در صنایع سنگین و پرچالش مانند پتروشیمی، انتخاب روانکار تنها یک خرید ساده نیست، بلکه تصمیمی فنی و استراتژیک است که مستقیماً بر عمر مفید تجهیزات، پایداری عملیات و هزینه‌های نگهداری تأثیر می‌گذارد.
بسیاری از واحدهای صنعتی از روانکارهای عمومی برای تجهیزاتی استفاده می‌کنند که در شرایط دمایی و فشاری خاص فعالیت دارند. اما این انتخاب ممکن است در درازمدت منجر به سایش، خوردگی و خرابی‌های مکرر شود.
در مقابل، روانکارهای تخصصی صنعت پتروشیمی با فرمولاسیون دقیق و افزودنی‌های ویژه، برای مقابله با شرایط شدید طراحی شده‌اند.
در این مقاله به بررسی تفاوت‌های کلیدی این دو گروه روانکار می‌پردازیم تا به مدیران خرید، مسئولان نگهداری و تعمیرکاران کمک کنیم انتخابی علمی و بهینه داشته باشند.

روانکارهای عمومی چیست و چه کاربردی دارند؟

تعریف و ویژگی‌های روانکار عمومی:

روانکارهای عمومی به محصولاتی گفته می‌شود که برای کاربردهای رایج و فشار یا دمای معمول طراحی شده‌اند. این محصولات معمولاً:

• از روغن‌های پایه معدنی ساده تشکیل شده‌اند
• افزودنی‌های محدودی دارند (مثل ضد زنگ یا ضد کف)
• برای محیط‌های بدون تنش شدید مناسب‌اند
• در دستگاه‌های سبک، کمپرسورهای کوچک یا موتورهای غیرصنعتی کاربرد دارند

مزایای روانکارهای عمومی

• قیمت پایین‌تر
• دسترسی گسترده در بازار
• مناسب برای مصارف غیرحساس
• نیاز کمتر به پایش تخصصی

روانکارهای تخصصی پتروشیمی چه ویژگی‌هایی دارند؟

شناخت نیازهای خاص صنعت پتروشیمی

در صنعت پتروشیمی، تجهیزات با عواملی چون دمای بالا، فشار شدید، مواد خورنده، بخارات شیمیایی، شوک‌های حرارتی و بارهای متناوب مواجه‌اند. روانکارهای تخصصی برای این شرایط طراحی می‌شوند و معمولاً:

• دارای روغن پایه سنتتیک یا نیمه‌سنتتیک با پایداری بالا هستند
• مجهز به افزودنی‌های پیچیده مانند EP (ضد فشار)، AW (ضد سایش)، ضد اکسیداسیون، ضد زنگ و ضد لاک
• در آزمایش‌های عملکردی مثل TOST، FZG، ASTM D2893 نمره بالایی دارند
• دارای تاییدیه‌های صنعتی از شرکت‌هایی مانند API، ISO، NLGI یا OEMهای بزرگ هستند

مزایای روانکارهای تخصصی برای پتروشیمی

• مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون، حرارت و آلودگی
• کاهش سایش و افزایش عمر یاتاقان‌ها، گیربکس‌ها و پمپ‌ها
• کاهش تعداد دفعات تعویض روغن
• پایداری عملکرد حتی در بارهای متناوب و شوک حرارتی
• کمک به افزایش بهره‌وری و کاهش توقفات اضطراری

مقایسه فنی: روانکار عمومی در برابر روانکار تخصصی

تفاوت در ترکیب، عملکرد و کارایی

1. روغن پایه:
   روانکارهای عمومی عمدتاً بر پایه روغن معدنی هستند، در حالی که روانکارهای تخصصی از روغن‌های پایه PAO، استری یا سیلیکونی استفاده می‌کنند.
2. افزودنی‌ها:
   روانکارهای عمومی افزودنی‌های محدودی دارند؛ در مقابل، روانکارهای تخصصی ترکیباتی مانند بُرن، مولیبدن، فسفر و روی برای مقابله با فشار، حرارت و خوردگی دارند.
3. دمای عملکرد:
   روانکار عمومی حداکثر تا حدود ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد عملکرد مطلوب دارد، ولی روانکارهای تخصصی تا ۲۵۰ یا حتی ۳۰۰ درجه را نیز تحمل می‌کنند.
4. پایداری در برابر اکسیداسیون:
   روغن عمومی خیلی زود اکسید می‌شود و لاک تولید می‌کند، اما روغن تخصصی در آزمون‌های عمر اکسیداسیون مقاومت بسیار بیشتری دارد.

نتایج عملی استفاده از هر نوع روغن

اگر در یک پمپ هیدروکربنی پر فشار از روغن عمومی استفاده شود:

• افزایش دمای موضعی
• سایش شافت و یاتاقان
• ایجاد لاک و گرفتگی فیلتر
• افزایش مصرف انرژی و خرابی زودهنگام

اگر همان سیستم با روانکار تخصصی تغذیه شود:

• کاهش دما و ارتعاش
• حفظ لایه روانکاری در دمای بالا
• کاهش نرخ تعویض روغن
• افزایش عمر مفید تجهیز و کاهش هزینه عملیاتی

نکاتی برای مدیران خرید و مسئولین نگهداری

چه زمانی باید از روانکار تخصصی استفاده کرد؟

• وقتی تجهیز در دمای بالای ۱۵۰ درجه سانتی‌گراد کار می‌کند
• زمانی که فشار کاری بالا یا شوک‌های ناگهانی وارد می‌شود
• در تماس با بخارات خورنده یا گازهای شیمیایی
• در تجهیزاتی با زمان کارکرد طولانی یا توقف‌ناپذیر
• در صورت سابقه خرابی‌های زودهنگام به دلیل سایش، کف یا تغییر رنگ روغن

پیشنهادات عملی

• از تامین‌کننده خود بخواهید آزمون‌های کیفیت و تاییدیه‌های روانکار را ارائه دهد
• هنگام خرید، به استانداردهای API، ISO، DIN یا ASTM توجه کنید
• در اسناد مناقصه و خرید، نوع روانکار و افزودنی‌های مورد نیاز را دقیق ذکر کنید
• برای تجهیزاتی که در خط تولید حیاتی هستند، هزینه بیشتر روانکار تخصصی را به عنوان سرمایه‌گذاری ببینید

سوالات متداول

1.آیا می‌توان از روانکارهای عمومی در صنعت پتروشیمی استفاده کرد؟

در برخی موارد محدود ممکن است امکان‌پذیر باشد، ولی در تجهیزات با فشار یا دمای بالا، استفاده از روانکار عمومی باعث خرابی زودهنگام می‌شود.

2.تفاوت قیمت روانکارهای عمومی و تخصصی چقدر است؟

روانکار تخصصی معمولاً ۲ تا ۴ برابر گران‌تر است، اما طول عمر بالاتر و عملکرد بهتر، در نهایت باعث کاهش هزینه کلی نگهداری می‌شود.

3.آیا می‌توان روانکار تخصصی را با روانکار عمومی مخلوط کرد؟

خیر. اختلاط بدون بررسی سازگاری شیمیایی ممکن است باعث تشکیل لجن، کاهش عملکرد و آسیب به تجهیزات شود.

4.چگونه تشخیص دهیم روانکار فعلی ما عمومی است یا تخصصی؟

با بررسی برگه اطلاعات فنی (TDS)، نوع پایه روغن، افزودنی‌ها و استانداردهای درج‌شده می‌توان نوع روانکار را تشخیص داد.

نتیجه‌گیری: انتخاب آگاهانه، کلید دوام تجهیزات

در صنعت پتروشیمی، انتخاب بین روانکار عمومی و روانکار تخصصی تنها یک تفاوت قیمتی نیست، بلکه تفاوتی در استراتژی نگهداری، بهره‌وری و پایداری سیستم است. روغن تخصصی با عملکرد بالا، نه‌تنها از تجهیزات در برابر شرایط خشن محافظت می‌کند، بلکه باعث کاهش هزینه‌های توقف، افزایش طول عمر و بهبود عملکرد می‌شود.
موتور آرا رازین به عنوان یک تامین‌کننده تخصصی روانکار، محصولات خود را به‌گونه‌ای طراحی کرده است که در شرایط صنعتی دشوار، مانند دما و فشار بالا، عملکرد بهتری از خود نشان دهند. این روانکارها به‌ویژه برای صنایع پتروشیمی و پالایشگاه‌ها مناسب هستند، چرا که شرایط کاری این صنایع نیازمند روانکارهایی با ویژگی‌های خاص از جمله مقاومت بیشتر در برابر سایش و اکسیداسیون است. انتخاب این روانکارها می‌تواند به افزایش عمر تجهیزات و کاهش هزینه‌های نگهداری کمک کند.