روغن صنعتی H1 در لبنیات قزوین؛ روانکاری ایمن و بدون آلودگی

مقدمه: میان دما، فشار و بهداشت — نبض صنعت لبنیات در حرکت

در کارخانه‌ای در جنوب قزوین، خط تولید ماست هر دقیقه ۴۵۰۰ ظرف را پر می‌کند. سیلندرهای پنوماتیک، گیربکس نقاله، پمپ‌های پیستونی و شیرهای فشار بالا، در هماهنگی‌ای دقیق کار می‌کنند.
اما در پشت این حرکت، ماده‌ای پنهان در جریان است: روغن صنعتی H1 — روانکاری که اگر اندکی آلوده شود، می‌تواند کل خط تولید را متوقف کند.در صنایع لبنی، جایی که پاکیزگی نه شعار، بلکه قانون است، انتخاب روغن ایمن تفاوت میان “تولید قابل صادرات” و “توقف اضطراری خط” است.قزوین، با ده‌ها واحد لبنیاتی بزرگ و متوسط، به مرکز توجه تأمین‌کنندگان روانکارهای Food Grade در کشور تبدیل شده است.

روغن H1 چیست و چرا در لبنیات حیاتی است؟

روغن‌های صنعتی H1 در دسته‌ی روانکارهای Food Grade قرار می‌گیرند؛ یعنی در صورت تماس تصادفی با مواد غذایی، سلامت انسان را تهدید نمی‌کنند.این روغن‌ها بر پایه‌ی پلی‌آلفااولفین (PAO) یا استرهای مصنوعی بی‌بو ساخته می‌شوند و فاقد ترکیبات گوگردی، فسفردار یا فلزات سنگین هستند.در کارخانه‌های لبنی، این روغن در پمپ‌های هموژنیزه، نقاله‌های زنجیری، کمپرسورهای هوای فشرده و گیربکس دستگاه‌های پرکن استفاده می‌شود.کارکرد اصلی آن دوگانه است: روانکاری دقیق در دمای بالا و حفظ ایمنی مواد غذایی در صورت نشت جزئی.

قزوین؛ قلب صنعت لبنیات و فشار مضاعف بر تجهیزات

اقلیم نسبتاً سرد و زمستانی قزوین باعث می‌شود ماشین‌آلات لبنی در ابتدای کار دچار شوک حرارتی شوند. دمای روغن در شروع کار کمتر از ۱۰ درجه است و در عرض چند دقیقه به بالای ۶۰ درجه می‌رسد.
روغن H1 باید در این بازه، ساختار شیمیایی خود را حفظ کند؛ نه غلیظ شود، نه بخار کند.کارخانه‌های لبنی منطقه البرز شرقی گزارش داده‌اند که در زمستان ۱۴۰۳، استفاده از روغن‌های H1 با شاخص گرانروی بالاتر از ۱۲۰، تا ۲۸٪ کاهش در استهلاک پمپ‌ها و بهبود ۱۵٪ در بازده انرژی داشته است.

چالش واقعی: آلودگی پنهان در روانکاری

در خطوط لبنی، دشمن اصلی روغن نه گرما، بلکه رطوبت و پاک‌کننده‌هاست.
فرآیندهای CIP (شست‌وشوی خودکار خطوط) با مواد قلیایی و بخار انجام می‌شود. اگر روغن انتخاب‌شده پایداری شیمیایی نداشته باشد، بخار آب و مواد شوینده باعث هیدرولیز افزودنی‌ها می‌شود و روغن به ترکیبات صابونی تبدیل می‌گردد.

این پدیده دو پیامد خطرناک دارد:

• افت روانکاری و سایش یاتاقان‌ها،
• احتمال ورود ذرات صابونی به فرآیند تولید و تغییر طعم لبنیات.

به همین دلیل، در استانداردهای NSF، روغن H1 باید مقاومت ۹۶ ساعته در برابر بخار ۱۰۰°C داشته باشد.

مهندسی روانکاری پاک: از مخزن تا نازل

یک روغن H1 واقعی باید در تمام مسیر توزیع خود «پاک» بماند.در کارخانه‌های پیشرفته قزوین، مخازن ذخیره روغن از جنس استیل ضدزنگ با درپوش تهویه HEPA هستند تا هیچ گرد و رطوبتی وارد نشود.لوله‌کشی توزیع روغن با نیتروژن خشک پر می‌شود تا از تماس با هوا جلوگیری شود.حتی تفکیک رنگی شیلنگ‌ها (قرمز برای گریس صنعتی، آبی برای روغن H1) بخشی از این نظام بهداشتی دقیق است.روغن تمیز یعنی روانکاری بی‌صدا، دمای ثابت و محصول بدون آلودگی.

ویژگی‌های کلیدی روغن صنعتی H1 برای صنعت لبنی

 انتخاب روغن H1 مناسب برای هر دستگاه

در خطوط تولید لبنیات، هر دستگاه نیاز به نوع خاصی از روغن دارد:

• گیربکس‌های پرکن: روغن H1 با ویسکوزیته 68، افزودنی ضدسایش ZDDP-Free.
• کمپرسورهای هوای فشرده: روغن سنتتیک PAO با مقاومت حرارتی بالا.
• پمپ‌های خلا: روغن H1 با تبخیرپذیری پایین و خاصیت ضدکف.
• یاتاقان‌های خطوط حمل: گریس H1 با افزودنی کلسیم سولفونات.

در کارخانه لبنیات قزوین، ترکیب همزمان دو روغن H1 در سیستم‌های باز و بسته موجب افزایش عمر یاتاقان‌ها از ۹ ماه به بیش از ۱۸ ماه شده است.

رفتار حرارتی و پایداری شیمیایی در خطوط تولید

ماشین‌های پرکن شیر در دمای ۵۰ تا ۶۵°C کار می‌کنند، در حالی که پمپ‌های هموژنیزه فشار بیش از ۲۵۰ بار تولید می‌کنند. در این دما و فشار، روغن معمولی سریع اکسید می‌شود، اما روغن H1 با افزودنی‌های آنتی‌اکسیدانت نسل سوم (فنولیک و آمینی)، ساختار خود را حفظ می‌کند.تحلیل FTIR در واحد کنترل کیفیت موتورآرا رازین نشان داده است که نرخ تخریب روغن H1 در تماس مکرر با بخار، ۳۰٪ کمتر از روغن‌های سنتی صنعتی است.

آزمون عملی: مقایسه عملکرد روغن‌ها در لبنیات قزوین

در پروژه‌ای مشترک بین شرکت موتورآرا رازین و یکی از تولیدکنندگان لبنیات استان قزوین، سه نوع روغن در یک خط پرکن مورد آزمون قرار گرفتند:

نتیجه: خط تولید با روغن H1 بدون توقف اضطراری به مدت دو ماه کار کرده است.

استانداردهای ایمنی و گواهی‌های الزامی

هر روغن H1 باید دارای گواهی NSF، ISO 21469 و گاهی Halal و Kosher برای صادرات باشد.در قزوین، واحدهای لبنی صادراتی (ویژه عراق و عمان) تنها در صورت ثبت گواهی H1 معتبر اجازه صدور محصول دارند.موتورآرا رازین به‌عنوان نماینده رسمی تأمین‌کنندگان دارای مجوز NSF در ایران، خدمات مستندسازی و گواهی‌سازی روغن‌ها را نیز ارائه می‌دهد.

پایش و تعویض روغن در محیط‌های لبنی

برخلاف محیط‌های صنعتی دیگر، در لبنیات تعویض روغن نباید بر اساس ساعت کار، بلکه بر اساس شاخص سلامت روغن (Oil Health Index) انجام شود.
این شاخص با اندازه‌گیری سه فاکتور مشخص می‌شود:

• TAN (عدد اسیدی) برای تشخیص اکسیداسیون،
• میزان رطوبت (ppm)،
• و رنگ ظاهری (ΔE).

نمونه‌گیری هر سه ماه از مخزن و تحلیل در آزمایشگاه مرکزی موتورآرا رازین، روش استاندارد بسیاری از کارخانه‌های لبنی در قزوین است.

چالش‌های خط بسته‌بندی و نقش روغن در آن

در خطوط بسته‌بندی لبنی، از ماشین‌های پرکن و دوخت حرارتی استفاده می‌شود که دمای ناحیه دوخت به بیش از ۱۵۰°C می‌رسد. روغن در این نقطه نباید بخار شود یا اثر چربی روی سطح بسته بر جای بگذارد.
روغن‌های H1 با تبخیر تمیز (Clean Evaporation) باعث می‌شوند بسته نهایی بدون اثر روغنی و قابل چاپ باشد.در یکی از خطوط بسته‌بندی شیر کاشان، جایگزینی روغن H1 باعث افزایش ۱۰٪ سرعت بسته‌بندی و حذف کامل لکه‌های سطحی شد.

آموزش پرسنل فنی؛ حلقه گمشده در روانکاری پاک

حتی بهترین روغن بدون دانش درست مصرف، کارایی ندارد.در بسیاری از کارخانه‌های قزوین، پرسنل فنی تفاوت روغن‌های صنعتی با H1 را نمی‌دانند و گاهی از یک پمپ مشترک برای هر دو استفاده می‌کنند.
این خطا می‌تواند گواهی بهداشتی محصول را باطل کند.موتورآرا رازین دوره‌های فنی کوتاه‌مدت برای آموزش پرسنل خطوط لبنی طراحی کرده است تا مفهوم “روانکاری بهداشتی” در سطح اجرا نهادینه شود.

آینده روغن‌های H1؛ از ایمنی تا پایداری زیست‌محیطی

نسل جدید روغن‌های H1 بر پایه استرهای گیاهی تصفیه‌شده (Bio-Ester) تولید می‌شوند که ۱۰۰٪ زیست‌تخریب‌پذیرند.این روغن‌ها نه‌تنها ایمن‌ترند، بلکه با استانداردهای محیط‌زیستی اروپایی (EU Ecolabel) نیز همخوانی دارند.کارخانه‌های لبنی صادراتی قزوین از سال ۲۰۲۵ موظف خواهند بود حداقل ۳۰٪ از روانکارهای خود را از منابع Bio یا Low-Toxicity تأمین کنند.

پایش هوشمند روغن H1 در کارخانه‌های لبنی قزوین

تحول دیجیتال در صنایع غذایی ایران، از خطوط بسته‌بندی آغاز نشده؛ از روانکارها شروع شده است.در کارخانه‌های بزرگ لبنی قزوین مانند میهن، صباح و دامداران البرز، سامانه‌های پایش لحظه‌ای روغن H1 نصب شده‌اند که دمای کارکرد، میزان آلودگی و ویسکوزیته روغن را در زمان واقعی اندازه‌گیری می‌کنند.این سیستم‌ها با استفاده از حسگرهای دقیق و الگوریتم‌های AI Condition Monitoring تغییرات فیزیکی روغن را تحلیل کرده و قبل از بروز خطا هشدار می‌دهند.برای مثال، اگر ویسکوزیته از مقدار مرجع بیش از ۱۰٪ کاهش یابد، نرم‌افزار سیستم هشدار «Lubrication Alert» صادر می‌کند و اپراتور می‌تواند پیش از توقف دستگاه، روغن را فیلتر یا تعویض کند.در مطالعه‌ای میدانی توسط واحد فنی موتورآرا رازین در سال ۱۴۰۴، مشخص شد اجرای پایش دیجیتالی روغن در خطوط لبنی، باعث:

• کاهش ۴۲٪ توقف‌های اضطراری،
• صرفه‌جویی ۱۸٪ در مصرف روغن H1،
• و افزایش عمر یاتاقان‌ها تا ۱.۵ برابر شده است.

این فناوری‌ها با هدف «صفر کردن ریسک آلودگی روغن» طراحی شده‌اند و آینده‌ی نگهداری در صنایع لبنی را از تعمیر پس از خرابی، به پیش‌بینی پیش از آسیب تغییر می‌دهند.

سؤالات متداول

۱. تفاوت روغن H1 با H2 چیست؟

H1 مجاز به تماس تصادفی با مواد غذایی است؛ H2 فقط برای بخش‌های بدون تماس استفاده می‌شود.

۲. آیا می‌توان روغن H1 را با روغن صنعتی معمولی مخلوط کرد؟

خیر، باعث از بین رفتن گواهی بهداشتی می‌شود.

۳. آیا روغن H1 قابل استفاده در صنایع دارویی هم هست؟

بله، به‌شرط داشتن گواهی ISO 21469.

۴. هر چند وقت باید روغن H1 تعویض شود؟

بر اساس تحلیل آزمایشگاهی، معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه.

جمع‌بندی

در صنایع لبنی حساس و پیشرفته‌ی قزوین، روغن H1 نه فقط روانکار، بلکه ضامن سلامت و اعتبار برند است.این روغن‌ها، در سکوت خطوط تولید، نگهبان طعم طبیعی شیر و ماست‌اند. انتخاب درست آن، یعنی آرامش در کیفیت.شرکت موتورآرا رازین با ارائه‌ی روغن‌های دارای گواهی NSF H1، خدمات تحلیل روغن، آموزش پرسنل و مشاوره فنی برای خطوط لبنی، همراه مطمئن شما در مسیر تولید ایمن، پاک و پایدار است.
برای دریافت نمونه محصول یا مشاوره اختصاصی، همین امروز با کارشناسان فنی موتورآرا رازین تماس بگیرید.