روغن دنده صنعتی برای نوار نقاله معدن؛ انتخاب CLP و افزودنی ضدسایش

روغن دنده صنعتی برای نوار نقاله معدن؛ چرا CLP با افزودنی ضدسایش؟

در معادن ایران، گیربکس‌های نوار نقاله قلب تپنده‌ی انتقال ماده معدنی هستند و انتخاب «روغن دنده صنعتی برای نوار نقاله معدن» مستقیماً بر دوام و بهره‌وری اثر می‌گذارد. این گیربکس‌ها با بار ضربه‌ای ناشی از راه‌اندازی‌های مکرر و توقف زیر بار، گردوغبار ناشی از خردایش، و رطوبت حاصل از آب‌پاشی یا شرایط جوی روبه‌رو هستند. بر همین اساس، استفاده از روغن‌های رده CLP (DIN 51517-3) که دارای بسته افزودنی ضدسایش (AW) و فشار-شدید (EP) و نیز ضدفوم پایدار هستند، توصیه اصلی است.

روغن‌های CLP با ایجاد فیلم مقاوم بین دنده‌ها، سایش چسبیده را مهار کرده و از خراشیدگی تحت پیک‌های لحظه‌ای گشتاور جلوگیری می‌کنند. افزودنی‌های ضدزنگ و ضدخوردگی از اجزای فولادی در برابر رطوبت محافظت می‌کنند و ویژگی جدایش آب به تخلیه آب نفوذی کمک می‌کند. نتیجه، پایداری بیشتر ویسکوزیته، کاهش دمای کارکرد و فاصله سرویس طولانی‌تر است.

نکته: اگر افت توان، افزایش صدا یا کف‌کردن روغن را دیدید، محتمل است که ویسکوزیته یا پکیج افزودنی با شرایط معدن شما همخوانی ندارد.

شرایط سخت معدن: بار شوک، گردوغبار و رطوبت؛ دشمنان پنهان گیربکس

نوار نقاله‌های معدنی با توقف‌های اضطراری و استارت‌های سنگین، ضربه‌های گشتاوری ناگهانی به چرخ‌دنده‌ها وارد می‌کنند. اینکه بار ماده معدنی نوسان دارد و گاهی توده‌های درشت روی نوار می‌افتد، شوک‌های اضافی می‌سازد. این شرایط، میکروپیٹنگ و پیتینگ سطح دنده را تشدید می‌کند؛ جایی که روغن دارای EP/AW قوی می‌تواند تغییر را رقم بزند.

از سوی دیگر، گردوغبار سیلیسی و فلزی وارد کارتر می‌شود؛ اگر روغن توان فیلتراسیون و ضدکف خوبی نداشته باشد، ذرات معلق و حباب‌های هوا فیلم روغن را می‌شکنند و تماس فلز-به-فلز رخ می‌دهد. رطوبت نیز با ایجاد امولسیون پایدار، ضخامت فیلم را کاهش داده و خوردگی یاتاقان‌ها را سرعت می‌دهد. بنابراین CLP با جدایش آب و آزادسازی هوا سریع انتخابی مطمئن برای کاهش این ریسک‌هاست.

• راه‌اندازی سرد در صبح‌های کوهستانی و دمای بالا در ظهر کویری، ویسکوزیته را به‌چالش می‌کشد.
• بارگذاری‌های غیر یکنواخت، به‌ویژه در نوارهای شیب‌دار، گشتاور پیک می‌سازد.
• نفوذ آب از درزگیرهای فرسوده و تنفس کارتر بدون فیلتر، شایع است.

انتخاب ویسکوزیته: چرا خطوط بلند در معادن روباز به روغن غلیظ‌تر نیاز دارند؟

در خطوط انتقال بلند و کم‌سرعت معادن روباز، سرعت خطی دنده‌ها پایین و گشتاور بالاست؛ لذا برای ایجاد ضخامت فیلم هیدرودینامیک کافی، به ویسکوزیته بالاتر (مثلاً ISO VG 320، 460 یا حتی 680) نیاز است. این گزینش به کاهش تماس مرزی و سایش چسبیده کمک می‌کند. در مقابل، در گیربکس‌های دوربالا با دمای محیطی پایین، ممکن است ISO VG 150 یا 220 ترجیح داده شود تا قابلیت پمپاژ سرد از دست نرود.

سه عامل کلیدی در انتخاب:

1. سرعت و بار: هرچه سرعت کمتر و بار/گشتاور بیشتر، ویسکوزیته بالاتر.
2. دما: دمای محیطی و دمای کارکرد. برای تابستان داغ مناطق مرکزی، حاشیه ایمنی ویسکوزیته در نظر بگیرید.
3. طول و شیب نوار: خطوط بلند با استارت‌های سنگین و توقف‌های اضطراری، فیلم قوی‌تری می‌طلبند.

به‌طور عملی، برای گیربکس‌های اصلی در نوارهای طویل روباز که آهسته می‌چرخند و بار شوک تجربه می‌کنند، CLP ISO VG 460/680 انتخابی رایج است؛ البته باید نقطه ریزش و شاخص گرانروی مناسب با اقلیم محل نیز چک شود.

افزودنی‌ها: ضدسایش (AW)، فشار-شدید (EP) و ضدفوم پایدار؛ ستون‌های اعتماد

روغن‌های دنده CLP با بسته افزودنی متوازن، در برابر سایش، کف‌کردن و آلودگی آب عملکرد قابل اتکایی ارائه می‌کنند:

• AW/EP: تشکیل لایه محافظ شیمیایی در فشار و حرارت بالا و کاهش سایش مرزی. برای شوک‌های گشتاوری نوارهای معدنی حیاتی است.
• ضدفوم و آزادسازی هوا: جلوگیری از تجمع حباب‌ها که باعث کاویتاسیون و افت روانکاری می‌شود؛ به‌ویژه با چرخش سریع چرخ‌دنده‌های پینیون.
• ضدزنگ/ضدخوردگی و جدایش آب: محافظت در حضور رطوبت محیطی و اسپری‌های کنترل گردوغبار؛ تسهیل تخلیه آب از کارتر.
• پایداری برشی و اکسیداسیونی: حفظ ویسکوزیته در طول سرویس و کاهش لجن و رسوبات.

اگر گیربکس شما در معرض ورود مستمر آب است، به مشخصه دمولسی‌بلیتی و آزادی هوا (Air Release) توجه ویژه داشته باشید. ضمناً انتخاب روغن منطبق با متریال آب‌بندها (NBR/FKM) از نشت و تورم جلوگیری می‌کند.

مقایسه گریدهای رایج و محدوده دما/بار

جدول زیر نگاهی عملی به انتخاب ویسکوزیته برای گیربکس‌های نوار نقاله معدنی بر اساس دما و بار ارائه می‌دهد. همیشه توصیه سازنده گیربکس و نتایج آنالیز روغن را مبنا قرار دهید.

چالش‌ها و خطاهای متداول نگهداری؛ راه‌حل‌های عملی

چالش‌ها

• آلودگی گردوغبار/آب: افزایش سایش، افزایش اسیدیته و تشکیل امولسیون.
• کف‌کردن و هوادهی: افت روغن‌کاری و ایجاد نویز/ارتعاش.
• اختلاط گرید یا برند: ناسازگاری افزودنی‌ها و افت کارایی EP/AW.
• انتخاب ویسکوزیته نامناسب: یا فیلم ناکافی یا اتلاف انرژی و گرمایش اضافی.

راه‌حل‌ها

• استفاده از فیلتر تنفسی با جاذب رطوبت و تعویض دوره‌ای آن.
• نمونه‌برداری دوره‌ای روغن: ویسکوزیته، عدد اسیدی، آب، ذرات و لاک/لجن.
• فلاشینگ و تمیزکاری هنگام تعویض گرید یا برند برای جلوگیری از ناسازگاری.
• تنظیم سطح روغن، حذف کف از سطح و کنترل دمای کارکرد با کولینگ مناسب.
• نصب مگنت یا پلاگ مغناطیسی برای جمع‌آوری ذرات آهنی.

برنامه‌ریزی روانکاری برای پروژه‌های معدنی در ایران

شرایط اقلیمی ایران از کویر تا کوهستان متنوع است؛ پس برنامه روانکاری باید محلی‌سازی شود. برای نوارهای روباز بلند، بازه تعویض روغن را بر اساس آنالیز وضعیت (Condition Monitoring) تعیین کنید؛ نه صرفاً ساعت کارکرد. با افزایش دما/گردوغبار، دوره فیلتر و بازرسی سطح روغن را کوتاه‌تر کنید.

در فاز تهیه و توزیع، از شبکه‌های مطمئن پخش روغن صنعتی بهره بگیرید تا گرید صحیح CLP با ویسکوزیته مناسب در دسترس باشد و از اصالت کالا مطمئن شوید. برای مطالعه مطالعات موردی، راهنماها و چک‌لیست‌ها می‌توانید به مجله موتورازین با موضوع روغن دنده صنعتی پروژه معدنی سر بزنید.

• تعیین گرید: بر پایه سرعت، بار، دما و طول نوار.
• انتخاب CLP با AW/EP، ضدفوم پایدار و جدایش آب سریع.
• تعریف نقاط نمونه‌گیری و بازه پایش.
• آموزش اپراتور برای تشخیص علائم هشدار (کف، صدا، افزایش دما).

نکات کلیدی انتخاب و چک‌لیست اجرا

• برای خطوط بلند و کم‌سرعت روباز: ISO VG 460 یا 680 را در نظر بگیرید.
• در معرض رطوبت: CLP با دمولسی‌بلیتی و ضدخوردگی قوی انتخاب کنید.
• کف‌کردن مکرر: سراغ فرمولاسیون با آزادسازی هوا سریع و ضدفوم مؤثر بروید.
• زمستان سرد: کنترل کنید نقطه ریزش و پمپاژپذیری گرید انتخابی مناسب باشد.
• به سازگاری با آب‌بندها و توصیه سازنده گیربکس پایبند باشید.

پرسش‌های متداول

1.چرا برای نوار نقاله معدن، CLP نسبت به روغن‌های عمومی ارجح است؟

CLP مطابق DIN 51517-3 دارای افزودنی‌های EP/AW، ضدزنگ، ضدخوردگی و ضدفوم است که در برابر بارهای شوکی، گردوغبار و رطوبت محیط معدن عملکرد بالاتری می‌دهد. این ترکیب، ضخامت فیلم را در تماس‌های مرزی حفظ کرده، از پیتینگ و سایش چسبیده می‌کاهد و با جدایش آب، خطر خوردگی را کم می‌کند. در نتیجه، دمای کارکرد پایین‌تر و فاصله سرویس طولانی‌تر حاصل می‌شود.

2.کدام ویسکوزیته برای خطوط بلند روباز مناسب‌تر است؟

در خطوط بلند و کم‌سرعت که گشتاور بالا و شوک‌های گاه‌به‌گاه وجود دارد، ویسکوزیته‌های بالاتر مانند ISO VG 460 یا 680 معمولاً فیلم مطمئن‌تری ایجاد می‌کنند. البته باید دمای محیط، راه‌اندازی سرد و توصیه سازنده را لحاظ کرد. در هوای خیلی سرد یا سرعت‌های بالاتر، گریدهای 220 یا 320 می‌توانند گزینه بهتری باشند.

3.کف‌کردن روغن چه آسیبی می‌زند و راه مهار آن چیست؟

کف باعث ورود هوا به روغن، کاهش ظرفیت انتقال حرارت و شکستن فیلم روانکار می‌شود و می‌تواند نویز، ارتعاش و سایش را افزایش دهد. انتخاب CLP با ضدفوم مؤثر و ویژگی آزادسازی هوا سریع، کنترل سطح روغن، حذف نقاط ورود هوا و استفاده از فیلتر تنفسی خشک، راهکارهای عملی برای مهار کف‌کردن هستند.

4.آیا مخلوط کردن برندهای مختلف CLP مجاز است؟

اختلاط برندها می‌تواند به ناسازگاری افزودنی‌ها منجر شود و کارایی EP/AW، ضدکف یا دمولسی‌بلیتی را کاهش دهد. در صورت ناگزیر بودن، ابتدا با نمونه‌گیری و آزمون سازگاری و سپس با فلاشینگ سیستم اقدام کنید. بهترین رویکرد، پایبندی به یک برند/محصول تأییدشده و مدیریت موجودی مناسب است.

5.هر چند وقت یک‌بار باید روغن گیربکس نوار نقاله معدن را تعویض کرد؟

بازه ثابت برای همه شرایط وجود ندارد. بر پایه آنالیز روغن (ویسکوزیته، عدد اسیدی، آب، ذرات) و دمای کارکرد تصمیم بگیرید. در محیط‌های گردوغبار شدید یا با نفوذ آب، فاصله تعویض کوتاه‌تر و پایش فشرده‌تر لازم است. توصیه سازنده گیربکس را مبنا قرار دهید و بر اساس نتایج پایش، برنامه را بهینه کنید.

جمع‌بندی

گیربکس نوار نقاله معدن تحت فشار بارهای ضربه‌ای، گردوغبار ساینده و نفوذ رطوبت است؛ بنابراین انتخاب روغن نامناسب می‌تواند به سایش زودرس، داغی بیش از حد و توقف تولید منجر شود. راه‌حل، انتخاب روغن دنده صنعتی CLP با بسته افزودنی AW/EP و ضدفوم پایدار، همراه با ویسکوزیته متناسب با سرعت/بار/دما است. برای خطوط طویل و کم‌سرعت در معادن روباز، ویسکوزیته‌های بالاتر مانند ISO VG 460/680 اغلب نتیجه بهتری می‌دهند. با پایش وضعیت روغن، فیلتراسیون تنفسی و انضباط نگهداری، می‌توان هزینه توقف و تعمیر را به‌طور محسوسی کاهش داد و بهره‌وری نوار را پایدار نگه داشت.