در صنایع غذایی و دارویی، روانکارها برخلاف تصور عمومی، تماس بالقوه با محصول دارند. از روانکاری یاتاقان‌های نقاله در خطوط تولید شیر تا روانکار چرخ‌دنده‌ دستگاه‌های بسته‌بندی قرص، در همه‌جا این احتمال وجود دارد که روانکار وارد محصول نهایی شود. از این رو، استفاده از روانکارهای دارای تأییدیه‌های بین‌المللی مانند NSF، ISO 21469  و FDA به یک الزام فنی، بهداشتی و حتی قانونی تبدیل شده است. در این مقاله به بررسی این استانداردها و اهمیت تطابق روانکارها با آن‌ها می‌پردازیم.

استاندارد NSF: معتبرترین تأییدیه جهانی برای روانکارهای بهداشتی

تعریف و طبقه‌بندی NSF

NSF (National Sanitation Foundation) یک نهاد مستقل در ایالات متحده است که روانکارهای صنایع غذایی را از نظر ایمنی برای تماس با مواد غذایی بررسی و طبقه‌بندی می‌کند.
طبقه‌بندی‌های اصلی روانکارهای NSF به شکل زیر است:

• H1: روانکارهایی که احتمال تماس اتفاقی با غذا دارند
• H2: روانکارهایی که در نقاط بدون تماس استفاده می‌شوند
• H3: روانکارهایی که به‌عنوان روکش سطح تماس غذا استفاده می‌شوند

چرا روانکار H1 مهم است؟

روانکارهای دارای تأییدیه H1 از مواد اولیه‌ای ساخته می‌شوند که در صورت تماس اتفاقی با غذا، هیچ آسیبی به سلامت مصرف‌کننده وارد نمی‌کنند. شرکت‌هایی مانند پترونول و فول پرایم در ایران روانکارهای H1 با فرمولاسیون پیشرفته ارائه می‌دهند که مناسب خطوط تولید لبنیات و دارو هستند.

استاندارد ISO 21469: کنترل کیفیت از مواد اولیه تا انبارداری

مروری بر محتوای استاندارد

ISO 21469  به‌عنوان یک استاندارد جامع جهانی، فراتر از ترکیب شیمیایی روانکار می‌رود. این استاندارد شامل:

• بررسی ایمنی مواد اولیه
• کنترل فرایندهای تولید
• نظارت بر بسته‌بندی
• کنترل بهداشت محیط کارخانه
• ردیابی و مستندسازی

کاربرد برای واحدهای تضمین کیفیت

مطابقت روانکار با ISO 21469 نشانه‌ای از پیاده‌سازی سیستم‌های کنترل کیفیت یکپارچه است. شرکت‌هایی که برای صادرات به اروپا فعالیت دارند، با استفاده از روانکارهایی که این استاندارد را دارند، شانس قبولی در ممیزی‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهند. برندهایی نظیر فلو مکس و سوپر پیشرو محصولات استاندارد ISO را ارائه می‌دهند که برای صادرات لبنیات و کنسروها گزینه‌ای ایده‌آل هستند.

تاییدیه FDA: الزامی برای صادرات به ایالات متحده

ماهیت FDA در زمینه روانکار

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مشخصات مواد شیمیایی و افزودنی‌هایی را تعیین می‌کند که مجاز به استفاده در صنایع غذایی هستند. روانکارهایی که مواد اولیه آن‌ها در فهرست CFR Title 21 قرار دارند، می‌توانند در محیط‌های غذایی بدون نگرانی استفاده شوند.

کاربرد واقعی در صنعت

برای مثال، شرکت‌های صادراتی فرآورده‌های دریایی یا نوشیدنی‌های گیاهی به آمریکا باید از روانکارهای دارای تأییدیه FDA بهره ببرند. نفت پارس و ایرانول در سال‌های اخیر اقدام به تولید روانکارهایی با مواد اولیه تأیید شده توسط FDA کرده‌اند که در بسیاری از واحدهای تولید عصاره گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جدول مقایسه‌ای استانداردها

جدول زیر مقایسه‌ای کاربردی میان سه استاندارد اصلی روانکارهای بهداشتی یعنی NSF H1، ISO 21469  و FDA  ارائه می‌دهد. این مقایسه به واحدهای تضمین کیفیت، مدیران فنی و کارشناسان صادرات کمک می‌کند تا بر اساس الزامات بازار هدف، مناسب‌ترین استاندارد را برای روانکارهای مورد نیاز خود انتخاب کنند.

چرا انتخاب روانکار استاندارد یک مزیت رقابتی است؟

• افزایش اعتماد مشتریان خارجی
• قبولی در ممیزی‌های بین‌المللی
• کاهش ریسک آلودگی متقاطع
• حفظ کیفیت محصول نهایی

استفاده از روانکارهای بهداشتی با استاندارد بین‌المللی، تنها یک هزینه اضافی نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری استراتژیک در پایداری برند و توسعه بازارهای صادراتی محسوب می‌شود.

توصیه‌های کاربردی برای انتخاب روانکار بهداشتی

• همیشه برچسب NSF یا ISO 21469 را بررسی کنید
• از برندهای معتبر داخلی مثل بهران رانا یا ردلوب خرید کنید
• نمونه روانکار را برای تست تماس با سطح مواد غذایی بررسی نمایید
• در صورت صادرات، تطابق با کشور مقصد (FDA یا CE) الزامی است
• از مشاوره تأمین‌کننده‌هایی مانند موتور آرا رازین استفاده کنید که علاوه بر فروش، تحلیل فنی نیز ارائه می‌دهند

چالش‌های رایج در انتخاب روانکار بهداشتی در ایران

اگرچه اهمیت استفاده از روانکارهای بهداشتی دارای استانداردهای بین‌المللی در صنایع غذایی و دارویی بر کسی پوشیده نیست، اما در فضای صنعتی ایران، شرکت‌ها و واحدهای تولیدی با موانع متعددی در مسیر انتخاب و استفاده صحیح از این روانکارها مواجه هستند. شناخت این چالش‌ها می‌تواند به تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر مدیران کیفیت، تعمیرات و صادرات کمک کند.

نبود شفافیت در برچسب‌گذاری و اسناد فنی

بسیاری از روانکارهای عرضه‌شده در بازار ایران فاقد برچسب‌های دقیق درباره تأییدیه‌های NSF یا استانداردهای ISO هستند یا تنها به ذکر تبلیغاتی بسنده می‌کنند. نبود دسترسی به گواهی‌های رسمی، کد NSF و فایل SDS باعث می‌شود واحدهای تضمین کیفیت در ممیزی‌ها با مشکل مواجه شوند.

محدود بودن عرضه روانکارهای واقعی H1

گرچه برندهایی چون پترونول، نفت ایرانول و فلو مکس اقدام به تولید روانکارهای با فرمولاسیون بهداشتی کرده‌اند، اما یافتن محصولات دارای کد معتبر ثبت‌شده در لیست NSF نیازمند جست‌وجوی دقیق و بعضاً ارتباط مستقیم با تولیدکننده یا تأمین‌کننده تخصصی است.

کمبود آگاهی فنی در سطوح عملیاتی

در برخی کارخانجات، تکنسین‌های نگهداری یا حتی مدیران تعمیرات آشنایی کافی با تفاوت‌های روانکار H1، H2  و کاربرد آن‌ها ندارند. این عدم شناخت، ممکن است منجر به استفاده از روانکار صنعتی غیرمجاز در تجهیزات تماس با غذا شود که سلامت مصرف‌کننده و برند را به خطر می‌اندازد.

هزینه‌های بالاتر و تصمیم‌گیری بر مبنای قیمت

روانکارهای بهداشتی دارای استانداردهای بین‌المللی اغلب قیمت بالاتری نسبت به روانکارهای معمولی دارند. در برخی شرکت‌ها، تصمیم‌گیری صرفاً بر مبنای هزینه اولیه انجام می‌شود، بدون توجه به ریسک‌های آلودگی، عدم قبولی در ممیزی، یا برگشت کالا در صادرات.

عدم وجود مرجع مشاوره تخصصی بومی

بسیاری از شرکت‌ها در انتخاب روانکارهای بهداشتی، صرفاً به اطلاعات موجود در کاتالوگ‌ها یا فروشندگان عمومی اکتفا می‌کنند. در حالی‌که مشاوره با تأمین‌کنندگان تخصصی مانند موتور آرا رازین که با برندهایی مانند فول پرایم، سوپر پیشتاز، فلو مکس و نفت بهران همکاری مستقیم دارند، می‌تواند انتخاب را هوشمندتر و مستندتر کند.

در پروژه‌ای برای تجهیز خط تولید داروسازی در یزد، مجموعه موتورازین با تحلیل استانداردهای NSF و مشاوره در انتخاب روانکار H1 توانست نقشی کلیدی در قبولی ممیزی بین‌المللی آن مجموعه ایفا کند.

سوالات متداول

1.آیا روانکار H1 الزام قانونی دارد؟

خیر، اما در صادرات به اروپا و آمریکا، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ممیزی است.

2.تفاوت ISO 21469 با NSF در چیست؟

ISO 21469  جامع‌تر است و فرآیند تولید و کنترل کیفیت را نیز شامل می‌شود، درحالی‌که NSF بیشتر به ترکیب مواد می‌پردازد.

3.کدام برند ایرانی روانکار H1 دارد؟

برندهایی مانند پترونول، فول مکس و نفت ایرانول محصولات H1 تولید می‌کنند.

4.آیا روانکار NSF را می‌توان در دارو استفاده کرد؟

بله، اگر سطح تماس با دارو مستقیم نباشد و روانکار H1 باشد، قابل استفاده است.

نتیجه‎‌‌گیری

روانکارهای بهداشتی با استانداردهای NSF، ISO 21469  و FDA، نقش حیاتی در ایمنی غذایی، قبولی در ممیزی‌ها و توسعه صادرات ایفا می‌کنند. انتخاب این روانکارها، نه تنها نشانه‌ی بلوغ صنعتی بلکه نشانه‌ی مسئولیت‌پذیری برند در قبال سلامت مصرف‌کننده است.

موتور آرا رازین به‌عنوان مرجع تخصصی تأمین روانکارهای صنعتی، با همکاری برندهای معتبری چون پترونول، فلو مکس، نفت بهران و فول لایف، آماده ارائه مشاوره تخصصی، تأمین سریع و تحلیل فنی در حوزه روانکارهای بهداشتی است.