در سیستم‌های دریایی، موتور پیشران شناور اصلی‌ترین و حساس‌ترین بخش عملکرد فنی است. روانکاری مؤثر این موتورها، به‌ویژه در کشتی‌ها و لنج‌هایی که تحت فشار کاری بالا، شرایط آب‌وهوایی سخت و رطوبت زیاد قرار دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است. روغن موتور در این سیستم‌ها علاوه بر روانکاری، وظیفه خنک‌سازی، کاهش اصطکاک، جلوگیری از سایش، پاک‌سازی آلودگی‌ها و کنترل رسوبات را بر عهده دارد.
با این حال، نگهداری صحیح و تعویض به‌موقع این روغن تنها زمانی مؤثر خواهد بود که طبق یک برنامه منظم، اصولی و استاندارد انجام شود. این مقاله یک راهنمای جامع و چک‌لیست تخصصی برای نگهداری و تعویض روغن موتورهای کشتی و لنج‌ها ارائه می‌دهد.
اصول اولیه نگهداری روغن موتور در شناورهای دریایی
وظایف اصلی روغن در موتورهای دریایی
- روانکاری یکنواخت سطوح متحرک
- خنک‌سازی قطعات داخلی موتور
- جلوگیری از خوردگی ناشی از آب شور
- کاهش رسوبات ناشی از احتراق ناقص
- انتقال ذرات آلاینده به فیلتر روغن
ریسک‌های ناشی از بی‌توجهی به تعویض روغن
- کاهش شدید عمر یاتاقان‌ها و میل‌لنگ
- قفل شدن پیستون در سیلندر
- بالا رفتن حرارت موتور و آسیب به سرسیلندر
- تشکیل لجن و گرفتگی فیلتر روغن
- افزایش مصرف سوخت و کاهش راندمان شناور
فاکتورهای تعیین‌کننده زمان تعویض روغن موتور دریایی
نوع موتور و ظرفیت آن
موتورهای دیزلی بزرگ‌تر معمولاً نیاز به تعویض با فاصله‌های طولانی‌تر دارند، اما حجم روغن بیشتری هم مصرف می‌کنند.
کیفیت روغن مصرفی
روغن‌های سنتتیک با TBN بالا و افزودنی‌های خاص معمولاً عمر بیشتری دارند.
شرایط عملیاتی شناور
کار در مناطق گرمسیری، حمل بارهای سنگین یا استفاده مداوم در ساعات طولانی نیاز به تعویض سریع‌تر دارد.
سوخت مصرفی
سوخت‌های با سولفور بالا (HFO) باعث تولید اسید بیشتر و در نتیجه نیاز به تعویض زودتر روغن می‌شوند.
چک‌لیست کامل نگهداری و تعویض روغن موتور کشتی و لنج‌ها
بررسی‌های روزانه
- بررسی سطح روغن با dipstick
- بررسی رنگ، بوی سوختگی یا کف در روغن
- چک کردن فشار روغن در پنل کنترلی
- بررسی نشتی روغن در اطراف موتور و فیلترها
بررسی‌های هفتگی
- نمونه‌گیری از روغن و مقایسه با نمونه سالم
- تمیز کردن یا بررسی فیلتر روغن
- ثبت تغییرات در دفترچه تعمیر و نگهداری
- بررسی سطح سوخت و نسبت احتمالی نفوذ آن در روغن
بررسی‌های ماهانه
آنالیز آزمایشگاهی روغن برای بررسی پارامترهایی مثل:
- TBN (میزان قلیائیت باقی‌مانده)
- ویسکوزیته در دمای 40 و 100 درجه
- میزان فلزات سایشی (آهن، کروم، آلومینیوم)
- آب یا سوخت معلق در روغن
اقدامات هم‌زمان با تعویض روغن
- تعویض کامل فیلتر روغن
- شست‌وشوی داخلی محفظه روغن با محلول Flush
- بررسی واشرها، اورینگ‌ها و اتصالات برای جلوگیری از نشتی
- استفاده از روغن تاییدشده با استاندارد API CF یا CI-4 برای موتورهای دریایی
بررسی دقیق فیلتر روغن: مکمل عملکرد روانکار
نقش فیلتر در حفاظت موتور
- جذب ذرات معلق
- ممانعت از گردش لجن، خاک، فلزات سایشی
- افزایش عمر مفید روغن و موتور
توصیه‌های عملی
- فیلتر را هر بار با تعویض روغن عوض کنید.
- فیلترهای فرسوده را بررسی و تحلیل کنید تا منشأ آلودگی‌ها مشخص شود.
- از برندهای معتبر فیلتر با کیفیت OEM استفاده شود.
نکات ایمنی و بهداشتی در فرآیند تعویض روغن
- از دستکش و ماسک مناسب استفاده کنید.
- روغن مصرف‌شده را طبق قوانین محیط‌زیستی جمع‌آوری و دفع کنید.
- در صورت تماس با پوست، ناحیه را با آب گرم و صابون صنعتی بشویید.
- محوطه تعویض باید دارای تهویه مناسب باشد و از ورود آب دریا به مخزن جلوگیری شود.
انتخاب روغن مناسب برای موتورهای کشتی و لنج
معیارهای انتخاب روغن
- تطابق با دفترچه سازنده موتور
- شاخص ویسکوزیته متناسب با دمای کارکرد
- دارا بودن TBN مناسب نسبت به نوع سوخت
- استفاده از افزودنی‌های ضد اکسیداسیون، ضد کف، و ضد خوردگی
نمونه‌های پیشنهادی روغن
- SAE 30 یا 40: برای موتورهای سنگین با دور پایین
- 15W-40: برای مناطق با نوسانات دمایی
- روغن‌های با TBN بالا: مناسب برای سوخت‌های سولفور بالا
تاثیر آنالیز دوره‌ای روغن بر کاهش هزینه‌ها
- پیش‌بینی خرابی قطعات پیش از وقوع
- افزایش عمر موتور تا ۳۰٪
- کاهش مصرف روغن و هزینه‌های نگهداری
- تصمیم‌گیری دقیق در مورد زمان تعویض و جلوگیری از تعویض زودهنگام
سوالات متداول
1.هر چند وقت یک‌بار باید روغن موتور کشتی تعویض شود؟
بسته به نوع موتور، شرایط کاری و نوع روغن، بین 250 تا 500 ساعت کارکرد توصیه می‌شود. آنالیز روغن دقیق‌ترین راه برای تعیین زمان مناسب است.
2.آیا فقط بررسی رنگ روغن برای تعویض کافی است؟
خیر. رنگ تنها یکی از نشانه‌هاست. پارامترهایی مثل ویسکوزیته، TBN و وجود فلزات سایشی نیز باید بررسی شوند.
3.آیا می‌توان فیلتر را بدون تعویض روغن عوض کرد؟
در موارد خاص ممکن است، اما اصولاً تعویض هم‌زمان توصیه می‌شود.
4.چطور بفهمیم روغن مناسب موتور دریایی است؟
روغن مناسب باید استانداردهای API و OEM موتور را داشته باشد و دارای ویسکوزیته و افزودنی‌های مناسب برای شرایط دریایی باشد.
نتیجه‌گیری
نگهداری منظم و دقیق از سیستم روانکاری موتورهای دریایی، تضمین‌کننده عملکرد مداوم، ایمن و اقتصادی شناورهاست. اجرای چک‌لیست روزانه، هفتگی و ماهانه، در کنار استفاده از روغن و فیلترهای معتبر، باعث افزایش عمر موتور، کاهش هزینه‌های تعمیرات و پیشگیری از توقف ناگهانی در دریا می‌شود.
آنالیز دوره‌ای روغن، نه‌تنها یک ابزار فنی، بلکه ابزاری مدیریتی برای تصمیم‌گیری به‌موقع درباره تعویض روغن و پایش سلامت موتور است. با انتخاب روغن مناسب و رعایت دقیق زمان‌بندی‌ها، می‌توان بهره‌وری ناوگان را به‌شکل چشم‌گیری افزایش داد.
موتور آرا رازین یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه تأمین، مشاوره و توزیع روانکارهای تخصصی دریایی و صنعتی در ایران است. این مجموعه با شناخت عمیق از چالش‌های عملیاتی موتورهای دریایی، خدماتی جامع برای تعمیرکاران، ناوبران، شرکت‌های کشتیرانی و اتوسرویس‌های فعال در حوزه دریا فراهم می‌کند.
بدون نظر