روغن موتور یکی از عناصر حیاتی در تضمین عملکرد صحیح و طول عمر موتور خودرو است. این سیال چندمنظوره، علاوه بر روانکاری قطعات، در کنترل حرارت، پاک‌سازی آلودگی‌ها و جلوگیری از خوردگی نقش مهمی ایفا می‌کند. اما یکی از تهدیدات جدی در مسیر حفظ کیفیت این سیال مهم، پدیده‌ای به نام اکسیداسیون است. این فرآیند شیمیایی زمانی رخ می‌دهد که روغن تحت دمای بالا، فشار زیاد و تماس طولانی با اکسیژن قرار گیرد و ساختار شیمیایی آن تغییر کند. نتیجه آن کاهش خاصیت روانکاری، افزایش اسیدیته، تولید لجن و در نهایت آسیب جدی به قطعات داخلی موتور خواهد بود.
اکسیداسیون بیشتر در شرایط رانندگی سخت مانند ترافیک‌های سنگین، جاده‌های کوهستانی، حمل بار و رانندگی در دمای بالا دیده می‌شود. این پدیده در بلندمدت نه‌تنها عملکرد موتور را کاهش می‌دهد بلکه می‌تواند منجر به افزایش مصرف سوخت، سایش غیرطبیعی قطعات، خرابی زودرس واشرها و در نهایت هزینه‌های سنگین تعمیراتی شود. در چنین شرایطی، آگاهی از فرآیند اکسیداسیون، شناخت نشانه‌های هشداردهنده آن و استفاده از راهکارهای تخصصی، گامی مهم در جهت حفظ سلامت خودرو و کاهش هزینه‌های جانبی است.
اکسیداسیون روغن موتور چیست؟
اکسیداسیون یک واکنش شیمیایی بین مولکول‌های روغن و اکسیژن هوا است. این واکنش در دمای بالا بسیار سریع‌تر رخ می‌دهد و می‌تواند خواص فیزیکی و شیمیایی روغن را تغییر دهد. اکسید شدن روغن باعث تشکیل اسید، افزایش ویسکوزیته، تشکیل رسوبات چسبنده (لجن)، و کاهش توانایی روانکاری می‌شود. روغن اکسید شده توانایی انتقال حرارت را از دست می‌دهد و موجب افزایش دمای موتور می‌گردد. در این حالت، چرخه‌ای معیوب شکل می‌گیرد که هرچه دمای موتور بیشتر شود، سرعت اکسیداسیون نیز افزایش می‌یابد.
عوامل تشدید کننده اکسیداسیون:
- دمای بسیار بالا در موتور، به‌ویژه در خودروهای توربو یا رانندگی در ترافیک سنگین
- طولانی شدن فواصل تعویض روغن، به‌خصوص زمانی که خودرو زیاد استفاده می‌شود
- استفاده از روغن‌های با پایه معدنی یا بدون استاندارد معتبر
- فیلتر روغن بی‌کیفیت که اجازه می‌دهد ذرات مضر در مدار باقی بمانند
- آلودگی روغن با سوخت، آب یا گازهای احتراقی
نشانه‌های روغن موتور اکسید شده:
- تغییر رنگ قابل توجه: تیره و کدر شدن غیرطبیعی روغن
- ایجاد بوی سوختگی هنگام باز کردن درب موتور
- کاهش روانکاری، شنیده شدن صدای اصطکاک یا ضربه هنگام استارت
- لرزش در دور آرام، کاهش کشش و داغ شدن سریع موتور
- وجود لایه‌ای چسبنده زیر درپوش روغن یا روی گیج روغن
راهکارهای پیشگیری از اکسید شدن روغن موتور:
1-انتخاب روغن باکیفیت و تمام‌سنتتیک
روغن‌های تمام‌سنتتیک پایداری بالاتری در برابر حرارت دارند، دیرتر اکسید می‌شوند و در شرایط سخت عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند. این روغن‌ها معمولاً شامل افزودنی‌های ضد اکسیداسیون هستند که فرآیند تخریب روغن را به تعویق می‌اندازند.
2-تعویض روغن در فواصل زمانی کوتاه‌تر در شرایط سخت
در آب‌وهوای گرم یا هنگام رانندگی در ترافیک‌های شدید، توصیه می‌شود فواصل تعویض روغن را ۲۰ تا ۳۰ درصد کوتاه‌تر از مقدار پیشنهادی در دفترچه راهنما در نظر بگیرید.
3-انتخاب روغن با استانداردهای معتبر جهانی
استانداردهایی مانند API SP، ILSAC GF-6 یا ACEA C3 تضمین‌کننده کیفیت افزودنی‌ها، مقاومت در برابر اکسیداسیون و سازگاری با موتورهای مدرن هستند.
4-استفاده از فیلتر روغن مرغوب و تعویض هم‌زمان آن با روغن
فیلتر نقش مهمی در حذف ذرات معلق، فلزات سنگین و آلودگی‌ها دارد. یک فیلتر ضعیف می‌تواند روند اکسیداسیون را تسریع کند.
5-پرهیز از استفاده از روغن‌های تقلبی یا فاقد اصالت
روغن‌های تقلبی معمولاً فاقد افزودنی‌های باکیفیت هستند و به‌سرعت در دمای بالا اکسید می‌شوند. همیشه از نمایندگی‌های معتبر و برندهای قابل‌اعتماد خرید کنید.
6-مکمل‌های ضد اکسیداسیون: استفاده در مواقع خاص
در خودروهایی با کارکرد بالا یا در آب‌وهوای بسیار گرم، می‌توان با مشورت کارشناسان فنی از مکمل‌های معتبر استفاده کرد تا پایداری روغن در برابر حرارت افزایش یابد.
7-کنترل ماهانه سطح و رنگ روغن موتور
بازرسی منظم سطح و رنگ روغن از طریق گیج روغن، ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه برای تشخیص به‌موقع اکسیداسیون است. در صورت تیره شدن بیش‌ازحد یا بوی غیرعادی، سریعاً روغن را تعویض کنید.
بررسی تخصصی روغن مصرف‌شده
در خودروهای صنعتی، تجاری یا خودروهای گران‌قیمت، استفاده از آنالیز آزمایشگاهی روغن می‌تواند بسیار مفید باشد. این بررسی‌ها میزان اکسیداسیون، آلودگی‌ها و فلزات معلق را مشخص می‌کند و به پیشگیری از آسیب‌های جدی کمک می‌نماید.
نتیجه‌گیری
اکسیداسیون روغن موتور فرایندی تدریجی ولی خطرناک است که اگر به آن توجه نشود، منجر به افت راندمان، افزایش آلایندگی، مصرف سوخت بیشتر و حتی خرابی موتور می‌شود. با انتخاب صحیح روغن، تعویض به‌موقع، استفاده از فیلتر مناسب، و رعایت نکات فنی، می‌توان از این تهدید پنهان پیشگیری کرد. در شرایط رانندگی سخت، هر اقدام پیشگیرانه‌ای می‌تواند عمر موتور شما را چندین برابر کند.
بدون نظر