روغن هیدرولیک جک تریلی؛ انتخاب ISO VG مناسب برای هوای گرم ایران
اگر جک تریلی دیر بالا می‌رود، پمپ سوت می‌کشد، روغن کف می‌کند یا حتی نشتی بالا می‌زند، خیلی وقت‌ها مقصر «انتخاب اشتباه گرید ویسکوزیته» است. انتخاب روغن هیدرولیک جک تریلی برای ناوگان بین‌شهری فقط خواندن عدد 32، 46 یا 68 روی بشکه نیست؛ باید شرایط دمای محیط، دمای واقعی کار سیستم، زمان‌های توقف در صف‌های بارگیری و سنگینی بار را کنار هم دید. در اقلیم گرم و بندری ایران، ISO VG نامناسب می‌تواند به کاویتیشن، سایش پمپ و سوختن پکینگ‌ها ختم شود. در این راهنما با زبان ساده توضیح می‌دهیم «ISO VG چیست»، چطور از روی دما و نوع کارکرد، گرید مناسب را انتخاب کنید و با یک چک‌لیست نگهداری، عمر پمپ و جک را بالا ببرید.
- کلیدواژه کانونی: انتخاب روغن هیدرولیک جک تریلی برای هوای گرم (ISO VG مناسب هوای گرم).
- علائم انتخاب نادرست: کندی حرکت، سوت پمپ، کف زیاد، نشتی، افزایش دمای روغن.
- راهکار سریع: تطبیق ISO VG با «دمای کار واقعی» و «شدت کار»، استفاده از روغن با افزودنی ضدکف/ضدسایش، و کنترل پاکیزگی.
ISO VG چیست و چه ربطی به رفتار جک شما دارد؟
ISO VG مخفف ISO Viscosity Grade است؛ یک شاخص استاندارد که ویسکوزیته سینماتیک روغن را در دمای مرجع 40°C بیان می‌کند. مثلاً ISO VG 46 یعنی ویسکوزیته روغن حدود 46 میلی‌متر مربع بر ثانیه در 40°C است. هرچه عدد بالاتر باشد، روغن «سفت‌تر» است و در دمای برابر، فیلم روغنی قوی‌تری می‌سازد؛ اما در سرما سخت‌تر پمپ می‌شود.
پمپ‌های گریبانی و دنده‌ای/پیستونی جک تریلی، برای جلوگیری از سایش و کاویتیشن، به محدوده ویسکوزیته عملیاتی نیاز دارند؛ معمولاً جایی بین 10 تا 100 cSt در دمای کار سیستم. یعنی ممکن است ISO VG 46 در تابستان جنوب، هنگام دمای روغن 60–70°C، دقیقاً در دل محدوده مطلوب قرار بگیرد؛ اما همان روغن در زمستان سردسیر، هنگام استارت سرد، بسیار شل‌تر یا سفت‌تر از حد لازم رفتار کند.
شاخص ویسکوزیته (VI) نیز مهم است: هرچه VI بالاتر، تغییر ویسکوزیته با دما کمتر. روغن‌های HVLP (VI بالا) نسبت به HLP معمولی، در بازه دمایی گسترده‌تری رفتار پایدارتری دارند و برای ناوگان با سفرهای طولانی و توقف‌وحرکت‌های مکرر، امتیاز بزرگی محسوب می‌شوند.
دمای محیط یا دمای کاری؟ تفاوت مهمی که انتخاب ISO VG را عوض می‌کند
اکثر خطاها از اینجا شروع می‌شود: ما به دمای هوا نگاه می‌کنیم، نه به دمای واقعی روغن در مدار. در شهرهای گرم جنوب، مثل بندرعباس یا بوشهر، دمای محیط 40–45°C چیز عجیبی نیست. ولی پمپ، روغن را تحت فشار و در سیکل‌های پشت‌سرهم، خیلی داغ‌تر می‌کند؛ خصوصاً وقتی تریلی در صف بارگیری با دور آرام کار می‌کند، هوا کم می‌خورد، فن خنک‌کاری ضعیف است یا بارگیری سنگین است. در چنین شرایطی، دمای روغن به 60–80°C هم می‌رسد.
دمای کاری بالاتر یعنی ویسکوزیته عملیاتی پایین‌تر می‌آید. اگر روغن خیلی رقیق شود (ISO VG پایین در گرمای زیاد)، نشتی داخلی (Internal Leakage) بیشتر می‌شود، سرعت جک می‌افتد و پمپ شروع به سوت کشیدن می‌کند. برعکس، اگر روغن بیش از حد غلیظ باشد (ISO VG بالا در هوای معتدل)، استارت سرد سخت می‌شود، فشار مکش بالا می‌رود و احتمال کاویتیشن و پارگی کاسه‌نمد بالا می‌رود. پس انتخاب درست باید بر اساس طیف دمای «واقعی» و شدت کار انجام شود، نه فقط برچسب هواشناسی.
کِی ISO VG 32، 46 یا 68 برای جک تریلی مناسب است؟
سه گرید پرمصرف در جک‌های تریلی ISO VG 32، 46 و 68 هستند. قانون کلی این است: هرچه هوا و بارکاری سنگین‌تر، تمایل به گریدهای بالاتر بیشتر؛ اما همیشه باید به ظرفیت پمپ، کلیرنس سیستم، و راه‌اندازی سرد هم توجه کرد.
- ISO VG 32: مناسب مناطق معتدل/خنک یا ناوگان با کار سبک و سیکل کاری کوتاه. مزیت: راه‌اندازی راحت‌تر در صبح‌های سرد. ریسک: در گرمای جنوب ممکن است رقیق شود و نشتی داخلی بالا برود.
- ISO VG 46: انتخاب متعادل برای بیشتر ناوگان بین‌شهری ایران. در بسیاری از شرایط گرم، تعادل خوبی بین روانکاری و سرعت ایجاد می‌کند. با VI بالا (HVLP)، دامنه دمایی مفیدش افزایش می‌یابد.
- ISO VG 68: مناسب اقلیم خیلی گرم و کار سخت/طولانی (بار سنگین، توقف‌وحرکت زیاد). مزیت: حفظ فیلم روغن در دمای بالا و کاهش نشت داخلی. ریسک: در هوای سرد، استارت سنگین و احتمال کاویتیشن اگر فیلتر مکش و پمپ آماده نباشند.
راهنمای عملی انتخاب بر اساس دما و نوع کارکرد
قبل از انتخاب، دو سوال را روشن کنید: یک، دمای معمول کار روغن چقدر است (نه فقط دمای هوا)؟ دو، شدت کار چگونه است: سبک، متوسط یا سنگین؟ اگر در جنوب کار می‌کنید و در صف‌های طولانی بارگیری می‌مانید، دمای روغن حتی در شب هم بالا می‌ماند. اگر در مسیرهای کوهستانی با بار متوسط رفت‌وبرگشت می‌زنید، احتمالاً 46 کفایت می‌کند، به‌شرط آنکه روغن با VI بالا انتخاب شود.
راهنمای پیشنهادی زیر برای ناوگان تریلی در ایران کاربردی است. اگر پمپ/جک شما حساسیت ویژه‌ای دارد (کلیرنس تنگ، استارت‌های بسیار سرد)، با تعمیرکار باتجربه سیستم خودتان تطبیق دهید.
- اقلیم معتدل (5–30°C):
- کار سبک: ISO VG 32 یا HVLP 32
- کار متوسط: ISO VG 46 (ترجیحاً HVLP)
- کار سنگین: ISO VG 46 HVLP یا 68 HLP در تابستان‌های گرم
- اقلیم گرم (25–40°C):
- کار سبک: ISO VG 46 HLP
- کار متوسط: ISO VG 46 HVLP یا 68 HLP
- کار سنگین: ISO VG 68 HVLP
- اقلیم خیلی گرم (35–50°C، شهری بندری/بیابانی):
- کار سبک: ISO VG 46 HVLP
- کار متوسط: ISO VG 68 HLP یا HVLP
- کار سنگین (صف‌های طولانی، بار حجیم): ISO VG 68 HVLP با ضدکف قوی
نکته: اگر سیستم در گرمای شدید داغ می‌کند اما صبح‌ها استارت سرد آزاردهنده است، بعضی ناوگان در تابستان به 68 و در زمستان به 46 سوئیچ می‌کنند. استفاده از HVLP با VI بالا کمک می‌کند در تمام سال یک گرید داشته باشید.
چالش‌های رایج در جنوب؛ از سوت پمپ تا نشتی گرم و راه‌حل‌ها
تجربه میدانی در بنادر و مسیرهای جنوبی نشان می‌دهد سه عامل اصلی دردسرسازند: گرمای ممتد، توقف‌وحرکت در صف، و بارگیری سنگین. نتیجه، بالا رفتن دمای روغن و رقیق شدن آن است.
- سوت کشیدن پمپ/کاویتیشن: علامت کمبود روغن در دهانه مکش یا رقیق شدن بیش از حد. راه‌حل: بررسی سطح روغن، فیلتر مکش و برگشت، جلوگیری از نشتی هوا در اتصالات، انتخاب ISO VG بالاتر (مثلاً 68 در گرمای جنوب)، و استفاده از ضدکف مؤثر.
- کندی حرکت جک: در دمای بالا، روغن رقیق و نشت داخلی بیشتر می‌شود. راه‌حل: ارتقای گرید به 46/68 متناسب با دما، بررسی سایش پمپ/سیلندر، تنظیم فشار رلیف و کاهش زمان‌های بیهوده کار درجا.
- نشتی گرم (Hot Leak): پکینگ‌ها با روغن رقیق زودتر می‌بُرند. راه‌حل: انتخاب گرید بالاتر در تابستان، کنترل سلامت پکینگ‌ها و نصب کولر روغن در ناوگان‌های سنگین.
- کف و هوا: هوابندی نامناسب، برگشت از ارتفاع و روغن‌های بی‌کیفیت باعث فوم می‌شوند. راه‌حل: روغن با ضدکف پایدار، انتخاب HVLP با VI بالا، و هواگیری اصولی پس از سرویس.
نکته میدانی: در صف‌های طولانی بارگیری، هر 10–15 دقیقه یک‌بار دور موتور را کمی بالاتر بیاورید تا دبی و خنک‌کاری بهتر شود؛ از نگه‌داشتن مدار زیر بار ثابت برای مدت طولانی خودداری کنید.
چک‌لیست نگهداری سیستم هیدرولیک جک تریلی
- کنترل سطح: هر روز قبل از حرکت، سطح مخزن را در حالت جمع‌بودن جک‌ها چک کنید. کمبود جزئی هم می‌تواند مکش هوا و سوت پمپ ایجاد کند.
- رنگ و بو: روغن تازه شفاف و کم‌بو است. تیرگی زیاد، بوی سوختگی یا شیرکاکائویی شدن (آب‌زدگی) علامت تعویض فوری است.
- هواگیری: پس از تعویض شیلنگ/فیلتر یا هوا خوردن، مدار را با کورس‌های کوتاه و بدون بار هواگیری کنید تا کف کم شود.
- نشتی‌ها: هر هفته اتصالات، پکینگ‌ها و کاسه‌نمد پمپ را با دستمال تمیز کنترل کنید؛ رطوبت چرب یعنی نشتی آغاز شده است.
- فواصل تعویض: بسته به کیفیت روغن و شرایط کار، 500–1000 ساعت یا هر 6–12 ماه. اگر دماهای بالا و گردوغبار زیاد است، بازه را کوتاه‌تر بگیرید.
- فیلترها و پاکیزگی: فیلتر مکش و برگشت را طبق برنامه تعویض کنید. هدف کد پاکیزگی طبق ISO 4406 برای مدار موبایل معمولاً حدود 20/18/15 یا بهتر است؛ آلارم افت فشار فیلتر را جدی بگیرید.
- دمای روغن: اگر دما بالای 80°C می‌رود، کولر روغن، شست‌وشوی رادیاتور و چک‌کردن مسیر برگشت را در اولویت قرار دهید.
- سازگاری روغن: از مخلوط‌کردن برندها/انواع مختلف (HLP با سیالات خاص مثل PAG/زنگ‌گیرها) خودداری کنید مگر با تایید سازگاری.
انتخاب محصول درست: کیفیت روغن، افزودنی‌ها و خرید مطمئن
برای دوام پمپ و سیلندر، روغنی را انتخاب کنید که پایه مرغوب (گروه II یا III)، افزودنی ضدسایش (مثلاً حاوی ZDDP)، ضدکف پایدار، ضدزنگ/اکسیداسیون قوی و در صورت نیاز شاخص ویسکوزیته بالا (HVLP) داشته باشد. اگر ناوگان شما مسیرهای طولانی و گرمای شدید را تجربه می‌کند، HVLP 46 یا 68 می‌تواند اختلاف محسوسی در سرعت جک و عمر پکینگ‌ها ایجاد کند.
در خرید، به برچسب شفاف، تاریخ تولید، شماره بچ و برگه مشخصات (TDS) دقت کنید و از فروشندگان معتبر تهیه کنید. برای دسته‌بندی و مشاوره تخصصی می‌توانید از صفحه روغن هیدرولیک صنعتی در موتورازین استفاده کنید و بر اساس اقلیم و شدت کار، راهنمای انتخاب دریافت کنید.
جمع‌بندی کاربردی
انتخاب ISO VG مناسب برای جک تریلی در ایران یعنی هم‌زمان به «دمای کار واقعی» و «شدت کار» نگاه کنیم. در اقلیم معتدل، 32 یا 46 کفایت می‌کند؛ در اقلیم گرم، 46 یا 68 منطقی‌تر است؛ و در اقلیم خیلی گرم با کار سنگین، 68 (ترجیحاً HVLP) انتخاب قابل اتکاست. اگر صبح‌های سرد با استارت سخت مواجهید اما ظهرها مدار داغ می‌شود، یا به HVLP با VI بالا فکر کنید یا راهبرد فصلی 46/68 را به‌کار بگیرید.
از علائم هشدار مثل سوت پمپ، کف زیاد و کندی کورس جک چشم‌پوشی نکنید؛ این‌ها زبان سیستم‌اند. با یک چک‌لیست ساده نگهداری، انتخاب گرید درست و خرید روغن باکیفیت از منبع مطمئن، هم هزینه توقف کم می‌شود و هم عمر پمپ و پکینگ‌ها بالا می‌رود.
پرسش‌های متداول
برای ناوگان بین‌شهری که هم شمال می‌رود و هم جنوب، یک گرید ثابت انتخاب کنم یا فصلی عوض کنم؟
اگر تغییرات دمایی زیاد است، دو راه دارید: یکی انتخاب HVLP با شاخص ویسکوزیته بالا تا در سرما و گرما رفتار پایدارتر بدهد (مثلاً HVLP 46 یا 68)، دیگری راهبرد فصلی 46 در سردترها و 68 در گرم‌ترها. اگر استارت‌های خیلی سرد ندارید، یک گرید HVLP 46 برای اکثر ناوگان بین‌شهری متعادل و کم‌ریسک است.
سوت کشیدن پمپ بعد از 10 دقیقه کار درجا نشانه چیست؟
اغلب نشان‌دهنده گرم‌شدن روغن و افت ویسکوزیته، مکش هوا از اتصالات، یا گرفتگی فیلتر مکش است. ابتدا سطح روغن و سالم‌بودن فیلترها را چک کنید. اگر در اقلیم گرم کار می‌کنید و روغن 32 یا 46 است، ممکن است نیاز به ارتقا به 46 HVLP یا 68 باشد. همچنین مسیر برگشت و کولر روغن را بررسی کنید تا دمای مدار کنترل شود.
HVLP چه مزیتی نسبت به HLP برای جک تریلی دارد؟
HVLP با شاخص ویسکوزیته بالاتر، تغییر ویسکوزیته با دما را کاهش می‌دهد. در عمل یعنی استارت نرم‌تر در صبح و حفظ فیلم روغن در ظهرهای داغ. برای ناوگانی که از اقلیم معتدل تا جنوبی تردد می‌کند یا مدت طولانی در صف‌های بارگیری می‌ماند، HVLP انتخاب امن‌تری است؛ هرچند قیمتش معمولاً بالاتر است.
چطور بفهمم روغن تقلبی نیست؟
از فروشنده معتبر بخرید، به برچسب باکیفیت، هولوگرام، تاریخ تولید و شماره بچ توجه کنید و TDS/MSDS را بخواهید. روغن تقلبی معمولاً بوی نامعمول دارد، زود کدر می‌شود و رفتار پایداری در گرما نشان نمی‌دهد. پس از تعویض، عملکرد جک و صدای پمپ را زیر نظر بگیرید؛ هر تغییر غیرعادی را جدی بگیرید.
کد پاکیزگی ISO 4406 برای مدار جک تریلی چند باشد خوب است؟
بسته به حساسیت پمپ، هدف معمول برای مدارهای موبایل حدود 20/18/15 یا بهتر است. اگر آب‌وهوا و گردوغبار زیاد است یا قطعات حساس دارید، پاکیزگی سخت‌گیرانه‌تری انتخاب کنید. استفاده از فیلتر برگشت با کیفیت، کنترل نشتی هوا و سرویس به‌موقع، رسیدن به این سطح پاکیزگی را ممکن می‌کند.
بدون نظر