روغن صنعتی جویبار مناسب شالیکوبی و بسته‌بندی برنج

جویبار، از مراکز مهم تولید و فرآوری برنج در مازندران، هر ساله هزاران تن محصول را در صدها واحد شالیکوبی و بسته‌بندی فرآوری می‌کند. این صنعت پویا، هم‌زمان به تجهیزات سنگین مکانیکی (برای خشک‌کردن و پوست‌گیری برنج) و سیستم‌های ظریف و بهداشتی (برای بسته‌بندی نهایی) متکی است. در چنین محیطی، که ترکیبی از گرما، بخار، رطوبت و گرد و غبار برنج وجود دارد، انتخاب روغن صنعتی جویبار به یکی از حساس‌ترین تصمیم‌های فنی تبدیل شده است.

در شالیکوبی‌ها، تجهیزات شامل پادیه‌ها، پولیشرها، سفیدکن‌ها، نقاله‌های زنجیری و خشک‌کن‌ها هستند که تحت بارهای پیوسته و اصطکاک مداوم کار می‌کنند. هر یک از این دستگاه‌ها برای عملکرد پایدار، به روغن‌هایی نیاز دارند که بتوانند دما، فشار و آلودگی را تحمل کنند. در مقابل، در خطوط بسته‌بندی، استانداردهای بهداشتی اهمیت بیشتری دارند؛ چون هرگونه نشت روغن به سطح محصول می‌تواند صادرات برنج را با مشکل مواجه کند.

این مقاله با رویکردی فنی و کاربردی، ابتدا نیازهای فنی روغن در شالیکوبی‌های جویبار را بررسی می‌کند، سپس به استانداردهای روغن بهداشتی بسته‌بندی برنج می‌پردازد تا در بخش دوم، راهکارهای نگهداری و تأمین مطمئن از طریق پخش صنعتی موتورازین را معرفی کند.

نیازهای فنی شالیکوبی و نقش روغن صنعتی در کاهش استهلاک

فرآیند شالیکوبی شامل مراحل متوالی خشک‌کردن، پوست‌گیری، سفید کردن، پولیش و انتقال است. هرکدام از این مراحل نیازمند تجهیزات مکانیکی سنگین با سرعت بالا هستند که در معرض گرد برنج، گرما و رطوبت قرار دارند. در چنین محیطی، روغن صنعتی باید نقش‌های متعددی را هم‌زمان ایفا کند: روانکاری، خنک‌سازی، جلوگیری از زنگ‌زدگی و پاک‌سازی آلودگی‌ها.

۱. مقاومت در برابر آلودگی گرد برنج

گرد ناشی از دانه‌های برنج، ترکیبی از سلولز و نشاسته است که مانند ذرات ساینده (Abrasive Dust) عمل می‌کند. این ذرات، در صورت نفوذ به محفظه یاتاقان یا گیربکس، باعث سایش شدید دنده‌ها می‌شوند. بنابراین، روغن صنعتی مناسب شالیکوبی باید خاصیت Detergent–Dispersant داشته باشد تا ذرات معلق را در خود نگه دارد و از ته‌نشینی آن‌ها جلوگیری کند.

۲. پایداری حرارتی و مقاومت در برابر اکسیداسیون

در شالیکوبی‌های بزرگ، خشک‌کن‌های برنج تا دمای ۸۰ درجه کار می‌کنند و دمای محیط سالن‌ها گاهی از ۴۰ درجه تجاوز می‌کند. در چنین شرایطی، روغن‌های صنعتی معمولی سریع اکسید می‌شوند. روغن‌های پایه معدنی با افزودنی ضد‌اکسیداسیون (Antioxidant) و شاخص ویسکوزیته بالا (VI>100) مانع از تشکیل لجن و تیره‌شدن روغن می‌شوند.

۳. خاصیت ضد‌خوردگی در محیط مرطوب

رطوبت دائمی شمال و بخار ناشی از خشک‌کن‌ها، احتمال زنگ‌زدگی قطعات فولادی را افزایش می‌دهد. روغن صنعتی مخصوص این شرایط باید دارای افزودنی ضد‌زنگ (Rust Inhibitor) باشد و روی سطح فلز لایه‌ای محافظ تشکیل دهد تا در تماس با رطوبت هوا، اکسیداسیون رخ ندهد.

۴. کاهش صدای نقاله‌ها و انتقال روان نیرو

در خطوط نقاله شالیکوبی، اغلب از سیستم‌های زنجیری استفاده می‌شود. روانکاری ناکافی باعث افزایش صدای کار و استهلاک می‌شود. استفاده از روغن‌های نیمه‌سنتتیک ISO VG 68 یا 100 برای گیربکس‌ها، بهترین تعادل میان چسبندگی و روانی را ایجاد می‌کند.

۵. قابلیت فیلترپذیری و نگهداری آسان

در کارگاه‌های برنج‌کوبی جویبار، فیلترها معمولاً در فواصل زمانی طولانی تعویض می‌شوند. روغن‌های با Filterability بالا، جریان پایدار را در سیستم حفظ کرده و مانع انسداد مسیرها می‌شوند.

در شالیکوبی‌های جویبار، روغن صنعتی با پایه معدنی تصفیه‌شده، افزودنی ضد‌سایش (EP)، ضد‌خوردگی و خاصیت پاک‌کنندگی بالا، عملکرد بهینه‌ای در دماهای ۳۰ تا ۹۰ درجه ارائه می‌دهد. ترکیب اقتصادی و پایداری حرارتی، این نوع روغن را برای اقلیم مرطوب شمال ایده‌آل می‌کند.

ویژگی‌های روغن صنعتی بهداشتی در بسته‌بندی برنج

در مرحله‌ی بسته‌بندی، دستگاه‌های پرکن، سیل، چاپگر و نقاله در تماس غیرمستقیم با مواد غذایی هستند. در این بخش، روغن‌های معمولی قابل استفاده نیستند؛ بلکه باید از روغن‌های صنعتی Food Grade استفاده شود که دارای گواهی بهداشتی بین‌المللی باشند.

۱. استانداردهای جهانی (NSF – H1 و H2)

سازمان NSF در آمریکا، دو رده اصلی برای روغن‌های صنعتی در صنایع غذایی تعریف کرده است:

• H1: برای تماس تصادفی با مواد غذایی (غیرمستقیم).
• H2: برای تجهیزات غیرتماسی در محیط تولید مواد غذایی.
  در کارخانه‌های بسته‌بندی برنج جویبار، استفاده از روغن H1 در نقاله‌ها و موتورهای پرکن الزامی است تا در صورت نشت احتمالی، آلودگی شیمیایی ایجاد نشود.

۲. ترکیب بدون فلزات سنگین و گوگرد

روغن‌های صنعتی معمولی حاوی افزودنی‌های گوگرد و فسفر هستند که در صنایع غذایی مجاز نیستند. روغن‌های Food Grade از ترکیبات مصنوعی بی‌اثر مانند پلی‌آلفاولفین (PAO) و پلی‌گلیکول‌ها (PAG) ساخته می‌شوند که کاملاً بدون بو و غیر‌سمی‌اند.

۳. مقاومت در برابر بخار و شوینده‌ها

در خطوط بسته‌بندی، دستگاه‌ها به‌طور منظم با بخار یا مواد شوینده ضد‌میکروبی تمیز می‌شوند. روغن صنعتی بهداشتی باید مقاومت بالایی در برابر هیدرولیز و شست‌وشو داشته باشد تا خاصیت روانکاری خود را از دست ندهد.

۴. خاصیت ضد‌چسبندگی و جریان‌پذیری بالا

برای جلوگیری از تجمع برنج یا گرد و غبار روی قطعات متحرک، روغن‌های بهداشتی باید خاصیت Low-Tack (چسبندگی پایین) داشته باشند و در عین حال روانی خود را در دماهای مختلف حفظ کنند.

۵. نقش در افزایش بهره‌وری دستگاه‌های بسته‌بندی

روغن‌های Food Grade با پایه سنتتیک باعث کاهش اصطکاک در نوار نقاله‌ها و کاهش مصرف انرژی موتور تا ۵٪ می‌شوند. در خطوط چندشیفته، این موضوع تأثیر مستقیمی بر هزینه برق و نگهداری دارد.

روغن صنعتی مورد استفاده در بسته‌بندی برنج جویبار باید دارای گواهی H1، فاقد ترکیبات گوگردی، مقاوم به بخار و شوینده، و با پایه کاملاً بی‌بو باشد تا ضمن حفظ سلامت محصول، دوام دستگاه‌ها را افزایش دهد.

مقایسه فنی روغن‌های صنعتی شالیکوبی و بسته‌بندی (Feature Matrix)

در جدول زیر، دو نوع روغن پرکاربرد در صنایع برنج جویبار از نظر فنی و بهداشتی مقایسه شده‌اند:

روغن صنعتی شالیکوبی تمرکز بر مقاومت مکانیکی دارد، در حالی که روغن بسته‌بندی برنج بر ایمنی و پایداری شیمیایی متمرکز است. در کارخانه‌های مدرن جویبار، ترکیب استفاده از هر دو نوع روغن در بخش‌های مجزا، عملکرد و سلامت محصول را تضمین می‌کند.

نگهداری، پایش و تأمین روغن در صنایع برنج جویبار

در اقلیم مرطوب شمال، نگهداری و کنترل کیفیت روغن صنعتی به‌اندازه انتخاب نوع آن اهمیت دارد. بخار آب، گرد برنج و نوسان دما، عواملی هستند که عمر مفید روغن را کاهش می‌دهند.

۱. شرایط نگهداری

• بشکه‌های روغن باید در انبار خشک، با تهویه دائمی و فاصله از کف (حداقل ۱۰ سانتی‌متر) نگهداری شوند.
• در انبارهای مجاور سالن تولید، استفاده از درب پلمب ضد‌بخار الزامی است.
• روغن‌های Food Grade باید در محیط‌های تمیز و دور از مواد شیمیایی ذخیره شوند.

۲. پایش دوره‌ای

پایش کیفیت روغن شامل آزمایش سه پارامتر کلیدی است:

• ویسکوزیته: کاهش بیش از ۱۰٪ نشانگر تخریب حرارتی است.
• TAN (عدد اسیدی): افزایش بیش از ۰٫۵ mgKOH/g نشانه اکسیداسیون.
• رطوبت: بیش از ۰٫۱٪ موجب زنگ‌زدگی و کاهش عمر تجهیزات می‌شود.
  موتورازین توصیه می‌کند در کارخانه‌های شالیکوبی، نمونه‌گیری هر ۱۰۰۰ ساعت کارکرد انجام شود.

۳. تأمین مطمئن و اقتصادی

شبکه‌ی پخش روغن صنعتی موتورازین در جویبار و قائم‌شهر، تأمین روغن شالیکوبی و روغن بهداشتی بسته‌بندی را به‌صورت تفکیک‌شده انجام می‌دهد. محصولات در بسته‌بندی‌های ۲۰ و ۲۰۸ لیتری، با گواهی اصالت و تاریخ تولید تازه عرضه می‌شوند.

۴. آموزش پرسنل نگهداری

در بسیاری از کارگاه‌ها، آلودگی متقاطع بین روغن‌های صنعتی و روغن‌های بهداشتی رخ می‌دهد. آموزش اپراتورها برای تفکیک ظروف، لیبل‌گذاری بشکه‌ها و رعایت رنگ‌بندی (آبی برای صنعتی، سفید برای بهداشتی) از الزامات سیستم نگهداری ایمن است.

۵. بازیافت و دفع ایمن روغن مصرف‌شده

در صنایع غذایی، روغن مصرف‌شده نباید به سیستم فاضلاب وارد شود. شرکت‌های تأمین‌کننده مانند موتورازین، خدمات جمع‌آوری و بازیافت روغن صنعتی را نیز برای کارخانه‌های شمالی ارائه می‌دهند.

در اقلیم مرطوب جویبار، بیشترین علت خرابی گیربکس‌ها و یاتاقان‌های نقاله، آلودگی آب و نشاسته در روغن است، نه کمبود روانکاری. کنترل کیفیت منظم و تهویه صحیح می‌تواند عمر تجهیزات را تا دو برابر افزایش دهد.

نتیجه‌گیری

صنایع برنج جویبار، از شالیکوبی‌های سنتی تا واحدهای مدرن بسته‌بندی صادراتی، برای حفظ پایداری تولید به روغن صنعتی تخصصی و بهداشتی نیاز دارند.

• در بخش مکانیکی (شالیکوبی)، روغن باید دارای افزودنی ضد‌سایش، ضد‌زنگ و خاصیت پاک‌کنندگی باشد.
• در بخش بسته‌بندی، روغن باید دارای گواهی NSF H1، بدون ترکیبات فلزی و مقاوم در برابر بخار باشد.

استفاده از روغن‌های باکیفیت و نگهداری اصولی، نه‌تنها هزینه تعمیرات را کاهش می‌دهد، بلکه ضامن سلامت محصول نهایی و افزایش قابلیت صادراتی برنج ایرانی است.
برای انتخاب روغن صنعتی مناسب کارخانه شالیکوبی یا بسته‌بندی برنج خود در جویبار، با کارشناسان موتورازین تماس بگیرید تا بر اساس نوع تجهیزات و الزامات بهداشتی، پیشنهاد اختصاصی دریافت کنید.

پرسش‌های پرتکرار

۱. چه نوع روغنی برای تجهیزات شالیکوبی مناسب است؟

روغن صنعتی با گرید ISO VG 68 یا 100، پایه معدنی تصفیه‌شده و افزودنی ضد‌سایش (EP) برای گیربکس‌ها و یاتاقان‌های شالیکوبی مناسب است.

۲. آیا می‌توان از روغن‌های معمولی خودرو در ماشین‌آلات شالیکوبی استفاده کرد؟

خیر. روغن خودروها برای شرایط فشار و گرد و غبار طراحی نشده‌اند و فاقد افزودنی‌های ضد‌رطوبت هستند. استفاده از آن‌ها موجب افزایش سایش و خرابی زودهنگام می‌شود.

۳. برای دستگاه‌های بسته‌بندی برنج چه نوع روغنی پیشنهاد می‌شود؟

روغن‌های بهداشتی Food Grade با پایه سنتتیک (PAO یا PAG) و گواهی NSF H1. این روغن‌ها در تماس غیرمستقیم با مواد غذایی ایمن هستند.

۴. در اقلیم مرطوب شمال چگونه باید روغن صنعتی را نگهداری کرد؟

در انبار خشک، با تهویه دائمی و درب‌های پلمب‌شده. بشکه‌ها باید از زمین فاصله داشته باشند و در مجاورت مواد شیمیایی ذخیره نشوند.

۵. چرا جداسازی روغن‌های صنعتی و بهداشتی در کارخانه‌های برنج اهمیت دارد؟

زیرا هرگونه آلودگی متقاطع می‌تواند منجر به رد شدن محموله صادراتی برنج شود. روغن‌های صنعتی حاوی افزودنی‌های فلزی هستند که برای مصرف انسانی مضرند، در حالی که روغن‌های بهداشتی بدون ترکیبات خطرناک طراحی شده‌اند. جداسازی دقیق خطوط روانکاری، استفاده از رنگ‌بندی بشکه‌ها و تأمین جداگانه از مراکز معتبر مانند موتورازین، بهترین روش حفظ ایمنی و اعتبار برند تولیدی است.