چک‌لیست روانکاری قبل از خروج از اسکله: محور، گیربکس، پروانه

پیشگیری در نگهداری شناورها همواره کم‌هزینه‌تر و امن‌تر از تعمیر پس از خرابی است. پیش از خروج از اسکله، یک چک‌لیست روانکاری دقیق برای محور (Shaft)، گیربکس و پروانه، ریسک توقف در دریا، کاهش راندمان و آسیب‌های پرهزینه را به حداقل می‌رساند. این راهنما برای ناخداها، افسران ماشین و تکنسین‌های نگهداری تدوین شده تا با تکیه بر استانداردهای قابل اجرا، یک مسیر روشن و عملی برای آماده‌سازی تجهیزات کلیدی پیشران فراهم کند.

خطاهای متداول شامل استفاده از گرید نامناسب، تزریق گریس بیش‌ازحد، بی‌توجهی به نشتی‌های ریز و عدم ثبت لاگ است. با اجرای چک‌لیست حاضر و پایش منظم دما، لرزش و آلودگی، می‌توانید عمر تجهیز را افزایش داده و ایمنی دریانوردی را تقویت کنید.

چرا چک‌لیست روانکاری قبل از خروج از اسکله حیاتی است

روانکاری صحیح سه نقش کلیدی دارد: کاهش سایش، کنترل دما و آب‌بندی. در محیط‌های دریایی با رطوبت و نمک بالا، احتمال نفوذ آب و ایجاد خوردگی افزایش می‌یابد. در نتیجه، انتخاب صحیح روانکار، مقداردهی دقیق و راستی‌آزمایی نشتی‌ها ضروری است. چک‌لیست باعث می‌شود:

• هیچ نقطه‌ای از قلم نیفتد و کار به «حافظه» وابسته نباشد.
• زمان‌بندی سرویس‌ها منظم و قابل ردیابی گردد.
• معیارهای قبولی به‌صورت شفاف و قابل سنجش ثبت شوند.
• اقدامات اصلاحی سریع‌تر تعریف و پیگیری شوند.

در صورت نیاز به تأمین به‌موقع و استاندارد روانکار، شبکه توزیع سراسر کشور در دسترس شماست. برای نمونه، تامین محلی در شمال کشور مانند روغن موتور در رشت و روغن صنعتی در ساری به کاهش زمان خواب شناور کمک می‌کند. همچنین می‌توانید از خدمات گسترده موتورازین برای انتخاب و توزیع به‌صرفه و مطمئن بهره بگیرید.

محور (Shaft) — نکات روغن‌کاری و آب‌بندی

انتخاب گریس و روش تزریق

برای یاتاقان‌های محور، گریسی با پایه مناسب (معمولاً لیتیم یا کمپلکس لیتیم برای مقاومت در برابر آب) و گرید NLGI متناسب با سرعت و بار انتخاب کنید. نوع ادیتیو ضد سایش و ضد زنگ‌زدگی در محیط شور اهمیت دارد. از پرکردن بیش از حد یاتاقان بپرهیزید؛ مقداردهی را طبق راهنمای سازنده یا جداول تجربی بر اساس قطر محور و سرعت دورانی تنظیم کنید. اگر نقاط دارای گریس‌خور هستند، نازل تمیز، فشار کنترل‌شده و تمیزکاری پس از تزریق را رعایت کنید.

آب‌بندی پکینگ/سیل و کنترل نشتی

بخش سیل یا پکینگ محور باید از نظر نشتی «نامعمول» بررسی شود. رطوبت یا قطرات پیوسته در ناحیه سیل، نشانه نیاز به تنظیم یا تعویض پکینگ است. از روانکاری اولیه پکینگ طبق دستورالعمل سازنده اطمینان حاصل کنید. در صورت وجود سیستم سیل مکانیکی، سطوح تماس، فشار آب کمکی (در صورت وجود) و وضعیت اورینگ‌ها بازبینی شوند.

پایش ارتعاش و هم‌محوری

چرب‌کاری صحیح بدون هم‌محوری مناسب نتیجه مطلوب نمی‌دهد. به‌صورت دوره‌ای لرزش محوری و شعاعی را با دستگاه ساده لرزش‌سنج یا الگوهای کیفی صدا/لرزش بررسی کنید. افزایش لرزش می‌تواند به کمبود روانکار، آلودگی گریس، بالانس نامناسب پروانه یا هم‌محوری نادرست مرتبط باشد. در این صورت، اقدام اصلاحی شامل بررسی مقدار گریس، وضعیت یاتاقان و تراز مجدد پیشنهاد می‌شود.

گیربکس — انتخاب گرید و بازبینی دما/لرزش

انتخاب گرید و استاندارد

برای گیربکس‌های دریایی، روغن با ویسکوزیته مناسب (ISO VG) و ادیتیو EP/ضد سایش بر اساس توصیه سازنده حیاتی است. به کلاس توان، نسبت دنده و دمای کاری توجه شود. در اقلیم مرطوب، مقاومت در برابر اکسیداسیون و خوردگی اهمیت بیشتری دارد. در صورت کارکرد متناوب سنگین، به سراغ روغن‌های با پایداری برشی و شاخص گرانروی بالاتر بروید.

سطح روغن، آلودگی و دما

سطح روغن باید در بازه مشخص‌شده روی سایت‌گلس باشد. رنگ و بوی روغن را بررسی کنید؛ تیره‌شدن غیرمعمول، کف یا شیری‌شدن می‌تواند نشانه آلودگی آب یا اکسیداسیون باشد. اگر تجهیز فیلتر دارد، افت فشار یا نشانه‌های گرفتگی را کنترل کنید. دمای پوسته با ترمومتر لیزری یا سنجه تماس، و دمای روغن در صورت وجود سنسور، راستی‌آزمایی شود. افزایش دما نسبت به الگوی عادی پیش از خروج، نیازمند توقف و عیب‌یابی است.

ارتعاش، نشتی و صدا

لرزش بیش از معمول یا صدای غیرطبیعی (جیغ، تق‌تق) می‌تواند ناشی از کمبود روغن، آلودگی یا آسیب دندانه باشد. درزهای گیربکس، کاسه‌نمدها و اتصالات را از نظر نشتی بررسی کنید. در صورت وجود آهن‌ربا/دِرِین‌پلاگ مغناطیسی، ذرات فلزی را بررسی و ثبت کنید تا روند سایش قابل پیگیری باشد.

پروانه — تراز، روانکاری یاتاقان‌ها، درزبندی

یاتاقان‌ها و هاب

اگر پروانه دارای هاب گریس‌خور یا یاتاقان‌های نیازمند روانکاری دوره‌ای است، گریس مناسب دریایی با مقاومت در برابر آب و شست‌وشوی نمک انتخاب کنید. نقاط گریس‌خور را تمیز، مقدار را طبق دستورالعمل رعایت و پس از تزریق، مازاد گریس را پاک کنید. هرگونه لقی غیرعادی یا صدای سایشی هنگام چرخش دستی باید بررسی شود.

تراز و بالانس

بالانس مناسب پروانه، بار اضافی روی گیربکس و یاتاقان محور را کاهش می‌دهد. پیش از خروج، چرخش آزاد و بدون‌گیر پروانه، نبود ضربه‌خوردگی شدید در لبه‌ها و عدم وجود صدف‌گیری سنگین را چک کنید. هرگونه خمیدگی یا آسیب پره می‌تواند منجر به لرزش و افزایش مصرف سوخت شود.

سیل‌ها و خوردگی

محیط شور عامل تشدید خوردگی است. پوشش‌های ضدخوردگی، وضعیت سیل‌های نزدیک هاب و نشتی‌های احتمالی بررسی شود. اگر نشتی تأیید شد، تا رفع عیب از حرکت با بار کامل پرهیز کنید.

جدول فنی زمان‌بندی چک‌لیست

این جدول، زمان‌بندی نمونه روزانه/هفتگی/ماهانه را با روش، ابزار و معیار قبولی ارائه می‌کند. معیارها باید نسبت به دستورالعمل سازنده تطبیق داده شوند.

نکته: معیارهای دقیق قبولی باید از دستورالعمل سازنده تجهیز تبعیت کنند. جدول فوق چارچوب عملی و قابل انطباق ارائه می‌دهد.

مقایسه گریدهای متداول روغن گیربکس دریایی

چالش‌های رایج و راه‌حل‌ها

• نشتی‌های ریز سیل محور: معمولاً از پکینگ فرسوده یا نصب ناصحیح ناشی می‌شود. راه‌حل: تنظیم مجدد پکینگ، تعویض درزگیر و روانکاری اولیه طبق دستورالعمل.
• شیری‌شدن روغن گیربکس: نشانه ورود آب است. راه‌حل: توقف، تعویض روغن، بررسی آب‌بندها، نمونه‌گیری و رفع مسیر نفوذ.
• افزایش لرزش پس از سرویس گریس: گریس زائد یا آلودگی می‌تواند تعادل را برهم زند. راه‌حل: پاکسازی مازاد، استفاده از گریس سازگار و پایش مجدد.
• کف‌کردن روغن: احتمال ورود هوا یا ناسازگاری افزودنی‌ها. راه‌حل: بررسی سطح روغن، درزها، و استفاده از روغن با بسته افزودنی مطابق توصیه سازنده.
• انتخاب گرید نامتناسب: دمای محیط/بار واقعی با توصیه فعلی سازگار نیست. راه‌حل: بازبینی گرید با توجه به الگوی کاری و مشورت با تأمین‌کننده معتبر.

سوالات متداول

هر چند وقت یک‌بار باید گریس‌کاری یاتاقان محور انجام شود؟

بازه وابسته به بار، سرعت و توصیه سازنده است. به‌صورت نمونه، بازبینی هفتگی و تنظیم مقدار بر اساس ساعات کارکرد، دما و نتایج لرزش‌سنجی پیشنهاد می‌شود. از تزریق بیش‌ازحد پرهیز کنید و هر بار مقدار تزریق و وضعیت را در لاگ ثبت کنید.

چه زمانی تعویض روغن گیربکس ضروری است؟

علاوه بر برنامه زمان‌بندی سازنده، نشانه‌هایی مانند تغییر رنگ/بو، وجود کف، شیری‌شدن یا افزایش دمای غیرمعمول می‌تواند نشانه تعویض باشد. نمونه‌گیری دوره‌ای و آنالیز کمک می‌کند تصمیم بر پایه داده انجام شود.

آیا می‌توان گریس‌های متفاوت را مخلوط کرد؟

ترکیب گریس‌ها با غلیظ‌کننده‌های متفاوت می‌تواند ناسازگاری ایجاد کند و منجر به جداشدگی روغن پایه یا کاهش کارایی شود. تنها در صورت تأیید سازنده و تطابق شیمیایی اقدام کنید؛ در غیر این صورت، گریس قبلی را پاکسازی و سپس گریس جدید تزریق کنید.

چطور از ورود آب به گیربکس پیشگیری کنیم؟

بازبینی منظم آب‌بندها، اتصالات و درپوش‌ها، استفاده از تنفسی‌های مجهز به فیلتر رطوبت و جلوگیری از شست‌وشوی پرفشار مستقیم روی نقاط حساس، ریسک ورود آب را کاهش می‌دهد. سطح روغن و وضعیت رنگ را روزانه کنترل کنید.

اگر لرزش بعد از خروج از اسکله افزایش یافت چه کنیم؟

ابتدا سرعت را کاهش دهید و بار را کم کنید. سپس سطح روغن، نشتی، وضعیت گریس و تراز محور را بررسی کنید. در صورت ادامه، به اسکله برگردید یا در نزدیک‌ترین نقطه امن توقف و عیب‌یابی کنید. ثبت داده‌های لرزش برای مقایسه‌های بعدی ضروری است.

ثبت لاگ و ردیابی اقدامات اصلاحی

لاگ دقیق، حافظه دوم تیم فنی است. هر اقدام شامل زمان، فرد مسئول، مقدار/نوع روانکار، شرایط محیطی (دمای تقریبی)، مقادیر قرائت‌شده (سطح، دما، لرزش) و مشاهدات (نشتی، صدا) ثبت شود. یک سیستم ساده کاغذی یا نرم‌افزار سبک می‌تواند روند خرابی‌ها و تأثیر اقدامات را آشکار کند. برای هر نقص، «اقدام اصلاحی»، «مهلت» و «وضعیت» تعیین کنید تا پیگیری‌ها قابل اندازه‌گیری باشد.

چک‌لیست پرینتی سریع پیش از خروج

• گیربکس: سطح روغن در سایت‌گلس — تأیید شد/نشد
• گیربکس: رنگ/بو/کف غیرمعمول — مشاهده شد/نشد
• گیربکس: دمای پوسته مطابق الگوی معمول — بله/خیر
• محور: گریس‌کاری طبق مقدار استاندارد — انجام شد
• محور: نشتی سیل/پکینگ — ندارد/دارد (پیگیری)
• محور: لرزش/صدای غیرعادی — ندارد/دارد
• پروانه: چرخش آزاد و بدون‌گیر — تأیید شد
• پروانه: آسیب دیدگی لبه یا صدف‌گیری شدید — ندارد/دارد
• پروانه/هاب: روانکاری یاتاقان‌ها — انجام شد/نیاز ندارد
• اتصالات: پیچ‌ها و درزها محکم — بله/خیر
• پاکیزگی: زدودن گریس مازاد و آلودگی — انجام شد
• ایمنی: پد جاذب/خاموش‌کننده نزدیک — آماده
• ثبت: لاگ امروز تکمیل — بله

جمع‌بندی: هر سفر با اطمینان شروع می‌شود

چک‌لیست روانکاری قبل از خروج از اسکله، ابزاری ساده و اثرگذار برای کاهش خرابی‌های میدانی و افزایش ایمنی دریانوردی است. با انتخاب گرید صحیح برای گیربکس، گریس‌کاری اصولی یاتاقان‌های محور و پایش وضعیت پروانه، احتمال توقف‌های ناخواسته کاهش می‌یابد. ثبت منظم لاگ و پیگیری اقدامات اصلاحی، دانش عملیاتی تیم را غنی کرده و تصمیم‌گیری را مبتنی بر داده می‌سازد. برای تأمین به‌موقع و استاندارد روانکارهای دریایی در سراسر ایران، از شبکه قابل اتکای تامین و مشاوره فنی بهره بگیرید تا «هر سفر با اطمینان شروع شود» و بدون دغدغه به مقصد برسید.