روغن کمپرسور هوای عرشه: کنترل آب‌زدگی، ضدزنگ ابزار و کاهش سایش در مه‌نمک

رطوبت و مه‌نمک روی عرشه، سریع‌ترین مسیر برای آب‌زدگی هوای فشرده، زنگ‌زدگی ابزار بادی و افزایش سایش کمپرسور است. انتخاب یک روغن کمپرسور مناسب با خاصیت جداسازی آب (Demulsibility)، ضدزنگ قوی و پایداری اکسیداسیون، کیفیت هوای فشرده را تثبیت می‌کند و هزینه توقف را کاهش می‌دهد. این راهنما برای سرپرستان عرشه، تکنسین‌ها و مسئولان نگهداری تدوین شده تا قدم‌به‌قدم روغن صحیح را برگزینند، برنامه سرویس مؤثر بچینند و نشتی آب و وارنیش را کنترل کنند.

انواع کمپرسور (پیستونی/روتاری اسکرو) و نیازهای روغنی روی عرشه

کمپرسورهای عرشه معمولاً در دو گروه اصلی قرار می‌گیرند: پیستونی و روتاری اسکرو. هر کدام الگوی تولید حرارت، تماس با رطوبت و اکسیداسیون متفاوتی دارند و بنابراین الزامات روغنی‌شان نیز فرق می‌کند. کمپرسورهای پیستونی، در فشار بالا و دمای موضعی زیاد کار می‌کنند و به روغنی با تمایل کم به تشکیل کربن و لاک نیاز دارند. در مقابل، کمپرسورهای روتاری اسکرو به روغنی با پایداری اکسیداسیون بالا، کنترل کف، ضدزنگ قوی و Demulsibility ممتاز برای دفع سریع آب نیازمندند. در محیط‌های مه‌نمک، بخار آب و نمک با هم اثر تشدیدی بر خوردگی دارند؛ بنابراین انتخاب افزودنی‌های ضدزنگ و ضد اکسیداسیون با کیفیت، حیاتی است.

• پیستونی: معمولاً گریدهای ISO VG 100 یا 150، با نقطه اشتعال بالا و تمایل کم به تشکیل رسوب.
• روتاری اسکرو: عموماً ISO VG 46 یا 68، ترجیحاً پایه سنتتیک (PAO یا استر) برای دوام بیشتر و جداسازی بهتر آب.
• محیط دریایی: توجه ویژه به ضدزنگ (Anti-rust)، Demulsibility و پایداری حرارتی/اکسیداسیون.

Demulsibility، ضدزنگ و کنترل اکسیداسیون

Demulsibility یعنی توان روغن برای جدا کردن سریع آب؛ شاخص اصلی برای عرشه. هر چه آب سریع‌تر ته‌نشین و Drain شود، خطر زنگ ابزار و تخریب یاتاقان کمتر است. بسته افزودنی ضدزنگ (Rust & Corrosion Inhibitors) لایه‌ای محافظ روی فلز شکل می‌دهد و از حمله یون‌های کلرید جلوگیری می‌کند. پایداری اکسیداسیون نیز عمر روغن را در برابر حرارت و اکسیژن افزایش می‌دهد و تشکیل اسید و لاک را کند می‌کند. ترکیب درست این سه ویژگی، راز هوای خشک‌تر و ابزار بی‌زنگ است.

در عرشه، هر دقیقه‌ای که آب در روغن معلق بماند، برابر است با چند روز کاهش عمر یاتاقان‌ها و آب‌بندی‌ها. Demulsibility را جدی بگیرید.

انتخاب روغن کمپرسور مناسب برای محیط دریایی ایران

بنادر جنوبی (خلیج‌فارس) و شمالی (خزر) ایران رطوبت نسبی بالا، پاشش نمک و تغییرات دمایی را تجربه می‌کنند. برای چنین شرایطی، انتخاب روغن کمپرسور باید با نگاه به سه محور باشد: پایه روغن، گرید ویسکوزیته و سیستم افزودنی. در اسکروها، روغن‌های سنتتیک PAO و استری با ISO VG 46 یا 68، به دلیل پایداری اکسیداسیون و جداسازی آب قوی‌تر، مزیت دارند. در پیستونی‌ها، گریدهای ISO VG 100/150 با تمایل کم به تشکیل رسوب و نقطه اشتعال بالا توصیه می‌شود. اگر کمپرسور در فضای نیمه‌باز عرشه کار می‌کند، به مقاومت در برابر کِف (Anti-foam) نیز توجه کنید تا انتقال حرارت مختل نشود.

• روغن‌های R&O (ضداکسیداسیون و ضدزنگ) با Demulsibility بالا برای عرشه مناسب‌ترند.
• در مناطق بسیار گرم، انتخاب VG بالاتر (مثلاً 68 به‌جای 46) می‌تواند فشار فیلم را حفظ کند.
• برای دوره‌های کارکرد طولانی، پایه سنتتیک عمر سرویس و پاکیزگی داخلی را افزایش می‌دهد.

جهت مشاوره و تأمین مطمئن انواع روغن‌های کمپرسور و روغن صنعتی مناسب محیط دریایی، شبکه تأمین سراسری به شما کمک می‌کند انتخاب کم‌ریسک‌تری داشته باشید.

برنامه سرویس فیلتر/درایر؛ Drain آب کندانس

حتی بهترین روغن، بدون مدیریت رطوبت در خط هوا کارایی کامل ندارد. برنامه سرویس باید هم‌زمان شامل فیلترها، درایرها و سامانه Drain کندانس باشد. درایرهای یخچالی، نقطه شبنم را تا حدود 3+ تا 5+ درجه سانتی‌گراد پایین می‌آورند و برای مصارف عمومی مناسب‌اند؛ درایرهای جذبی، نقطه شبنم پایین‌تری (تا 20- تا 40- درجه سانتی‌گراد) فراهم می‌کنند و برای ابزار حساس توصیه می‌شوند. Drain خودکار در انتهای مخزن و جداکننده‌ها، آب را مرتب خارج می‌کند؛ اما در عرشه، با حرکت کشتی و پاشش نمک، بازدید دستی روزانه ضروری است.

1. بازدید و تخلیه کندانس: روزانه، مخصوصاً آغاز شیفت و پس از توقف‌های طولانی.
2. فیلتر ذرات و رطوبت‌گیر: تعویض بر اساس افت فشار و ساعت کارکرد (مرجع سازنده)، در مه‌نمک با فواصل کوتاه‌تر.
3. درایر: کنترل عملکرد و تست نقطه شبنم هفتگی؛ تمیزکاری کندانسور درایر یخچالی.
4. آبگیر انتهایی (Aftercooler/Separator): پاک‌سازی و اطمینان از کارکرد شیرهای شناور.

در صورت مشاهده افزایش رطوبت در هوا (آثار قطرات در خروجی یا زنگ‌زدگی ابزار)، فوراً نرخ Drain را افزایش دهید و وضعیت درایر را بررسی کنید.

پایش روغن: اسیدیته (TAN)، لاک/وارنیش و آلودگی آب

پایش وضعیت روغن، تصمیم تعویض را علمی می‌کند. افزایش اسیدیته (TAN) نشانه اکسیداسیون و تشکیل اسیدهای آلی است. وجود لاک/وارنیش باعث چسبندگی سوپاپ‌ها در پیستونی‌ها و گیر کردن ولوهای مینیمم‌پرشر و شیرهای کنترلی در اسکروها می‌شود. آب معلق یا حل‌شده نیز با امولسیون، کِف و کاهش روانکاری خود را نشان می‌دهد.

• اسیدیته (TAN): روند افزایشی را با نمونه‌برداری دوره‌ای رصد کنید؛ جهش ناگهانی یعنی نیاز به تعویض یا فیلترکنترل.
• وارنیش: نشانه‌ها شامل رنگ تیره، بوی لاک، چسبندگی قطعات و افزایش دمای کار. پاک‌سازی با فیلترهای جاذب و برنامه شست‌وشوی داخلی هنگام تعویض.
• آب: بررسی بصری کدری/شیرینگی، تست ساده بطری شفاف، و در صورت امکان آزمایش محتوای آب. Demulsibility مناسب کمک می‌کند آب در ته مخزن جدا و Drain شود.

قانون کاربردی عرشه: اگر نقطه شبنم بالاتر از محدوده هدف و TAN در حال رشد است، هم‌زمان به درایر و روغن فکر کنید؛ یکی بدون دیگری نتیجه کامل نمی‌دهد.

جدول فنی: مقایسه مشخصات روغن کمپرسور برای دما/رطوبت بالا

جدول زیر، ویژگی‌های کلیدی را برای انتخاب روغن در محیط‌های مه‌نمک و رطوبت بالا خلاصه می‌کند. مقادیر به‌صورت حدودی و پیشنهادی هستند و باید با شرایط سازنده دستگاه تطبیق داده شوند.

چک‌لیست عملیاتی: Drain روزانه، بازدید آبگیر، تست نقطه شبنم

این چک‌لیست مختصر، اجرا را ساده می‌کند و از فراموشی در شرایط پرتلاطم عرشه جلوگیری می‌نماید.

• روزانه: تخلیه کندانس از مخزن، جداکننده و تله‌ها؛ بازدید بصری امولسیون در سایت‌گلس روغن.
• روزانه: بررسی عملکرد Drain خودکار و تمیزی فیلترهای آبگیر؛ گوش دادن به صدای غیرعادی کمپرسور.
• هفتگی: تست نقطه شبنم خروجی (هدف مطابق ابزار: معمولاً بین 3+ تا 40- درجه سانتی‌گراد برحسب نوع درایر).
• هفتگی: ثبت دمای روغن، فشار دیفرانسیلی فیلترها و وضعیت افت فشار خط.
• ماهانه: نمونه‌گیری روغن برای سنجش روند TAN و آلودگی آب؛ بررسی رنگ و بوی روغن.
• فصلی: سرویس درایر، تمیزکاری کندانسور و کالیبراسیون حسگر نقطه شبنم.

خطاهای پرتکرار در عرشه و راه‌حل‌ها

چالش‌های رایج در عرشه شامل Drain ناکافی، انتخاب ویسکوزیته نامناسب، بی‌توجهی به وارنیش و ناهماهنگی میان درایر و بار هوایی است. نتیجه آنها زنگ ابزار، خرابی زودهنگام یاتاقان و توقف‌های پرتکرار است.

• Drain پس از توقف طولانی فراموش می‌شود: راه‌حل، افزودن چک‌پوینت آغاز شیفت و برچسب یادآور روی تابلو.
• ویسکوزیته خیلی پایین در گرمای جنوب: راه‌حل، ارتقا از VG 46 به 68 برای حفظ فیلم روغن.
• وارنیش نادیده گرفته می‌شود: راه‌حل، برنامه پایش ماهانه رنگ/بو و استفاده از فیلتر جاذب وارنیش در دوره‌های میان‌تعویض.
• درایر متناسب با نیاز نیست: راه‌حل، انتخاب درایر جذبی برای ابزار حساس و تنظیم نقطه شبنم هدف.
• مخلوط کردن روغن‌ها: راه‌حل، پرهیز از اختلاط پایه‌های متفاوت و ثبت برگه داده هر روغن.

نکات کلیدی و برجسته برای تصمیم‌گیری سریع

• کلیدواژه موفقیت در عرشه: Demulsibility بالا + ضدزنگ قوی + پایش TAN.
• برای اسکروها در مه‌نمک: سنتتیک PAO/استر با ISO VG 46/68 غالباً اقتصادی‌تر در بلندمدت.
• برای پیستونی‌ها: گرید بالاتر (ISO VG 100/150) با تمایل کم به رسوب و نقطه اشتعال بالا.
• درایر مناسب ابزار انتخاب کنید: یخچالی برای عمومی، جذبی برای حساس.
• چک‌لیست Drain روزانه و تست هفتگی نقطه شبنم، زنگ ابزار را به حداقل می‌رساند.

جمع‌بندی مفهومی: «هوای تمیز، ابزار بی‌زنگ»

در محیط دریایی ایران، مه‌نمک دشمن پنهان تجهیزات است. راه‌حل پایدار، ترکیب روغن کمپرسور مناسب با Demulsibility و ضدزنگ بالا، برنامه سرویس منظم برای فیلتر/درایر و پایش شاخص‌هایی مانند TAN و وارنیش است. با چنین رویکردی، هوای فشرده خشک‌تر، ابزار بادی بی‌زنگ و کمپرسور کم‌سایش خواهید داشت. برای انتخاب و تأمین مطمئن روغن مناسب عرشه و دریافت مشاوره مطابق شرایط بندری شما، از شبکه تخصصی موتورازین کمک بگیرید؛ همچنین پوشش منطقه‌ای مانند روغن صنعتی در شیراز نیز فراهم است تا زنجیره تأمین شما کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر شود.

پرسش‌های متداول

۱) هر چند وقت یک‌بار روغن کمپرسور عرشه را تعویض کنیم؟

بازه تعویض به نوع کمپرسور، پایه روغن، دمای کار و رطوبت بستگی دارد. به‌جای عدد ثابت، پایش روند اسیدیته (TAN)، وضعیت رنگ/بو، و نشانه‌های وارنیش را ملاک قرار دهید. در محیط‌های مه‌نمک، حتی روغن‌های سنتتیک هم ممکن است به‌دلیل آلودگی آب زودتر تعویض شوند. نمونه‌گیری دوره‌ای و ثبت لاگ بهترین راه تصمیم‌گیری است.

۲) اگر آثار امولسیون در سایت‌گلس دیدیم، چه کنیم؟

نخست Drain را افزایش دهید و عملکرد شیرهای تخلیه را بررسی کنید. سپس درایر و تله‌های رطوبت‌گیر را بازبینی کنید. اگر امولسیون پایدار باقی ماند، کیفیت Demulsibility روغن را ارزیابی و در صورت نیاز روغن را تعویض کنید. اختلاط روغن‌های ناهم‌پایه می‌تواند امولسیون را تشدید کند.

۳) هدف نقطه شبنم برای ابزار حساس چیست؟

برای ابزار حساس و خطوط دقیق، استفاده از درایر جذبی با نقطه شبنم پایین‌تر (به‌طور معمول در بازه 20- تا 40- درجه سانتی‌گراد) توصیه می‌شود. برای مصارف عمومی، درایر یخچالی با نقطه شبنم نزدیک 3+ تا 5+ درجه کافی است. انتخاب نهایی تابع توصیه سازنده ابزار است.

۴) آیا می‌توان روغن مینرال و سنتتیک را مخلوط کرد؟

پرهیز کنید. اختلاط پایه‌های متفاوت می‌تواند Demulsibility، ضدزنگ و سازگاری آب‌بندها را مختل کند و به تشکیل امولسیون و رسوب بیانجامد. تنها در شرایط اضطراری و با تأیید سازنده، و سپس برنامه تعویض کامل در اولین فرصت اقدام کنید.

۵) چگونه از وارنیش پیشگیری کنیم؟

انتخاب روغن با پایداری اکسیداسیون بالا، کنترل دمای روغن، جلوگیری از ورود آب و گردوغبار، و استفاده از فیلترهای جاذب وارنیش در دوره‌های طولانی‌مدت مؤثر است. افزایش ناگهانی TAN، بوی لاک و چسبندگی قطعات علامت خطرند و باید فوری رسیدگی شوند.