و مدیر ناوگان
انتخاب ویسکوزیته مناسب، آرامش روزانه موتور شماست. اگر در شهر سردسیر زندگی می‌کنید، گریدهای پایین‌تر مثل 0W-20 و 5W-30 استارت‌های نرم‌تر و صدای کمتر می‌دهند. در شهرهای معتدل، 5W-30 برای موتورهای سالم و 10W-40 برای خودروهای پرکارکرد انتخاب‌های معقولی هستند. در مناطق گرم و بسیار گرم، به‌خصوص با بار حرارتی بالا و سفرهای طولانی، 10W-40 عموماً نقطه تعادل خوبی است و برای موتورهای قدیمی‌تر یا با لقی بیشتر، 20W-50 به شرط تایید سازنده، می‌تواند فشار روغن را تثبیت کند.
برای مدیران ناوگان، یک قانون طلایی وجود دارد: دفترچه سازنده مبناست، اما باید با داده‌های واقعی کارکرد (دمای محیط، بار، الگوی توقف-حرکت) تطبیق داده شود. به‌جای یک نسخه واحد برای همه خودروها، سبد گریدهای مجاز را تعریف کنید: مثلاً در شهرهای معتدل ترکیب 5W-30 برای خودروهای جدید و 10W-40 برای خودروهای کارکرده، و در جنوب 10W-40 به‌عنوان پایه. هر تغییری را مستند کنید؛ مصرف سوخت، صدای موتور و میزان روغن‌سوزی بهترین قاضی‌ها هستند.
اگر سرویس‌کار هستید، تجربه کارگاهی شما ارزشمند است، اما آن را در چارچوب استاندارد SAE و توصیه سازنده قرار دهید. یک استراتژی آزمون-خطای کنترل‌شده داشته باشید: یک پله تغییر گرید، یک دوره کوتاه پایش، سپس تصمیم. برای رانندگان، ساده بگویم: اقلیم، وضعیت موتور و کاربری را کنار هم بگذارید. با این سه، از بین 0W-20 تا 20W-50، یک انتخاب آگاهانه و مقرون‌به‌صرفه خواهید داشت. و فراموش نکنید اصالت کالا و تاییدیه‌های واقعی، به‌اندازه خود گرید اهمیت دارد.
در نهایت، انتخاب گرید درست یعنی استارت آرام‌تر، محافظت بهتر در گرما و هزینه نگهداری کمتر. اگر مردد هستید، با یک مشاور تخصصی صحبت کنید تا بین تئوری دفترچه و واقعیت کارکرد شما پل بزند. پیشنهاد می‌کنم یک بار برای همیشه پروفایل حرارتی و کاربری خودروی‌تان را بنویسید و براساس آن، گرید مناسب را تثبیت کنید.
چند پرسش متداول
برای «بهترین ویسکوزیته برای ترافیک تهران» چه گریدی پیشنهاد می‌شود؟
اگر موتور سالم و مطابق استانداردهای جدید است، 5W-30 در ترافیک تهران تعادل خوبی بین مصرف سوخت و حفاظت ایجاد می‌کند. برای خودروهای پرکارکرد یا با لقی بالاتر، 10W-40 گزینه مطمئن‌تری است؛ به‌خصوص در تابستان. همیشه دفترچه سازنده را مبنا قرار دهید و در صورت تردد زیاد در سربالایی/بار، داده‌های واقعی کارکرد را لحاظ کنید.
«روغن موتور مناسب استارت صبح زمستانی» کدام است؟
در اقلیم‌های سرد مانند تبریز و مشهد، 0W-20 یا 5W-30 استارت سریع‌تری فراهم می‌کنند و صدای تق‌تق اولیه کمتر است. اگر موتور قدیمی‌تر و روغن‌سوز است، 5W-30 به‌طور معمول انتخاب بهتری نسبت به 10W-40 در سرمای شدید است. بااین‌حال، هر تغییر گرید را با سلامت موتور و تایید سازنده تطبیق دهید.
آیا افزایش ویسکوزیته همیشه روغن‌سوزی را کم می‌کند؟
نه همیشه. در برخی موتورها بالا بردن ویسکوزیته از 5W-30 به 10W-40 می‌تواند مصرف را کم کند، اما جهش به 20W-50 ممکن است استارت سرد را خراب و رسوب را بیشتر کند. ریشه‌یابی فنی (کمپرس، راه‌گاه سوپاپ، کاسه‌نمد) مقدم بر تغییر گرید است. تغییر را پله‌ای انجام دهید و اثر را پایش کنید.
برای «انتخاب روغن موتور برای هوای گرم جنوب» چه نکته‌ای کلیدی است؟
در جنوب، دمای محیط و بار کولر بالا است. 10W-40 برای بیشتر خودروها انتخاب امنی است. در موتورهای بسیار پرکارکرد یا قدیمی‌تر، 20W-50 می‌تواند فشار روغن را تثبیت کند، مشروط به تایید دفترچه. تمیزی رادیاتور روغن و سلامت فن‌ها را هم جدی بگیرید؛ گرمای مضاعف، هر گریدی را تحت فشار می‌گذارد.
اگر دفترچه 0W-20 خواسته اما شهر من گرم است، چه کنم؟
ابتدا مطمئن شوید روغن با سطح کارایی توصیه‌شده تهیه می‌کنید. بسیاری از سازندگان، 0W-20 را برای طیف وسیعی از دما تایید کرده‌اند. اگر در کاربری سنگین و گرمای بسیار بالا هستید، برخی سازندگان 5W-30 را نیز مجاز می‌دانند. هرگونه تغییر از 0W-20 را فقط در چارچوب تاییدیه سازنده و پس از پایش میدانی انجام دهید.
درباره ما و تامین حرفه‌ای
شرکت موتورازین مرجع تخصصی تامین و توزیع انواع روغن‌موتور و روانکار صنعتی در سراسر ایران است. ما با شبکه تامین قابل اتکا، پیشنهادهای فنی را بر اساس اقلیم، کاربری و بودجه شما شخصی‌سازی می‌کنیم تا انتخاب گرید و برند، دقیق و اقتصادی باشد.
اگر برای ناوگان یا تعمیرگاه خود برنامه‌ریزی تامین می‌خواهید، امکان فروش عمده روغن موتور با پوشش شهری را فراهم کرده‌ایم تا زمان خواب ناوگان به حداقل برسد و ریسک تامین کاهش یابد. پیشنهاد می‌کنم برای دریافت مشاوره تخصصی و هماهنگی تامین، با تیم کارشناسی ما تماس بگیرید.
پیشنهاد می‌کنم همیشه دفترچه راهنمای خودرو را با شرایط واقعی کارکرد مقایسه کنید و در انتخاب گرید، هم از تجربه میدانی و هم از تاییدیه سازنده بهره بگیرید.
بدون نظر