چک‌لیست تحویل و انبارداری روغن صنعتی؛ صفر آلودگی

آلودگی ورودی روانکار یکی از سه علت اصلی خرابی زودرس یاتاقان‌ها و پمپ‌ها در کارخانه‌های ایرانی است. منشأ آن اغلب پیش از ورود روغن به ماشین آغاز می‌شود: در مرحله تحویل‌گیری از تأمین‌کننده، در انبارداری، یا هنگام صدور به خط. اگر «چک‌لیست انبارداری روغن صنعتی» را استاندارد و اجرا کنیم، آلودگی ذره‌ای، رطوبت، گردوغبار و ناخالصی‌ها به شکل محسوسی کاهش می‌یابد. این راهنما با تکیه بر توصیه‌های ICML، تجربه‌های بازرسی PM قراردادی و نیازهای سایت‌های ایرانی، یک مسیر روشن و عملی برای صفر کردن آلودگی از دریافت تا مصرف ارائه می‌دهد.

چک‌لیست انبارداری روغن صنعتی: تحویل‌گیری (Receiving)

تاریخ تولید و بچ نامبر

هنگام رسیدن محموله، ابتدا لیبل هر ظرف یا بشکه را با سفارش مقایسه کنید. تاریخ تولید، بچ نامبر و گرید روغن باید خوانا و مطابق فاکتور باشد. بچ نامبرها را در فرم «کنترل کیفیت ورودی» ثبت کنید تا در صورت بروز مشکل، قابلیت ردیابی داشته باشید. برای روغن‌های حساس (هیدرولیک و توربین)، فاصله تولید تا تحویل ترجیحاً کوتاه باشد و از موجودی‌های قدیمی دوری کنید.

وضعیت پلمب درب

پلمب فابریک کارخانه سازنده باید سالم باشد. هرگونه پارگی، اثر بازشدگی یا نشتی در اطراف بونگ‌ها علامت هشدار است. اگر پلمب مخدوش بود، محموله را قرنطینه کرده و با تأمین‌کننده هماهنگ کنید. ثبت عکس از درب و پلمب در لحظه تحویل، در ممیزی‌های بعدی بسیار کمک‌کننده است.

پاکیزگی بدنه بشکه

سطح بشکه باید تمیز و خشک باشد. آثار گل، گردوغبار ضخیم، زنگ‌زدگی یا چربی نشانه حمل نادرست است. هر آلودگی سطحی، در زمان باز کردن درب یا نصب پمپ دستی ممکن است وارد روغن شود. پیش از جابه‌جایی به داخل انبار، بدنه و بونگ‌ها را با دستمال تمیز و خشک پاک کنید.

گواهی آنالیز (COA)

COA را از تأمین‌کننده دریافت و با مشخصات فنی تطبیق دهید: ویسکوزیته در دماهای مرجع، نقطه ریزش، شاخص ویسکوزیته و پاکیزگی ظاهری. شماره بچ روی COA باید با بچ روی بشکه منطبق باشد. یک نسخه COA را دیجیتال‌سازی و در پرونده هر بچ نگهداری کنید. در دریافت‌های بحرانی، نمونه شاهد (Retention Sample) از هر بچ تهیه و پلمب کنید تا در صورت اختلاف، مرجع بررسی باشد.

انبارش (Storage): حالت بشکه، قفسه، فضا و دما

چیدمان و شرایط انبار، تعیین‌کننده ریسک آلودگی و اکسیداسیون روانکار است. هدف، ایزوله کردن روغن از رطوبت، گردوغبار و شوک حرارتی است. استفاده از قفسه فلزی، سینی چکه‌گیر، سقف مناسب و کنترل دما رکن‌های اصلی‌اند.

مقایسه گزینه‌های رایج انبارش

در طراحی و نگهداری اتاق روغن استاندارد، نحوه چیدمان و انبارش بشکه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ کیفیت روانکار دارد. بسیاری از خرابی‌ها یا آلودگی‌های روغن، از مرحله‌ی انبارش نادرست آغاز می‌شوند؛ جایی که تماس با زمین مرطوب، تابش مستقیم آفتاب یا قرارگیری اشتباه بونگ‌ها، زمینهٔ ورود ذرات و رطوبت را فراهم می‌کند. انتخاب روش مناسب انبارش باید بر اساس دسترسی، ایمنی، شرایط اقلیمی و دفعات جابه‌جایی انجام شود. جدول زیر مزایا، ریسک‌ها و پیشنهاد عملی برای هر حالت متداول را نشان می‌دهد.

دمای محیط پایدار (تقریباً 5 تا 35 درجه سانتی‌گراد)، به‌دور از منابع گرما (بویلر، لوله بخار، تابش مستقیم آفتاب)، کنترل رطوبت نسبی و تهویه ملایم. برای گریس‌ها، کارتن‌ها را روی قفسه نگه دارید و از لهیدگی جلوگیری کنید. بشکه‌ها را با برچسب واضح گرید، تاریخ ورود و تاریخ بازشدن مشخص کنید.

صدور (Dispensing): نازل اختصاصی، فیلتر این‌لاین، ظرف‌بندی

مرحله صدور آخرین سد آلودگی است. هر روغن باید نازل، قیف یا تفنگ صدور اختصاصی و کُد رنگی داشته باشد تا اختلاط اتفاق نیفتد. پیش از هر بار برداشت، نازل و اتصال‌ها را با دستمال بدون پرز پاک کنید و از باز ماندن درب ظرف جلوگیری کنید.

فیلتر این‌لاین

برای سیستم‌های حساس، از فیلتر این‌لاین روی پمپ‌های دستی یا برقی استفاده کنید. انتخاب ریزفیلتراسیون باید با گرید و کاربرد هماهنگ باشد: برای هیدرولیک‌ها معمولاً حد 3–10 میکرون و برای روغن‌دنده‌ها 10–25 میکرون رایج است. افت فشار فیلتر را مانیتور و کارتریج را طبق دستورالعمل تعویض کنید.

ظرف‌های تمیز و درب‌بندی صحیح

ظروف انتقال باید تمیز، درب‌دار و نشانه‌گذاری‌شده باشند. از بطری‌های چندمنظوره یا قوطی‌های قبلاً استفاده‌شده پرهیز کنید. هر ظرف پس از استفاده باید بلافاصله درب‌بندی شود. نازل‌ها را در نگهدارنده بسته قرار دهید تا از تماس با زمین و گردوغبار پیشگیری شود.

چک‌لیست روزانه/هفتگی/ماهانه برای انبارداری روغن صنعتی

روزانه

• بازرسی بصری تمیزی کف، قفسه‌ها و سینی‌های چکه‌گیر.
• کنترل سلامت پلمب بشکه‌های جدید و ثبت در فرم تحویل‌گیری.
• پاک کردن بونگ‌ها و نازل‌ها پیش از هر برداشت.
• بستن فوری درب هر ظرف پس از استفاده.
• ثبت صدور در کارت موجودی و سیستم نرم‌افزاری (در صورت وجود).

هفتگی

• بررسی تاریخ بازشدن بشکه‌ها و اولویت‌دهی به مصرف آن‌ها (FIFO).
• بازرسی وضعیت فیلتر این‌لاین و ثبت فشار/زمان کارکرد.
• پاکسازی عمیق نازل‌ها، شیلنگ‌ها و قیف‌های اختصاصی.
• کنترل وضعیت برچسب‌گذاری رنگی ابزار صدور و ظروف دستی.
• بازنگری تطابق COAهای هفته با بچ‌های موجود در انبار.

ماهانه

• ممیزی داخلی انبار: چیدمان، فاصله از کف، وضعیت سقف و تهویه.
• بازبینی تاریخ‌های انقضاء و برنامه‌ریزی مصرف یا بازکاربرد ایمن.
• آموزش کوتاه پرسنل درباره آلودگی ذره‌ای، رطوبت و نقش فیلتر.
• تهیه عکس‌های استاندارد از قفسه‌ها، برچسب‌ها و فرم‌ها برای مستندسازی.
• بازنگری رویه‌ها بر اساس مغایرت‌های ثبت‌شده و اقدامات اصلاحی.

خطاهای متداول در سایت‌های پیمانکاری و پروژه‌ای

در پروژه‌های سیار، چادر موقت یا کانتینر داغ معمولاً به عنوان انبار استفاده می‌شود. چادر بدون کف‌بندی مناسب، گردوغبار و رطوبت را به آسانی به داخل می‌کشد. کانتینر در فضای باز نیز در طول روز به‌شدت گرم و شب‌ها سرد می‌شود که باعث میعان و ورود رطوبت به بشکه‌ها می‌گردد.

• چادر موقت بدون کف: رطوبت از خاک بالا می‌آید. راه‌حل: استفاده از پالت خشک، برزنت ضدباران و نوار درزبندی.
• کانتینر داغ: شوک دمایی و بخار آب. راه‌حل: نصب سایبان، تهویه طبیعی و دورنگه‌داشتن از تابش مستقیم.
• قوطی یا بطری باز: منبع رطوبت و گردوغبار. راه‌حل: ظروف اختصاصی درب‌دار با برچسب گرید.
• برداشت با قیف مشترک: اختلاط گریدها. راه‌حل: رنگ‌بندی و تخصیص ابزار صدور به هر روغن.
• نبود ثبت تاریخ بازشدن: ریسک ناشناخته. راه‌حل: اجباری کردن لیبل «تاریخ بازشدن» روی هر بشکه.

در سایت‌های پروژه‌ای، زمان‌بندی فشرده است. یک چک‌لیست کوتاه قبل از شروع شیفت می‌تواند جلوی ده‌ها ساعت از کارافتادگی بعدی را بگیرد.

چطور این چک‌لیست را در ممیزی قرارداد PM یا تحویل پروژه مستند کنیم

برای PM قراردادی یا تحویل در شات‌دان/ترن‌اراند، مستندسازی شفاف، اختلاف‌ها را کم و کیفیت را قابل سنجش می‌کند. پیشنهاد می‌شود «پک مستندات روانکار» به قرارداد اضافه شود.

• فرم کنترل کیفیت ورودی: شامل تاریخچه، بچ نامبر، COA و عکس پلمب.
• چک‌لیست انبارداری: وضعیت قفسه، فاصله از کف، سقف، تهویه و تمیزی روزانه/هفتگی/ماهانه.
• چک‌لیست صدور: اختصاص ابزار، وضعیت فیلتر این‌لاین، ثبت برداشت و لیبل‌گذاری.
• گزارش اقدام اصلاحی: ثبت مغایرت‌ها و زمان‌بندی رفع آن‌ها.
• شواهد تصویری: الگوهای قبل/بعد، شماره‌گذاری محل‌ها و تاریخ‌دار بودن عکس‌ها.

در تحویل پروژه‌های بزرگ، معیار پذیرش را شفاف تعریف کنید: «هیچ ظرف باز رها نشود»، «تمام بشکه‌ها دارای لیبل تاریخ بازشدن»، «فیلتر این‌لاین سرویس و مستند» و «COA هر بچ بایگانی دیجیتال». استفاده از بارکد یا QR برای رهگیری بچ‌ها، در ممیزی‌های بعدی برتری محسوسی ایجاد می‌کند.

پرسش‌های متداول

1.انبار موقت پروژه‌ای را چطور بچینیم تا کمترین آلودگی وارد روغن شود؟

اگر مجبور به انبار موقت هستید، کف را با پالت خشک یا سکو حداقل 10–15 سانتی‌متر از زمین جدا کنید، از برزنت یا سایبان ضدباران استفاده کنید و کانتینر را در سایه با دریچه تهویه قرار دهید. بشکه‌ها را ایستاده یا روی رک خوابیده، با پوشش درب نگه دارید. ابزار صدور را رنگ‌بندی و در ظرف درب‌دار نگه دارید. ثبت تاریخ بازشدن و عکس از پلمب‌ها را فراموش نکنید.

2.حداقل فاصله مجاز بشکه از کف چقدر باشد؟

برای کاهش انتقال رطوبت و آلودگی از کف، فاصله 10–15 سانتی‌متر با پالت یا قفسه فلزی توصیه می‌شود. این فاصله امکان نظافت زیر بشکه، کنترل نشتی و تهویه ملایم را فراهم می‌کند. هرگز بشکه را مستقیم روی زمین یا خاک قرار ندهید؛ در محیط‌های مرطوب، استفاده از سینی چکه‌گیر و عایق کف نیز کمک‌کننده است.

3.فیلتر این‌لاین روی پمپ دستی چه مزیتی دارد؟

فیلتر این‌لاین ذرات ریز را پیش از ورود به مخزن تجهیز می‌گیرد و آخرین سد آلودگی است. برای روغن‌های هیدرولیک انتخاب ریزفیلتر در بازه 3–10 میکرون رایج است و برای روغن‌دنده‌ها 10–25 میکرون. فشار دو سر فیلتر را کنترل و کارتریج را طبق برنامه عوض کنید. نصب در دسترس و علامت‌گذاری تاریخ تعویض، اجرای نگهداری را ساده‌تر می‌کند.

4.ماندگاری گریس پس از باز شدن چقدر است؟

ماندگاری به پایه غلیظ‌کننده، افزودنی‌ها و شرایط نگهداری بستگی دارد. به‌طور کلی اگر درب‌بندی مناسب، دور از حرارت و آلودگی باشد، مصرف ظرف چند ماه پس از باز شدن قابل‌قبول است. تماس مکرر با هوا و گردوغبار کیفیت را کاهش می‌دهد. بهتر است تاریخ بازشدن را درج و از قوطی‌های کوچک‌تر برای مصرف سریع‌تر استفاده شود.

5.COA را چگونه نگهداری و به بچ‌ها وصل کنیم؟

COA هر بچ را هنگام تحویل‌گیری دریافت، اسکن و با نام‌گذاری استاندارد (گرید-بچ-تاریخ) بایگانی کنید. روی بشکه‌ها برچسبی با شماره بچ و کُد QR بچسبانید تا در ممیزی‌ها سریع بازیابی شود. در صورت اختلاف کیفیت، نسخه دیجیتال COA و عکس پلمب‌ها مرجع بررسی است و روند رسیدگی به تأمین‌کننده روغن صنعتی را تسریع می‌کند.

یک فرآیند، یک تفاوت بزرگ

اگر تنها یک حوزه را در نگهداری روانکار جدی بگیریم، آن هم حذف آلودگی ورودی است. تجربه میدانی در واحدهای برق و فولاد ایران و توصیه‌های بین‌المللی مانند ICML نشان می‌دهد که با استاندارد کردن تحویل‌گیری، انبارش و صدور، احتمال رخداد سایش زودرس، کاویتاسیون پمپ و خرابی یاتاقان به‌طور معنی‌داری کم می‌شود. برای شرکت‌های خدمات PM، اجرای این چک‌لیست نه‌تنها کیفیت تعمیرات را بالا می‌برد، بلکه نرخ خرابی بعد از تعمیر را نیز می‌تواند تا حدود 30 درصد کاهش دهد؛ البته بسته به شرایط سایت، آموزش پرسنل و پایبندی به اجرای روزانه.

• هر بار انتقال = ریسک آلودگی. انتقال‌ها را کم و کنترل‌شده انجام دهید.
• هر ظرف باز = منبع رطوبت. درب‌ها باید همیشه بسته باشند.
• هر بشکه بدون تاریخ بازشدن = ریسک ناشناخته. لیبل‌گذاری را اجباری کنید.
• COA و کنترل کیفیت ورودی، پایه تصمیم‌گیری در مصرف امن است.
• فیلتر این‌لاین و ابزار صدور اختصاصی، خط آخر دفاع شما هستند.