در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی که تجهیزات در شرایط سخت محیطی و دمایی فعالیت می‌کنند، عملکرد روانکارها نقش حیاتی در حفظ سلامت سیستم ایفا می‌کند. روغن موتور، روغن کمپرسور، گریس‌های صنعتی و دیگر روانکارها نه‌تنها نقش روانکاری، بلکه عملکردهای مهمی چون کاهش اصطکاک، دفع حرارت، محافظت در برابر خوردگی و جذب آلودگی را نیز بر عهده دارند.
با این حال، هیچ روانکاری برای همیشه مؤثر باقی نمی‌ماند. نمونه‌برداری منظم از روغن‌های صنعتی به ویژه روغن و روانکارهای صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای پایش وضعیت تجهیزات، این امکان را فراهم می‌کند که پیش از وقوع خرابی‌های پرهزینه، وضعیت روانکار و سلامت سیستم شناسایی شود.
اهمیت نمونه‌برداری روغن در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی
چرا باید روغن را به‌صورت منظم آنالیز کرد؟
در تأسیسات نفت و گاز و پتروشیمی، فشار بالا، آلودگی، دمای زیاد و ترکیبات خورنده باعث می‌شوند روانکارها سریع‌تر از شرایط عادی تخریب شوند. با نمونه‌برداری و ارسال روغن به آزمایشگاه می‌توان:
- سلامت روانکار را بررسی کرد
- میزان آلودگی و سایش را تشخیص داد
- عمر باقیمانده روغن را تخمین زد
- از خرابی‌های زودرس قطعات جلوگیری کرد
- برنامه تعمیر و نگهداری را هوشمندانه تنظیم نمود
نقش نمونه‌برداری در نگهداری پیش‌بینی‌پذیر
در رویکرد نگهداری پیش‌بینی‌پذیر (Predictive Maintenance)، نمونه‌برداری از روانکار اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت واقعی تجهیزات فراهم می‌کند. این اطلاعات می‌تواند جایگزین تخمین‌های زمانی شود و منجر به کاهش توقفات ناگهانی و افزایش عمر تجهیزات گردد.
نمونه‌برداری چگونه انجام می‌شود؟
فرآیند اصولی نمونه‌گیری
- زمان مناسب: بهترین زمان نمونه‌برداری، هنگامی است که سیستم در دمای عملیاتی پایدار است و روغن در گردش کامل قرار دارد.
- نقطه نمونه‌گیری: از نقاطی انتخاب می‌شود که نماینده کل جریان روغن باشد (مثلاً بعد از فیلتر، قبل از ورود به تجهیز حیاتی).
- ابزار استاندارد: بطری‌های نمونه‌گیری استریل، پمپ خلأ مخصوص یا شیلنگ‌های فشار مقاوم
- حجم نمونه: معمولاً بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر
- ثبت اطلاعات: ثبت مشخصات روغن، تاریخ، ساعت، دمای محیط، نوع تجهیز و وضعیت کارکرد در فرم نمونه‌گیری
اشتباهات رایج در نمونه‌گیری
- گرفتن نمونه از کف مخزن یا ته مخزن
- استفاده از بطری آلوده یا بازیافتی
- عدم ثبت دقیق اطلاعات تجهیز
- نمونه‌گیری هنگام خاموش بودن سیستم یا در حالت سرد
چه مواردی در تحلیل روغن بررسی می‌شود؟
پارامترهای کلیدی آنالیز روغن
- ویسکوزیته (Viscosity): تعیین می‌کند روغن توانایی ایجاد فیلم محافظ را دارد یا خیر.
- TAN و TBN: شاخص اسیدی بودن یا قلیایی بودن روغن، برای شناسایی تخریب شیمیایی یا آلودگی
- عنصرسنجی (Spectrometry): شناسایی فلزات سایش مانند آهن، کروم، آلومینیوم
- آلودگی‌ها: بررسی ذرات سیلیس، آب، گلیکول یا سوخت
- آزمون فرار بودن (Volatility): سنجش تبخیرپذیری روغن
- مقدار لجن و لاک (Sludge/Varnish): تشخیص رسوبات داخلی
- شاخص اکسیداسیون و نیتراسیون: نشان‌دهنده تخریب حرارتی و شیمیایی
نقش این آزمون‌ها در پیشگیری از خرابی
مثلاً اگر در نمونه‌گیری میزان آهن افزایش یافته باشد، می‌توان حدس زد که بلبرینگ‌ها یا چرخ‌دنده‌ها دچار سایش شده‌اند. این داده‌ها امکان انجام تعمیرات هدفمند را قبل از خرابی کامل فراهم می‌کند.
مزایای عملیاتی نمونه‌برداری منظم
- کاهش توقفات ناگهانی: شناسایی خرابی قبل از وقوع
- افزایش عمر تجهیزات: حفظ کیفیت روانکاری
- کاهش هزینه‌های تعمیرات سنگین: جلوگیری از آسیب گسترده
- مدیریت بهینه موجودی روغن: تعویض روغن بر اساس وضعیت واقعی، نه زمان تقویمی
- مستندسازی برای ممیزی‌ها و استانداردهای صنعتی
ارتباط بین تحلیل روغن و انتخاب روانکار
تطبیق تحلیل روغن با شرایط عملیاتی
در برخی موارد، نتایج تحلیل روغن نشان می‌دهد که روغن فعلی مناسب شرایط خاص تجهیز نیست. برای مثال:
- اگر ویسکوزیته کاهش یافته باشد و روغن سریع‌تر تخریب شود، باید به سراغ روغن با پایه سنتتیک برویم.
- اگر اکسیداسیون بالا باشد، استفاده از روغنی با افزودنی ضد اکسیداسیون قوی‌تر توصیه می‌شود.
مشاوره در انتخاب روغن جایگزین
شرکت‌هایی مانند موتور آرا رازین می‌توانند بر اساس داده‌های نمونه‌گیری و تحلیل، روانکاری متناسب با نیاز واقعی تجهیز را پیشنهاد دهند و از انتخاب نادرست روغن جلوگیری کنند.
سوالات متداول
1.هر چند وقت یک‌بار باید نمونه‌گیری انجام شود؟
بستگی به نوع تجهیز و شرایط عملیاتی دارد، اما معمولاً برای تجهیزات حیاتی هر ۵۰۰ ساعت کارکرد یا هر ماه یک‌بار توصیه می‌شود.
2.آیا نمونه‌گیری برای تمام روانکارها کاربرد دارد؟
بله، از روغن موتور گرفته تا روغن توربین، کمپرسور، گیربکس و حتی گریس‌ها، نمونه‌گیری قابل اجرا و مفید است.
3.آیا می‌توان نتیجه آنالیز را به‌صورت عددی تفسیر کرد؟
بله، آزمایشگاه‌ها گزارش‌هایی با حدود استاندارد و تفسیر مقادیر برای شرایط بحرانی، هشدار و نرمال ارائه می‌دهند.
4.اگر در گزارش مشکلی نبود، آیا می‌توان روغن را دوباره استفاده کرد؟
در صورتی که همه شاخص‌ها در محدوده مجاز باشند، روغن می‌تواند تا زمان رسیدن به حد هشدار ادامه مصرف شود.
نتیجه‌گیری: تحلیلی ساده برای محافظتی پیچیده
نمونه‌برداری از روغن، فرآیندی ساده اما بسیار حیاتی در مدیریت عملکرد تجهیزات صنعتی در تأسیسات نفت و گاز و پتروشیمی است. با بررسی منظم وضعیت روغن، می‌توان از خرابی‌های پنهان پیشگیری کرد، عمر تجهیزات را افزایش داد و بهره‌وری عملیاتی را بهبود بخشید.
موتور آرا رازین با ارائه خدمات تخصصی در حوزه انتخاب، نمونه‌گیری و تحلیل روانکار، پشتیبان قابل اتکایی برای واحدهای نگهداری و تعمیرات صنایع نفت و گاز است.
بدون نظر