روغن هیدرولیک پرس بدنه: ISO VG، AW یا R&O؟

چرا کیفیت روغن هیدرولیک در پرس‌های بدنه حیاتی است؟

در خطوط بدنه‌سازی خودرو (Press Shop)، هر سیکل پرس دقیقاً باید همان نیروی فرمان‌داده‌شده را با سرعت و تکرارپذیری بالا اجرا کند. روغن هیدرولیک پرس بدنه در این میان نقش خون حیاتی سیستم را دارد: دقت قطعه، سرعت سیکل، عمر سیل‌ها و ولوهای سروو/پرپورشنال مستقیماً به انتخاب صحیح فرمولاسیون و گرید ویسکوزیته بستگی دارد. انتخاب اشتباه یا نگهداری ضعیف، باعث افت راندمان، کاویتاسیون، چسبندگی اسپول‌ها، افزایش ضایعات و توقف خط می‌شود. این مقاله یک راهنمای عملی و برندمحور برای انتخاب گرید ISO VG 32/46/68، تمایز بین AW و R&O و گزینه HVLP، کنترل حرارت و کاویتاسیون، و استاندارد تمیزی ذرات است؛ با تمرکز بر شرایط محیطی و نیازهای عملیاتی خطوط تولید در ایران.

در پرس‌های سنگین، انتخاب روغن تنها «پر کردن مخزن» نیست؛ تصمیمی استراتژیک برای پایداری کیفیت بدنه، کاهش توقفات و تضمین عمر تجهیزات.

موتورازین به‌عنوان مرجع تخصصی تامین و فروش عمده روغن صنعتی و تامین عمده روانکار هیدرولیک، تجربه عرضه محصول استاندارد برای پرس‌های بدنه خودروسازان و سازندگان قطعات را در سراسر کشور دارد. برای پوشش منطقه‌ای تامین، به پوشش جغرافیایی موتورازین سر بزنید.

انتخاب ویسکوزیته: ISO VG 32، 46 یا 68 در خطوط بدنه‌سازی

هدف از انتخاب ویسکوزیته، حفظ بازه ویسکوزیته عملیاتی بهینه در دمای کاری معمول (حدود 40 تا 55 درجه سانتی‌گراد) است تا اتلافات کاهش یابد، نشتی داخلی کنترل شود و پاسخ ولوها پایدار بماند. اغلب سازندگان پمپ‌های پیستونی/پره‌ای بازه 10 تا 25 cSt را برای ویسکوزیته در دمای کارکرد توصیه می‌کنند.

راهنمای سریع انتخاب در ایران

• ISO VG 32: برای سالن‌های با دمای محیط پایین‌تر، استارت سرد مکرر، و سیستم‌های سروو-های‌اسپید. شهرهای سردسیر (تبریز، همدان) یا خطوط با خنک‌کاری قوی.
• ISO VG 46: گزینه عمومی و متوازن برای اکثر پرس‌های بدنه در ایران (تهران، اصفهان، مشهد). تعادل خوب بین تلفات و آب‌بندی داخلی.
• ISO VG 68: برای محیط‌های گرم (اهواز، بندرعباس)، بارگذاری سنگین و کلیرنس‌های بیشتر در پرس‌های قدیمی‌تر؛ مشروط به کنترل دما و توان پمپ.

به شاخص گرانروی (VI) توجه کنید: هرچه VI بالاتر، تغییر ویسکوزیته با دما کمتر می‌شود. روغن‌های HVLP (High VI AW) در نوسانات دمایی شدید، ویسکوزیته عملیاتی را نزدیک به بازه ایده‌آل نگه می‌دارند. اگر دمای روغن شما در شیفت روز به‌مراتب بالاتر از صبح است، HVLP می‌تواند دقت و ثبات سیکل را به‌طور محسوسی بهبود دهد.

قاعده 10 درجه: هر 10 درجه افزایش دمای روغن، سرعت اکسیداسیون تقریباً دو برابر می‌شود و عمر روغن کاهش می‌یابد؛ ویسکوزیته مناسب به کنترل دما کمک می‌کند.

AW در برابر R&O و HVLP: کدام فرمول برای پرس بدنه؟

نام‌گذاری رایج صنعتی سه خانواده اصلی را برای سیستم‌های هیدرولیک معرفی می‌کند:

• R&O (Rust & Oxidation): تاکید بر ضدزنگ و پایداری اکسیداسیون؛ فاقد افزودنی ضدسایش فعال. در DIN 51524 معادل گروه HL.
• AW (Anti-Wear): دارای افزودنی ضدسایش (اغلب ZDDP یا انواع بی‌خاکستر). در DIN 51524 گروه HLP.
• HVLP: همان AW با شاخص گرانروی بالا (VI improver مقاوم به برش). در DIN 51524 بخش 3.

در پرس‌های بدنه، فشارهای بالا، شیرهای سروو/پرپورشنال و سرعت‌های سیکل، معمولاً انتخاب AW/HLP یا HVLP را ایجاب می‌کند. R&O عموماً برای سیستم‌های هیدرولیکی سبک یا توربینی/کم‌بار مناسب است و در پرس‌ها ریسک سایش پمپ و ولو را بالا می‌برد.

جدول زیر تفاوت‌های کلیدی را خلاصه می‌کند:

نکته کلیدی: در سیستم‌های حساس به لاک، از AW/HVLP با فرمول Low Zinc یا Ashless استفاده کنید تا چسبندگی اسپول‌ها حداقل شود. انتخاب برند با تست‌های تمایل به وارنیش و shear stability تأییدشده، برای پرس‌های سرعت‌بالا توصیه می‌شود.

کنترل حرارت، خنک‌کاری و کاویتاسیون

بازه دمایی هدف

• دمای مخزن: 40–55°C (هشدار در 60°C، توقف ایمن در 65–70°C)
• ویسکوزیته عملیاتی: 10–25 cSt در ورودی پمپ

برای کنترل دما، ظرفیت مبدل حرارتی را با دبی برگشتی واقعی و گرمای تولیدی ناشی از اتلاف‌ها تطبیق دهید. رزرووار حجیم (۳–۵ برابر دبی پمپ در دقیقه) به جداشدن هوا، رسوب ذرات و دفع حرارت کمک می‌کند. تعادل بین ISO VG درست، خنک‌کاری کافی و فیلتر مناسب، از اکسیداسیون و تشکیل لاک پیشگیری می‌کند.

کاویتاسیون و هوارفتگی

• مکش پمپ: افت فشار خط مکش را کم نگه دارید؛ طول کوتاه، قطر کافی، حداقل اتصالات ۹۰ درجه.
• استرینر مکش: اگر استفاده می‌شود، مش درشت باشد تا محدودیت ایجاد نکند؛ بسیاری از سازندگان حذف آن و اتکا به فیلتر برگشت/آفلاین را پیشنهاد می‌کنند.
• هواگیری: لوله برگشت زیر سطح روغن و با diffuser، جلوگیری از آشفتگی سطح.
• علائم کاویتاسیون: صدای زوزه پمپ، لرزش، افت فشار لحظه‌ای، افزایش دمای موضعی. در این موارد ویسکوزیته، سطح روغن، و محدودیت‌های مکش را فوراً بررسی کنید.

فیلتر، تمیزی روغن و مدیریت ذرات

دقت قطعه و عمر سروو/پرپورشنال ولوها شدیداً به تمیزی روغن وابسته است. ذرات سخت باعث خراش سطوح، قفل‌کردن اسپول‌ها و افزایش اصطکاک سیل می‌شوند. پایش تمیزی طبق ISO 4406 باید برنامه‌مند باشد.

شاخص تمیزی هدف (ISO 4406)

• پرس‌های با سروو/پرپورشنال ولو حساس: 16/14/11 یا بهتر
• سیستم‌های معمولی با ولوهای قوی‌تر: 18/16/13

پیکربندی فیلتراسیون پیشنهادی

• خط فشار: فیلتر β200 ≥ 10 μm برای حفاظت از سروو
• خط برگشت: β200 ≥ 25 μm برای جمع‌آوری ذرات درشت
• آفلاین (Kidney-loop): فیلتر ریز 3–6 μm برای رسیدن به کد تمیزی هدف
• هواکش مخزن: Desiccant Breather برای کنترل رطوبت

نمونه‌گیری ایزوکینتیک از پورت‌های استاندارد و ثبت روند ذرات، آب و لاک (VPR/ MPC) جلوی تصمیم‌گیری‌های دیرهنگام را می‌گیرد. هر بار که کد تمیزی از حد هدف بالاتر رفت و با تعویض فیلتر برنگشت، آلودگی منبع (ورود ذرات از ورق، قالب، یا تعمیرات) را ریشه‌یابی کنید.

نشانه‌های افت کیفیت روغن و معیارهای تعویض

افت کیفیت روغن تدریجی و خزنده است؛ اما علائم مشخص دارد:

• تغییر رنگ به قهوه‌ای تیره، بوی سوختگی، افزایش کف/هوارفتگی
• کاهش پاسخ ولوها، چسبندگی اسپول، خطای ابعادی قطعه
• افزایش نویز پمپ، افت فشار، افزایش دمای سیستم
• تشکیل لایه‌های لاک روی صفحات و فیلترها (وارنیش)

معیارهای تصمیم تعویض/احیا

• ویسکوزیته: تغییر بیش از ±10% نسبت به مقدار نامی
• TAN (عدد اسیدی): افزایش ≥ 1.0 mgKOH/g نسبت به نو یا رسیدن به آستانه محکومیت سازنده
• آب: بیش از 200–300 ppm یا نشانه واضح امولسیون
• ذرات: بدتر از کد هدف ISO 4406 در دو اندازه‌گیری متوالی
• وارنیش: شاخص تمایل به لاک (MPC) خارج از حدود داخلی؛ بلوکه‌شدن ولوها

قبل از تخلیه کامل، گزینه احیای آفلاین (فیلتر عمقی/رزینی برای حذف لاک) را ارزیابی کنید. با این حال، اگر افزودنی‌ها ته‌کشیده باشند یا آلودگی شدید باشد، تعویض کامل و فلاشینگ مدار توصیه می‌شود.

چک‌لیست انتخاب و نگهداری روغن هیدرولیک پرس بدنه

انتخاب محصول

1. نوع: برای پرس بدنه، AW/HLP یا HVLP با سازگاری سروو را انتخاب کنید؛ از R&O پرهیز کنید.
2. ویسکوزیته: بر اساس دمای سالن و سرعت سیکل: 32 برای سرد/سرووهای سریع، 46 عمومی، 68 برای گرم/بار سنگین.
3. VI و برش‌پذیری: برای نوسان دمایی، HVLP با پلیمر shear-stable.
4. سازگاری سیل: مطابق با مواد NBR/FKM سیستم شما؛ از سازگاری با رنگ‌ها و پوشش‌های قطعه مطمئن شوید.
5. استانداردها: DIN 51524 Part II (HLP) یا Part III (HVLP)، و تاییدیه سازنده پمپ/ولو.

راه‌اندازی و بهره‌برداری

1. فلاشینگ اولیه تا رسیدن به تمیزی هدف ISO 4406.
2. راه‌اندازی گرم: قبل از بارگذاری کامل، روغن را به >35°C برسانید تا ویسکوزیته بهینه شود.
3. پایش دما: نصب سنسور و آلارم 60–65°C، بازبینی چیلر/مبدل حرارتی.
4. پایش ذرات: نمونه‌گیری دوره‌ای، ثبت روند، سرویس آفلاین در صورت نیاز.
5. مدیریت تنفس مخزن: هواکش رطوبت‌گیر و درپوش‌های سریع‌اتصال تمیز.

زمان تعویض

• هرگاه یکی از معیارهای ویسکوزیته/تستی (TAN/آب/ذرات) خارج از حدود شد.
• پس از خرابی عمده مکانیکی یا ورود آلودگی سراسری.
• بر اساس برنامه OEM یا Condition-Based با آنالیز دوره‌ای.

نمونه سناریوهای انتخاب در ایران

• سالن پرس تهران با دمای 20–35°C، سروو ولو و سیکل متوسط: AW/HLP ISO VG 46 با فیلتر فشار 10 μm و آفلاین 3 μm؛ هدف تمیزی 16/14/11.
• اهواز، دمای 30–45°C، خط پرتیراژ با سیکل سریع: HVLP 46 به‌دلیل نوسان دما و نیاز به پاسخ پایدار؛ ظرفیت خنک‌کاری تقویت‌شده.
• تبریز، زمستان سرد و استارت‌های مکرر: HVLP 32 یا AW 32 با پیش‌گرمایش؛ مراقبت از کاویتاسیون در استارت سرد.
• پرس قدیمی با کلیرنس بالا: AW 68 مشروط به حفظ دما زیر 55°C و بررسی توان پمپ برای عدم افزایش تلفات.

ریسک آلودگی ذرات: از کجا می‌آیند و چگونه مهار شوند؟

در سالن‌های بدنه، ذرات عمدتاً از ورق، براده قالب، گرد و غبار محیط، تعمیرات مکانیکی و حتی از روغن تازه (در صورت نبود فیلتراسیون انتقال) وارد می‌شوند. برای مهار:

• انبارش روغن: بشکه‌های نو را افقی نگه‌دارید، پیش از انتقال، فیلترکن و از شیلنگ‌های تمیز و گواهی‌شده استفاده کنید.
• تعمیرات: پس از هر بازکردن مدار، فلاشینگ موضعی انجام دهید.
• پایش: ذرات کوچک 4–6 μm همان‌هایی هستند که سروو ولو را قفل می‌کنند؛ فقط با آفلاین و فیلتر فشار ریز مهار می‌شوند.

به‌خاطر داشته باشید که تمیزی روغن در نهایت به «فرهنگ نگهداری» برمی‌گردد؛ استانداردسازی روش نمونه‌گیری، کنترل نقطه‌های نفوذ و آموزش اپراتورها در کنار انتخاب روغن صحیح معنا پیدا می‌کند.

پرسش‌های متداول

1.برای پرس بدنه با سروو ولو، AW بهتر است یا R&O؟

AW/HLP به‌طور معمول انتخاب درست است؛ زیرا افزودنی ضدسایش از پمپ‌ها و سطوح ولو محافظت می‌کند. R&O در سیستم‌های کم‌بار یا توربینی مناسب است. اگر نوسان دمایی دارید یا دقت پاسخ بسیار مهم است، HVLP (AW با VI بالا) عملکرد پایدارتر ارائه می‌دهد. در سرووهای حساس، فرمول Low Zinc یا Ashless را ترجیح دهید.

2.ISO VG 32، 46 یا 68 را چگونه انتخاب کنم؟

بر اساس دمای کاری، سرعت سیکل و کلیرنس تجهیزات. در ایران، 46 عمومی‌ترین انتخاب است. برای محیط گرم یا پرس قدیمی، 68 با کنترل دما؛ برای استارت سرد زیاد یا سیستم‌های سرعت‌بالا، 32 یا HVLP 32. معیار نهایی، رسیدن به 10–25 cSt در دمای کاری است.

3.تمیزی هدف ISO 4406 برای پرس بدنه چقدر است؟

برای سروو/پرپورشنال ولوهای حساس، 16/14/11 یا بهتر؛ برای سیستم‌های کمتر حساس، 18/16/13. دستیابی به این سطح نیازمند فیلتر فشار ریز، فیلتر برگشت مناسب، آفلاین 3–6 μm و هواکش رطوبت‌گیر است.

4.نشانه‌های افت کیفیت روغن چیست و چه زمانی تعویض کنیم؟

تغییر رنگ و بو، افزایش کف، کاهش پاسخ ولو، نویز پمپ و دمای بالا از نشانه‌هاست. تعویض وقتی لازم است که ویسکوزیته ±10% تغییر کند، TAN ≥1.0 از نو بالاتر رود، آب >200–300 ppm شود یا کد ISO 4406 از حد هدف خارج شود. تشکیل لاک و گیرکردن اسپول‌ها نیز هشدار جدی است.

5.HVLP چه مزیتی نسبت به AW معمولی دارد؟

HVLP با شاخص گرانروی بالا، ویسکوزیته را در نوسانات دمایی ثابت‌تر نگه می‌دارد و پاسخ ولوها را پایدارتر می‌کند. در سالن‌هایی که بین شیفت‌ها یا فصول تغییر دما محسوس است، HVLP خطای ابعادی قطعات را کاهش می‌دهد؛ هرچند هزینه اولیه کمی بالاتر است.

راه‌حل موتورازین برای پرس‌های بدنه

انتخاب روغن هیدرولیک پرس بدنه یعنی موازنه هوشمند بین ویسکوزیته مناسب (ISO VG 32/46/68)، فرمولاسیون AW/HVLP سازگار با سروو، و مهندسی نگهداری شامل کنترل دما، کاویتاسیون و تمیزی ذرات طبق ISO 4406. در عمل، AW 46 یا HVLP 46، با فیلتراسیون دقیق و خنک‌کاری کافی، برای اکثر خطوط بدنه در ایران نتیجه‌ای پایدار و اقتصادی می‌دهد؛ در مناطق بسیار گرم یا تجهیزات قدیمی، VG 68 با مراقبت دمایی مؤثر است و در استارت‌های سرد و سرعت‌های بالا، VG 32/HVLP 32 مزیت دارد.

موتورازین با شبکه پوشش سراسری، توان پخش روغن صنعتی معتبر و تامین عمده روانکار هیدرولیک را برای خطوط بدنه‌سازی خودرو و قطعه‌سازی در سراسر ایران فراهم کرده است. تیم فنی ما در انتخاب بین AW، R&O و HVLP، تعیین ISO VG بهینه، طراحی فیلتراسیون و برنامه پایش وضعیت کنار شماست. برای دسته محصولات و برندهای استاندارد، به روغن‌های صنعتی موتورازین مراجعه کنید و برای دانش فنی به‌روز، مجله موتورازین‌ را دنبال کنید. هدف ما کاهش توقفات، افزایش کیفیت بدنه و پایین‌آوردن هزینه کل مالکیت (TCO) شماست.