اگر به‌دنبال انتخاب «گریس یاتاقان فن اواپراتور» یا «گریس کندانسور برودتی» هستید، این راهنما شما را گام‌به‌گام از شرایط واقعی سایت‌های ایرانی (دمای زیر صفر، رطوبت بالا، اسپری آب و نمک و احتمال تماس غذایی) تا انتخاب فرمولاسیون، NLGI، ویسکوزیته و برنامه گریس‌کاری هدایت می‌کند.
الزامات ویژه فن‌های برودتی
دمای کارکرد، تراکم رطوبت، یخ‌زدگی، اسپری آب یا نمک
فن‌های اواپراتور در سردخانه‌ها اغلب در دماهای زیر صفر کار می‌کنند و با چرخه‌های دیفراست مواجه‌اند. این تغییرات دما باعث تراکم رطوبت، یخ‌زدگی روی هاب و مسیرهای آب‌بندی می‌شود. در کندانسورهای فضای باز یا پشت‌بام نیز اسپری آب، باران و مه نمکی (به‌ویژه در شهرهای ساحلی جنوب و شمال ایران) خطر شست‌وشوی گریس و خوردگی را بالا می‌برد.
نیازهای کلیدی:
- پمپاژپذیری و روانی مناسب در دمای پایین برای پیشگیری از گرسنگی گریس در راه‌اندازی سرد.
- مقاومت عالی به آب و حفظ فیلم روانکار در حضور تراکم رطوبت و اسپری.
- محافظت ضدزنگ/ضدخوردگی به‌ویژه در سطوح فولادی و آلیاژهای یاتاقان.
- در سایت‌های غذایی: الزامات NSF H1 برای تماس تصادفی.
صدای سوت یا زوزه پس از راه‌اندازی صبحگاهی، گریس بیرون‌زده از درپوش‌ها و تغییر رنگ رینگ‌ها. راه‌حل شامل انتخاب گریس با روغن صنعتی پایه کم‌دمای مناسب، صابون مقاوم به آب و افزودنی‌های ضدخوردگی، همراه با تنظیم NLGI و بسامد گریس‌کاری است.
انتخاب شیمی گریس برای یاتاقان فن اواپراتور و کندانسور
مقایسه لیتیوم کمپلکس، کلسیم سولفونات، پلی‌یوریا و محدودیت‌ها
سه خانواده پرکاربرد:
- لیتیوم کمپلکس: همه‌فن‌حریف، پایداری برشی خوب، دمای کاری گسترده. در حضور آبِ مداوم شست‌وشو متوسط تا خوب. گزینه اقتصادی برای بسیاری از فن‌ها.
- کلسیم سولفونات کمپلکس: مقاومت شست‌وشو و ضدخوردگی عالی، فیلم قوی در آب و نمک. برای کندانسورهای روباز و شست‌وشوی مکرر بسیار مناسب. گاهی سفت‌تر؛ به NLGI/پمپاژ دقت کنید.
- پلی‌یوریا: ایده‌آل برای یاتاقان‌های سرعت بالا و موتور فن‌ها، اکسیداسیون پایین و طول عمر بالا. سازگاری با برخی صابون‌ها محدود؛ در تعویض باید Purging کامل انجام شود.
محدودیت‌ها: در محیط‌های با الزام H1، افزودنی‌های خاص EP و جامدات اصطکاک‌کاه مانند MoS2 معمولاً مجاز نیستند؛ باید از فرمولاسیون‌های تاییدشده H1 استفاده شود. همچنین در نزدیکی نشت مبرد، به سازگاری شیمیایی گریس با مبرد توجه کنید (برای آمونیاک، گریس‌های با مقاومت بالاتر به شست‌وشوی قلیایی/آب مناسب‌ترند).
روغن پایه PAO یا مینرال یا استر؛ Pour Point و ویسکوزیته در دمای پایین
روغن پایه قلب عملکرد گریس در سرماست:
- PAO (سنتتیک): Pour Point بسیار پایین (تا حدود °C 60-)، شاخص گرانروی بالا، نشت تبخیری کم. انتخاب برتر برای سردخانه‌های زیر صفر و استارت‌های سرد.
- استر سنتتیک: سیالیت عالی در سرما و شویندگی ملایم؛ در برخی الاستومرها و پوشش‌ها نیازمند ارزیابی سازگاری است.
- مینرال تصفیه‌شده: اقتصادی‌تر، اما Pour Point بالاتر (معمولاً °C 30- تا °C 45-). برای دماهای نه‌چندان پایین مناسب است.
راهنما: برای دمای محیط زیر °C 20- معمولاً PAO با ویسکوزیته ISO VG 32–68 در گریس انتخاب می‌شود تا روانی سرد حفظ شود. هرچه سرعت Ndm بالاتر، ویسکوزیته پایه پایین‌تر انتخاب می‌شود؛ برای فن‌های کند با بار بیشتر می‌توان به VG 100–150 نیز فکر کرد.
افزودنی‌های ضدسایش و ضدزنگ و ضدخوردگی و ضدشست‌وشو
بسته افزودنی مناسب شامل:
- AW/EP ملایم سازگار با H1: کاهش سایش در راه‌اندازی سرد بدون استفاده از جامدات ممنوعه.
- بازدارنده‌های زنگ/خوردگی: حفاظت از رینگ‌ها و قفسه در حضور آب و نمک.
- بهبوددهنده چسبندگی (Tackifier): کاهش پرتاب گریس در سرعت و اسپری آب.
- بازدارنده اکسیداسیون: افزایش طول عمر در چرخه‌های دیفراست.
اگر شست‌وشوی دوره‌ای با آب انجام می‌دهید، «مقاومت به شست‌وشو» و «بازیابی قوام پس از برهم‌زدن» در برگه داده گریس را بررسی کنید.
رده‌بندی NLGI و تطبیق با سرعت و بار فن
سفتی گریس (NLGI) باید با پمپاژپذیری در سرما و سرعت یاتاقان بالانس شود:
- NLGI 2: گزینه مرسوم برای فن‌ها؛ مناسب دمای معمولی و سازه‌های با آب‌بندی خوب. در زیر صفر ممکن است در استارت سرد کمی مقاومت ایجاد کند.
- NLGI 1 یا 1.5: برای دماهای پایین‌تر (مثلاً °C 30-) و یاتاقان‌های با خلاصی کمتر و سرعت بالاتر، کمک به تغذیه بهتر.
- NLGI 0: در سرمای شدید و سیستم‌های اتوماتیک تزریق؛ نیازمند آب‌بندی مناسب تا از نشت جلوگیری شود.
راهکار عملی: اگر در راه‌اندازی سرد صدای زوزه و افزایش دمای یاتاقان را دارید، یک گرید نرم‌تر (از 2 به 1.5 یا 1) با روغن پایه کم‌گرانروی‌تر (مثلاً از VG 100 به 68) امتحان کنید. برعکس، اگر گریس به‌سرعت از درپوش‌ها بیرون زده یا شسته می‌شود، به NLGI بالاتر یا شیمی مقاوم‌تر به آب (کلسیم سولفونات) مهاجرت کنید.
محاسبه حدودی Ndm و تاثیر آن بر ویسکوزیته روغن پایه
Ndm شاخص سرعت یاتاقان است: Ndm = n × dm، که dm = (D + d)/2. مثال: یاتاقان 6205 با d=25mm و D=52mm، dm≈38.5mm. اگر دور فن n=1500 rpm باشد، Ndm≈57,750. برای این محدوده، روغن پایه ISO VG 68–100 (ترجیحاً PAO برای سرما) معمولاً عملکرد خوبی می‌دهد.
- راهنمای سریع:
- Ndm زیر 300,000: VG 100–220 (بار بالا/سرعت پایین)
- 300,000 تا 500,000: VG 68–100 (کاربرد عمومی فن)
- 500,000 تا 800,000: VG 32–68 (سرعت بالاتر/دمای پایین)
در دماهای پایین، همیشه Pour Point روغن پایه و توان روانش سرد بر انتخاب تاثیرگذار است.
الزامات ایمنی غذایی
انتخاب گریس NSF H1 در مناطق با ریسک تماس تصادفی
در سردخانه‌ها و صنایع غذایی ایران، فن‌های اواپراتور بالای مسیرهای عبور محصول یا بسته‌بندی ممکن است ریسک تماس تصادفی با مواد غذایی داشته باشند. در این حالت، استفاده از گریس با ثبت NSF H1 توصیه یا الزامی است. ویژگی‌های کلیدی گریس H1 مناسب:
- روغن پایه و افزودنی‌های تاییدشده برای تماس تصادفی.
- عدم استفاده از جامدات EP مانند MoS2 مگر با تایید لیست‌های NSF/ANSI.
- عملکرد واقعی در سرما: انتخاب PAO/استر با Pour Point پایین و صابون مقاوم به آب (کلسیم سولفونات یا پلی‌یوریا H1).
نکته اجرایی: در ممیزی‌ها، برگه تاییدیه NSF و شماره ثبت را همراه SDS نگهداری کنید. کاربری‌های مشترک (غذایی/غیرغذایی) را تفکیک و ابزار گریس‌کاری را کدگذاری رنگی کنید تا آلودگی متقاطع رخ ندهد.
فواصل گریس‌کاری و روش اعمال
بسامد بر اساس دما و رطوبت؛ نشانه‌های بیش‌گریس‌کاری و کم‌گریس‌کاری
فواصل گریس‌کاری تابع سرعت (Ndm)، دما، اندازه یاتاقان، رطوبت و شست‌وشو است. قاعده عملی برای فن‌های متوسط: هر 3–6 ماه یک‌بار؛ در محیط‌های مرطوب/نمکی یا شست‌وشوی مکرر، هر 1–3 ماه. نشانه‌ها:
- کم‌گریس‌کاری: صدای خشک، افزایش دمای یاتاقان، تغییر رنگ قهوه‌ای/آبی رینگ‌ها.
- بیش‌گریس‌کاری: افزایش دما و توان مصرفی، پرتاب گریس از درپوش، آلودگی پره‌ها، نشتی به محفظه موتور.
روش اعمال: یاتاقان خاموش و خنک، تزریق تدریجی با گریس‌پمپ دستی تا مشاهده اندکی گریس تازه در اوریفیس Purge. سپس چند دقیقه چرخش بدون بار و پاک‌سازی گریس اضافی از اطراف آب‌بندها. در سامانه‌های اتوماتیک، دبی کارتریج را با فصل سرد تنظیم کنید.
سازگاری گریس‌ها و پروتکل تعویض Purging
گریس‌های با صابون‌های متفاوت (مثلاً پلی‌یوریا با لیتیوم کمپلکس) ممکن است ناسازگار باشند و قوام از دست بدهند. پروتکل تعویض:
- یاتاقان را تا حد امکان تمیز کنید؛ اگر امکان بازکردن نیست، Purge حجمی انجام دهید.
- تزریق پیوسته گریس جدید تا خروج کامل گریس قدیمی از مسیر Purge.
- کارکرد کوتاه (10–20 دقیقه) و تکرار Purge تا پایداری رنگ/بافت.
- نظارت چندروزه بر دما و صدا؛ در صورت ناپایداری، یاتاقان را بازبینی کنید.
برای H1، از مخلوط‌کردن با گریس غیر H1 بپرهیزید تا انطباق از بین نرود.
راهنمای انتخاب شیمی و گرید گریس برای شرایط اقلیمی و عملیاتی صنایع برودتی
در سیستم‌های سردخانه‌ای، غذایی و صنعتی ایران، انتخاب نوع گریس به دما، رطوبت، سرعت یاتاقان و تماس احتمالی با مواد غذایی بستگی دارد. شناخت تفاوت میان پلی‌یوریا، لیتیوم کمپلکس و کلسیم سولفونات به مهندسان نگهداری کمک می‌کند تا بین دوام، مقاومت در برابر آب و هزینه چرخه عمر توازن برقرار کنند. جداول زیر با تکیه بر شاخص‌های Ndm، دمای محیط و الزامات H1، انتخاب اولیه را ساده می‌کنند؛ اما تأیید نهایی باید با تحلیل شرایط واقعی سایت و مشاوره تخصصی تیم فنی موتورازین انجام شود تا بیشترین بازده و اطمینان حاصل گردد.
مقایسه عملکرد شیمی‌های گریس رایج در صنایع برودتی و عمومی
انتخاب نوع گریس به دما، رطوبت، نوع بار و نیاز به گواهی غذایی (H1) بستگی دارد. جدول زیر، مقایسه‌ای عملی از سه شیمی پرکاربرد پلی‌یوریا، لیتیوم کمپلکس و کلسیم سولفونات، را بر اساس مقاومت به آب، رفتار حرارتی و هزینه چرخه عمر ارائه می‌دهد. استفاده از این داده‌ها به‌عنوان راهنمای اولیه و سپس مشاوره با تیم فنی موتورازین، انتخابی دقیق و مقرون‌به‌صرفه تضمین می‌کند.
| ویژگی کلیدی | پلی‌یوریا (Polyurea) | لیتیوم کمپلکس (Lithium Complex) | کلسیم سولفونات (Calcium Sulfonate) |
|---|---|---|---|
| مقاومت در برابر آب | خوب | متوسط تا خوب | عالی |
| عملکرد در دمای پایین | عالی | متوسط (در نوع مینرال) | خیلی خوب (در نوع PAO) |
| پایداری برشی و طول عمر | عالی | خوب | خوب تا عالی |
| هزینه چرخه عمر (TCO) | متوسط تا بالا؛ فواصل سرویس طولانی (ویژه نوع H1) | اقتصادی؛ فواصل کوتاه‌تر | متوسط؛ با کاهش خوردگی و خرابی |
راهنمای سریع انتخاب گریس بر اساس Ndm، دمای محیط و الزام H1
در انتخاب گریس صنعتی، ترکیب سه عامل تعیین‌کننده است: سرعت خطی یاتاقان (Ndm)، دمای محیط کار و نیاز به گواهی H1. جدول زیر، انتخاب‌های توصیه‌شده را برای شرایط مختلف کاری و اقلیمی ایران خلاصه می‌کند تا فرآیند تصمیم‌گیری سریع‌تر و مطمئن‌تر انجام شود. برای تطبیق نهایی با شرایط واقعی، مشاوره فنی موتورازین توصیه می‌شود.
| شرایط کاری / اقلیمی | پیشنهاد گریس و مشخصات فنی |
|---|---|
| Ndm ≤ 300k / دمای 0 تا 40°C / بدون الزام H1 | گریس لیتیوم کمپلکس، NLGI 2، روغن پایه VG 100–150 |
| Ndm 300k–500k / دمای -20 تا +10°C / نیاز به H1 | گریس پلی‌یوریا H1، NLGI 1.5–2، روغن پایه PAO VG 68–100 |
| Ndm 500k–800k / دمای -30 تا +5°C / نیاز به H1 یا شست‌وشوی مکرر | گریس کلسیم سولفونات H1، NLGI 1–2، روغن پایه PAO یا استر VG 32–68 |
| محیط باز یا مه نمکی / سیستم‌های دیفراست بخار | گریس کلسیم سولفونات، NLGI 2، دارای بسته ضدخوردگی قوی |
چک‌لیست اجرایی سایت
آب‌بندی هاب فن، محافظت در برابر اسپری آب و نمک، برنامه بازرسی صوتی و لرزش
- آب‌بندها: سلامت لب‌سِیل/لوابیرینگ را چک کنید؛ در صورت بریدگی، گریس حتی با بهترین شیمی نیز دوام نمی‌آورد.
- شیلد اسپری: برای کندانسورهای روباز، گارد یا شیلد ساده روی مسیر مستقیم آب باران/مه نمکی نصب کنید.
- پاکیزگی: گریس پرتاب‌شده روی پره را پاک کنید تا عدم‌تعادل و لرزش ایجاد نشود.
- بازرسی صوتی: هر ماه 5 دقیقه شنود؛ تغییر تُن صدا غالباً اولین هشدار کم‌گریس‌کاری است.
- لرزش‌سنجی: حداقل فصلی؛ افزایش RMS ممکن است از سفتی گریس در سرما یا فرسودگی ناشی شود.
- کالیبراسیون بسامد: پس از تغییر شیمی/گرید، دوره‌ای 1–2 نوبت کوتاه‌مدت برای تایید عملکرد تعریف کنید.
پرسش‌های متداول
1.آیا پلی‌یوریا برای سرعت بالا بهتر است؟
بله، پلی‌یوریا به‌دلیل پایداری اکسیداسیون عالی و مقاومت برشی بالا، در یاتاقان‌های فن با Ndm متوسط تا بالا عملکرد درخشانی دارد و فواصل گریس‌کاری را طولانی می‌کند. اگر در دماهای پایین کار می‌کنید، انتخاب پلی‌یوریا با روغن پایه PAO و NLGI مناسب (1.5–2) توصیه می‌شود. فقط به سازگاری با گریس قبلی دقت کنید و در تعویض، پروتکل Purging کامل اجرا شود.
2.چه زمانی H1 الزامی است؟
در هر نقطه‌ای که احتمال تماس تصادفی گریس با مواد غذایی، بسته‌بندی یا سطوح تماس وجود داشته باشد، H1 توصیه یا الزامی است؛ از جمله فن‌های اواپراتور بالای خطوط بسته‌بندی یا اتاق‌های آماده‌سازی. حتی در انبارهای مواد غذایی خشک، استفاده از H1 ریسک ممیزی را کاهش می‌دهد. اسناد ثبت NSF H1 و برچسب‌گذاری تفکیکی روانکارها را برای ممیزی آماده نگه دارید.
3.چگونه گریس ناسازگار را تعویض کنیم؟
ابتدا نوع صابون گریس فعلی را شناسایی کنید. اگر تفاوت وجود دارد (مثلاً لیتیوم کمپلکس به پلی‌یوریا)، یاتاقان را تا حد امکان تمیز کنید یا Purge حجمی انجام دهید: تزریق مداوم گریس جدید تا خروج کامل قدیمی، سپس کارکرد کوتاه و تکرار Purge. طی چند روز دما و صدا را رصد کنید. در کاربردهای H1، از مخلوط‌کردن با گریس غیر H1 جداً اجتناب کنید.
4.در دمای °C 30- کدام NLGI مناسب‌تر است؟
برای راه‌اندازی سرد مطمئن در حدود °C 30-، اغلب NLGI 1 یا 1.5 با روغن پایه PAO ویسکوزیته 32–68 نتیجه بهتری می‌دهد. اگر آب‌بندی خیلی خوب است و سرعت متوسط، NLGI 2 نیز ممکن است جواب بدهد، اما نشانه‌های کم‌تغذیه (زوزه، افزایش دما) را پس از استارت چک کنید و در صورت نیاز به گرید نرم‌تر بروید.
5.اگر شست‌وشوی دوره‌ای با آب داریم چه کنیم؟
کلسیم سولفونات (ترجیحاً H1 در محیط‌های غذایی) به‌دلیل مقاومت شست‌وشوی عالی انتخاب اول است. به NLGI 2 برای ایستادگی در اسپری و به افزودنی‌های ضدخوردگی قوی توجه کنید. بسامد گریس‌کاری را کوتاه‌تر کنید و شیلد اسپری نصب کنید. پس از هر شست‌وشو، یک تزریق سبک برای احیای فیلم گریس مفید است.
چارچوب انتخاب و نگهداری گریس یاتاقان فن اواپراتور و کندانسور
برای انتخاب گریس یاتاقان فن اواپراتور و کندانسور، ابتدا باید شرایط واقعی سایت را به‌دقت نقشه‌برداری کنید: دمای محیط و دفعات دیفراست، رطوبت یا اسپری آب و نمک، الزام به گواهی H1 و سرعت خطی یاتاقان (Ndm). سپس منطق انتخاب شیمی گریس چنین است: در فضاهای باز یا شست‌وشوی مکرر، کلسیم سولفونات با بسته ضدخوردگی قوی بهترین انتخاب است؛ برای سرعت‌های بالا و طول عمر طولانی، پلی‌یوریا با پایه PAO برتری دارد؛ و برای تعادل هزینه و عملکرد، لیتیوم کمپلکس گزینه‌ای اقتصادی است. روغن پایه با Pour Point پایین (PAO یا استر) در اقلیم سرد حیاتی است و گرید NLGI 1–2 بسته به نیاز پمپاژ و آب‌بندی انتخاب می‌شود.
فاصله گریس‌کاری را متناسب با دما و رطوبت کاهش دهید، نشانه‌های کم‌گریس یا بیش‌گریس‌کاری را پایش کنید، و در محیط‌های دارای تماس غذایی تنها از گریس‌های NSF H1 ثبت‌شده استفاده نمایید. با این چارچوب علمی و پایش منظم، خرابی زودهنگام یاتاقان‌ها کاهش یافته و بهره‌وری سردخانه به‌طور پایدار افزایش می‌یابد.
برای دریافت «سبد گریس‌های برودتی» متناسب با اواپراتور و کندانسورهای شما و مشاوره انتخاب بر اساس Ndm/دمای محیط/الزام H1، همین حالا با تیم فنی موتورازین تماس بگیرید.
بدون نظر