در محیط‌های صنعتی با دمای بالا، به‌ویژه در پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی، عملکرد تجهیزات به‌شدت وابسته به انتخاب روانکار مناسب است. روانکارهای معمولی در دماهای بالا به سرعت تخریب می‌شوند، خاصیت روانکاری خود را از دست می‌دهند و منجر به آسیب قطعاتی مانند پمپ‌های فرایندی، بلبرینگ‌های کوره، کمپرسورها و میکسرهای سنگین می‌شوند.
این مقاله راهنمایی جامع برای انتخاب روانکارهای دمای بالا در کاربردهای صنعتی حساس ارائه می‌دهد تا از فرسایش تجهیزات، توقف خط تولید و هزینه‌های سنگین تعمیراتی جلوگیری شود.
چرا روانکارهای دمای بالا اهمیت دارند؟
چالش‌های روانکاری در دمای بالا
در دماهای فراتر از 150°C، روانکارهای معمولی با مشکلاتی از قبیل اکسیداسیون سریع، تبخیر بالا، شکست فیلم روغن و تشکیل لجن (Sludge) مواجه می‌شوند. این اتفاق‌ها منجر به افزایش اصطکاک، گرمای بیشتر و در نهایت تخریب مکانیکی تجهیزات می‌گردد.
محیط‌های دمای بالا در صنایع پتروشیمی
- بلبرینگ‌های کوره و خشک‌کن‌های صنعتیتا ( 300°C)
- پمپ‌های هیدروکربنی و قیر (180–250°C)
- کمپرسورهای گازی با فشار بالا
- میکسرهای رزین و پلیمر در محیط‌های حرارتی
ویژگی‌های ضروری روانکار مناسب برای دمای بالا
ترکیب شیمیایی و پایداری حرارتی
روانکارهای مناسب این محیط‌ها معمولاً از روغن‌های پایه سنتتیک مانندPAO (پلی آلفا اولفین) یا Esterساخته شده‌اند که در کنار افزودنی‌های مقاوم در برابر اکسیداسیون، عملکرد پایداری از خود نشان می‌دهند.
مشخصات کلیدی که باید بررسی شوند
- نقطه اشتعال بالا (Flash Point): بالای 220°C برای جلوگیری از تبخیر سریع
- پایداری اکسیداسیون: محافظت از روغن در برابر تجزیه شیمیایی
- شاخص ویسکوزیته بالا (VI): حفظ قوام روغن در دماهای مختلف
- تمایل کم به تشکیل لجن و لاک (Varnish Resistance)
- سازگاری با آب‌بندها و متریال تجهیزات
انواع روانکارهای دمای بالا و کاربرد آن‌ها
دسته‌بندی روانکارهای تخصصی
1. روغن‌های سنتتیک پایه استری
- مقاومت عالی در برابر دمای بالا
- پایدار در برابر اکسیداسیون و ایجاد لایه نازک مقاوم
2. روغن‌های پایه سیلیکونی
- کاربرد در دماهای بسیار بالا تا(300°C)
- معمولاً برای کاربردهای بدون فشار بالا
3. گریس‌های پایه پلی‌اوره یا کمپلکس لیتیم
- مناسب برای بلبرینگ‌هایی با بار متوسط تا زیاد
- عملکرد بالا در دماهای ناپایدار و سرعت بالا
4. روغن‌های PAO با افزودنی‌های ضد سایش
- استفاده در پمپ‌ها و کمپرسورها با فشار و گرمای شدید
تطبیق روانکار با نوع تجهیزات
برای بلبرینگ‌های کوره که در دماهای بسیار بالا کار می‌کنند (حدود ۱۸۰ تا ۲۵۰ درجه سانتی‌گراد) معمولاً از گریس‌هایی با پایه پلی‌اوره یا پایه استری استفاده می‌شود که در برابر دمای بالا و بارهای مکانیکی مقاومت خوبی دارند.
در پمپ‌های مواد شیمیایی که با مواد خورنده و دمای بالا (۱۵۰ تا ۲۲۰ درجه سانتی‌گراد) سروکار دارند، روانکارهای سنتتیک با پایه PAO و افزودنی‌های ضد اکسیداسیون انتخاب مناسبی هستند.
کمپرسورهای گازی با فشار بالا نیاز به روانکاری دقیق دارند. در این تجهیزات روغن‌های PAO که به افزودنی‌های پاک‌کننده و ضد کف مجهز هستند و تا دمای ۱۴۰ تا ۲۰۰ درجه عملکرد پایدار دارند، به‌کار می‌روند.
برای میکسرهای صنعتی که معمولاً درمحیط‌های داغ با بارهای سنگین فعالیت می‌کنند، روغن‌هایی با پایه استری و افزودنی‌های فشار بالا مناسب‌اند و می‌توانند دمایی بین ۱۶۰ تا ۲۳۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند.
راهکارهای عملی برای افزایش عملکرد روانکار در دمای بالا
توصیه‌های کلیدی برای مصرف‌کنندگان صنعتی
- کنترل دمای عملیاتی:با سنسورهای حرارتی و سیستم‌های خنک‌کننده، دمای محیط روغن را کنترل کنید.
- تعویض منظم روانکار: زمان تعویض بر اساس TOST یا شاخص پایداری اکسیداسیون تنظیم شود.
- استفاده از فیلتر مناسب: فیلترهای مقاومت‌پذیر در برابر دمای بالا از ورود ذرات به روغن جلوگیری می‌کنند.
- آزمایش منظم روغن کارکرده: بررسی میزان TAN، ویسکوزیته، لاک و فلزات حل‌شده
- سازگاری متریال و آب‌بند با روانکار جدید بررسی شود
اشتباهات رایج در انتخاب روانکار دمای بالا
چه مواردی باعث خرابی سریع روانکار می‌شوند؟
- استفاده از روغن‌های معدنی معمولی به‌جای سنتتیک در دمای بالا
- انتخاب روانکار با ویسکوزیته نامناسب (خیلی سبک یا سنگین)
- نادیده‌گرفتن افزودنی‌های ضد اکسیداسیون و ضد کف
- اختلاط روانکارهای مختلف بدون بررسی سازگاری
معرفی برندها و استانداردهای مرجع
استانداردهای صنعتی برای روانکارهای دمای بالا
- ASTM D445: اندازه‌گیری ویسکوزیته
- ASTM D2270: تعیین شاخص ویسکوزیته
- ASTM D92: اندازه‌گیری نقطه اشتعال
- DIN 51524و ISO 6743: طبقه‌بندی روغن‌های صنعتی بر اساس عملکرد و دما
برندهای معتبر روانکار صنعتی
- Shell Morlina S4 – مناسب برای کمپرسورهای دما بالا
- Mobil SHC 629 – کاربرد در بلبرینگ‌های کوره
- Castrol Hyspin – مناسب برای میکسرهای پلیمری
- Fuchs Renolin – روغن سنتتیک مقاوم برای پمپ‌های فرآیندی
نقش روانکار در بهینه‌سازی هزینه‌های نگهداری
کاهش هزینه با انتخاب روانکار مناسب
- کاهش توقفات غیرمنتظره به‌دلیل خرابی بلبرینگ یا پمپ
- افزایش عمر مفید تجهیزات با کاهش سایش و خوردگی
- کاهش دفعات تعویض روغن به‌دلیل پایداری بالا
- ارتقاء بهره‌وری حرارتی و عملکرد کلی سیستم
سوالات متداول
روانکار مناسب برای دمای بالا چه ویژگی خاصی باید داشته باشد؟
باید پایداری حرارتی بالا، مقاومت در برابر اکسیداسیون، نقطه اشتعال بالا و ویسکوزیته مناسب با تجهیز داشته باشد.
آیا می‌توان از روانکارهای دمای بالا در شرایط دمای پایین هم استفاده کرد؟
بله، اگر روانکار دارای شاخص ویسکوزیته بالا باشد، عملکرد مناسبی در دماهای مختلف ارائه می‌دهد، اما در دمای بسیار پایین باید به نقطه ریزش نیز توجه شود.
تعویض روانکار دمای بالا چه زمانی ضروری است؟
بر اساس آزمون‌های کیفیت روغن، معمولاً پس از تغییر رنگ، کاهش ویسکوزیته یا افزایش TAN نیاز به تعویض است.
آیا استفاده از روانکار دمای بالا برای همه تجهیزات پتروشیمی مناسب است؟
خیر، باید نوع تجهیز، شرایط کارکرد و نوع ماده مورد انتقال (مثلاً اسید، گاز، بخار) را در نظر گرفت.
نتیجه‌گیری: انتخاب هوشمندانه برای دوام و بهره‌وری
در صنایع حساس و پرحرارت مانند پتروشیمی، انتخاب روانکار مناسب برای دمای بالا، به معنای حفاظت از سرمایه‌های کلان و کاهش توقفات خط تولید است. با در نظر گرفتن نوع تجهیز، شرایط دمایی، ویسکوزیته، نوع پایه روغن و افزودنی‌های موردنیاز، می‌توان روانکاری مؤثر، ایمن و پایدار را تضمین کرد.
موتور آرا رازین در حوزه روانکارهای دمای بالا فعالیت دارد و تجربه همکاری با صنایع پتروشیمی در انتخاب محصولات متناسب با شرایط حرارتی را دارد. تمرکز این مجموعه بر ارائه راهکارهای فنی مطابق نیاز تجهیزات صنعتی است.
بدون نظر