این راهنما، چارچوبی تصمیم‌یار برای فواصل سرویس کمپرسور اسکرو در صنایع برودتی ارائه می‌کند. کلید بهینه‌سازی هزینه-ریسک، حرکت از برنامه‌ریزی تقویمی به «نگهداری شرط‌محور» با اتکا به تحلیل وضعیت روغن (OCM)، پایش شرایط کارکرد و توصیه‌های OEM است. در ۱۰۰ کلمه نخست تاکید می‌کنیم: تعیین فواصل سرویس کمپرسور اسکرو باید تابع دمای مکش/دهش، کیفیت روغن، آلودگی‌ها، و رفتار سیستم باشد. محیط های پرتردد و غبارآلود ایران، نوسانات برق و رطوبت مناطق ساحلی می‌توانند فاصله سرویس را کوتاه‌تر کنند؛ در مقابل، OCM منظم و کنترل دما امکان افزایش ایمن فواصل را می‌دهد.
چرا فواصل شرطی بهتر از فواصل ثابت است؟
فواصل ثابت (مثلاً هر ۳۰۰۰ ساعت) ساده‌اند، اما برای سردخانه‌های ایران که با نوسان بار، رطوبت و گردوغبار مواجه‌اند، همیشه اقتصادی و امن نیستند. رویکرد شرط‌محور بر مشاهده و اندازه‌گیری تکیه دارد: اگر شاخص‌های سلامت روغن و تجهیزات سبز باشند، می‌توان فواصل را افزایش داد؛ اگر روندها هشدار دهند، مداخله هدفمند و زودهنگام هزینه خرابی را به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌دهد. نتیجه، کاهش توقفات ناخواسته، افزایش راندمان و کاهش مصرف قطعات است.
پایش‌های کلیدی شامل: TAN، رطوبت (ppm)، FTIR برای اکسیداسیون و مواد قطبی، ویسکوزیته در دمای مرجع، افت فشار جداکننده روغن، کیفیت فیلتر ساکشن، لرزش و تراز شفت، و دمای تخلیه است. این سیگنال‌ها با هم «داشبورد» تصمیم‌گیری می‌سازند. در عمل، بسیاری از واحدها با اجرای OCM منظم و کنترل دما، بدون ریسک، دوره‌های تعویض روغن و فیلتر را طولانی‌تر می‌کنند.
نقش بار جزیره‌ای، چرخه‌های استارت و استاپ، دمای مکش و دهش
- بار جزیره‌ای/پاره‌بار: کار طولانی‌مدت در پاره‌بار می‌تواند به تراکم مبرد در روغن یا تخریب تدریجی روغن بینجامد؛ OCM برای کشف رقیق‌شدن و تغییر ویسکوزیته حیاتی است.
- استارت/استاپ مکرر: افزایش سایش و ورود رطوبت/ذرات؛ بازبینی فیلترها و لاگ لرزش زودتر از موعد توصیه می‌شود.
- دمای مکش/دهش: دمای دهش بالا اکسیداسیون روغن را شتاب می‌دهد؛ کنترل سوپرهیت و ظرفیت تقطیر، ضامن افزایش فواصل سرویس است.
اقلام سرویس و بسامد پیشنهادی
پایه تصمیم، توصیه‌های OEM (Bitzer، Frick، Howden) است؛ اما فاصله‌ها با OCM و شرایط محلی تنظیم می‌شوند. در ادامه، اقلام کلیدی و محرک‌های سرویس آورده شده است.
روغن و فیلتر روغن بر اساس TAN و رطوبت و FTIR
- OCM دوره‌ای (مثلاً فصلی یا هر ۲۰۰۰–۳۰۰۰ ساعت): پایش TAN، رطوبت، ویسکوزیته، FTIR و ذرات.
- تریگرهای سرویس: روند صعودی TAN، رطوبت غیرقابل‌قبول، شواهد اکسیداسیون/لاکی‌شدن، یا رقیق‌شدن با مبرد.
- اقدام: تعویض روغن/فیلتر طبق OEM، شست‌وشوی ملایم مدار روغن در صورت لاک/ورس؛ ریشه‌یابی دلیل (دمای دهش، نشتی مبرد، رطوبت).
فیلتر ساکشن و دیسیکانت خط مایع؛ بازدید و تعویض هدفمند
- بازدید دوره‌ای: افت فشار، رنگ‌نما/اندیکاتور رطوبت، و شواهد گرفتگی.
- تریگرهای سرویس: تغییر رنگ اندیکاتور، افت فشار غیرعادی، یا آلارم از کنترلر.
- اقدام: تعویض فیلتر/دیسیکانت با سازگاری مبرد/روغن؛ ثبت تاریخ و ساعات کارکرد.
جداکننده روغن و افت فشار به عنوان تریگر سرویس
- پایش: ΔP بین ورودی/خروجی جداکننده و کیفیت بازگشت روغن به کارتل/اکونومایزر.
- تریگر: افزایش روندی ΔP نسبت به وضعیت اولیه پس از نصب فیلتر/المنت.
- اقدام: تعویض المنت کوالسر، بازرسی نشتی و تست مسیر بازگشت روغن.
تسمه یا کوپلینگ، تراز شفت، لرزش‌سنجی تکمیلی
- پایش: کشش تسمه، وضعیت کوپلینگ، هم‌محوری شفت، و RMS لرزش.
- تریگر: افزایش لرزش، سایش تسمه، یا دمای بیرینگ بالا.
- اقدام: تنظیم هم‌محوری، تعویض تسمه/بوشینگ، گریس‌کاری طبق نوع بیرینگ و راهنمای OEM.
سناریوهای عملی
سردخانه پروتئینی در رطوبت بالا
در شمال یا جنوب مرطوب ایران، ریسک ورود رطوبت به مدار و روغن (به‌ویژه با POE) بالاست. توصیه: کوتاه‌کردن تناوب OCM، کنترل دقیق اندیکاتور رطوبت، افزایش دفعات بررسی دیسیکانت، و پایش TAN/FTIR. اگر رطوبت روندی بالا رفت، علاوه‌بر تعویض روغن، علت‌یابی نشتی و بهبود وکیوم/درایینگ ضروری است.
انبار میوه با بار فصلی و سیکل‌های زیاد
استارت/استاپ‌های مکرر، به‌خصوص در اتاق‌های متعدد با تقاضای متغیر، سایش و آلودگی ذره‌ای را افزایش می‌دهد. راهکار: بررسی زودهنگام فیلتر ساکشن، پایش لرزش و هم‌محوری، و مقایسه ΔP جداکننده با داده‌های ابتدای فصل. در صورت سلامت OCM و کنترل دما، می‌توان فواصل تعویض روغن را محتاطانه افزایش داد.
تونل انجماد با بار پیوسته و مکش بسیار پایین
بار ثابت و مکش پایین، اگر دمای دهش مدیریت شود، برای عمر روغن مناسب است. پیشنهاد: OCM منظم برای کشف زودهنگام رقیق‌شدن با مبرد، کنترل سوپرهیت، و پایش ΔP جداکننده. در نبود روندهای هشدار، امکان افزایش فواصل فیلتر و روغن طبق چارچوب OEM وجود دارد.
پایش سرویس و تصمیم‌گیری بر مبنای آنالیز روغن در سیستم‌های تبرید صنعتی
برای اجرای نگهداری شرط‌محور، به دو ابزار نیاز دارید: «لیست اقلام و تریگرها» و «ماتریس تصمیم بر اساس OCM». ابتدا جدول اقلام نشان می‌دهد چه چیزی را چگونه پایش کنید و چه زمانی اقدام نمایید. سپس ماتریس تصمیم، نسبت به نتایج OCM، پیشنهاد افزایش/کاهش فاصله سرویس را ارائه می‌کند.
پایش اقلام سرویس و اقدامات اصلاحی در سیستم‌های تبرید صنعتی
| قلم سرویس | معیار پایش / شاخص کنترل | نشانه هشدار | اقدام اصلاحی پیشنهادی |
|---|---|---|---|
| روغن کمپرسور | TAN، رطوبت، ویسکوزیته، FTIR | روند صعودی TAN یا رطوبت، نشانه‌های اکسیداسیون | تعویض روغن و فیلتر، رفع علت حرارتی یا نفوذ رطوبت |
| فیلتر روغن | ΔP (افت فشار) و OCM ذرات | افت فشار غیرعادی یا افزایش کد ISO | تعویض المنت فیلتر و بررسی منبع آلودگی ذرات |
| جداکننده روغن (Coalescer) | ΔP، میزان برگشت روغن | افزایش ΔP یا کف‌کردن در کارتل | تعویض المنت، بررسی نشتی مسیر بازگشت |
| فیلتر ساکشن (Suction Filter) | ΔP و بازرسی چشمی | گرفتگی فیلتر، تغییر صدا یا لرزش کمپرسور | پاک‌سازی یا تعویض فیلتر |
| دیسیکانت خط مایع (Filter-Drier) | اندیکاتور رنگ رطوبت | تغییر رنگ اندیکاتور به محدوده مرطوب | تعویض کارتریج خشک‌کن |
| تسمه / کوپلینگ | کشش، سایش و صدا | لرزش یا لغزش در هنگام استارت یا بار کامل | تنظیم کشش یا تعویض قطعه فرسوده |
| تراز شفت و بیرینگ‌ها | لرزش (RMS) و دمای بیرینگ | افزایش RMS یا دمای غیرعادی | هم‌محوری مجدد، گریس‌کاری و بازرسی مکانیکی |
| دمای دهش (Discharge Temp) | ثبت روند و مقایسه با مبنا | افزایش پایدار دمای دهش | اصلاح سوپرهیت یا شرایط کندانسینگ سیستم |
ماتریس تصمیم‌گیری بر پایه نتایج OCM (آنالیز وضعیت روغن)
| نتیجه آزمون OCM / وضعیت روغن | تفسیر فنی و اقدام پیشنهادی |
|---|---|
| TAN پایدار، رطوبت کنترل‌شده، ویسکوزیته نرمال، FTIR پاک | امکان افزایش محتاطانه فاصله تعویض روغن و فیلتر طبق سقف OEM |
| رطوبت با روند افزایشی | کاهش فاصله سرویس، تعویض دیسیکانت، بررسی نشتی و فرآیند خشک‌سازی مدار |
| کاهش ویسکوزیته یا وجود رد مبرد در FTIR | اقدام فوری برای کنترل رقیق‌شدن؛ تنظیم سوپرهیت یا شیر انبساط؛ تعویض روغن در صورت نیاز |
| ذرات بالا یا تشکیل لاک/ورس در سیستم | تعویض فیلتر و روغن، بررسی فیلتر ساکشن، پایش لرزش و هم‌محوری |
| دمای دهش بالا همراه با نتایج مرزی OCM | کاهش فاصله سرویس تا اصلاح شرایط حرارتی؛ تنظیم ظرفیت و سیستم کندانسینگ |
خطاهای رایج
رطوبت کنترل‌نشده در POE
روغن‌های POE رطوبت‌دوست‌اند؛ ورود بخار آب باعث افزایش TAN، تشکیل اسید و لاک می‌شود. اشتباه رایج، اتکا به زمان‌بندی ثابت بدون چک رطوبت است. راهکار: وکیوم اصولی، دیسیکانت مناسب، پایش اندیکاتور و OCM منظم.
آلودگی ذره‌ای
پُر و خالی کردن ناصحیح سیستم، کار در محیط غبارآلود و فیلترهای فرسوده منجر به افزایش کد ذرات می‌شود. پیامد: سایش روتور و بیرینگ. راهکار: مدیریت تمیزی، تعویض دوره‌ای فیلتر، ثبت کد ISO در OCM.
رقیق‌شدن با مبرد
بر اثر سوپرهیت پایین یا شرایط خاص بار، مبرد در روغن حل می‌شود و ویسکوزیته افت می‌کند. نشانه‌ها: کف‌کردن کارتل، افت فشار روغن، صدای غیرعادی. راهکار: اصلاح سوپرهیت، بررسی شیر انبساط/اکونومایزر و تعویض روغن صنعتی در صورت نیاز.
مستندسازی و انطباق با OEM
ثبت شرایط محیطی
دمای محیط، رطوبت نسبی، گردوغبار، و محل نصب (ساحلی/صنعتی) را در هر سرویس ثبت کنید تا ارتباط آن با نتایج OCM و ΔP روشن شود و تطبیق فواصل منطقی گردد.
لاگ توان الکتریکی
ثبت ترند توان و آمپراژ به کشف زودهنگام مشکلات مکانیکی/ترمودینامیکی کمک می‌کند. افزایش توان هم‌زمان با ΔP جداکننده یا دمای دهش بالا، تریگر کاهش فاصله سرویس است.
الحاق گزارش آنالیز
گزارش OCM (TAN، رطوبت، ویسکوزیته، FTIR، ذرات) را به پرونده هر دستگاه الصاق و با توصیه OEM تطبیق دهید. این مستندسازی، پایه حسابرسی فنی و تصمیم برای افزایش/کاهش فاصله‌هاست.
پرسش‌های متداول
1.آیا صرف ساعت کارکرد برای تعیین سرویس کافی است؟
خیر. ساعت کارکرد تنها یک شاخص است. کیفیت روغن، دمای دهش، رطوبت، افت فشار جداکننده و لرزش باید هم‌زمان سنجیده شوند. OCM منظم نشان می‌دهد آیا روغن هنوز سالم است یا خیر. ترکیب ساعت کارکرد با شاخص‌های وضعیت، ریسک خرابی را کم و بهره‌وری را زیاد می‌کند.
2.نقش دمای تخلیه در فواصل سرویس چیست؟
دمای دهش بالا سرعت اکسیداسیون روغن را زیاد می‌کند و TAN را بالا می‌برد. اگر دمای دهش روندی افزایشی دارد، حتی با ساعات کم، فاصله سرویس باید کوتاه‌تر شود. با اصلاح سوپرهیت، بهبود کندانسینگ و کنترل ظرفیت، می‌توان دما را پایین آورد و فواصل را به‌صورت ایمن افزایش داد.
3.ریسک تعویض زودهنگام روغن چیست؟
تعویض بی‌موقع هزینه مستقیم خرید و امحای روغن و زمان توقف ایجاد می‌کند. همچنین احتمال ورود آلودگی در حین کار افزایش می‌یابد. با تکیه بر OCM و پیروی از حد بالای توصیه OEM، می‌توان از تعویض‌های غیرضروری پرهیز کرد و در عین حال ریسک را مدیریت نمود.
4.اگر FTIR وجود اسیدهای آلی را نشان دهد چه کنیم؟
وجود پیک‌های اکسیداسیون/اسیدهای آلی نشانه آغاز تخریب روغن است. علاوه بر تعویض روغن/فیلتر، علت‌یابی کنید: دمای دهش بالا، رطوبت، یا آلودگی. سپس با OCM بعدی اطمینان حاصل کنید که روند متوقف شده است.
5.آیا می‌توان فواصل تعویض فیلتر جداکننده را افزایش داد؟
اگر ΔP پایدار و بازگشت روغن مناسب باشد و OCM ذرات مشکلی نشان ندهد، بله، اما فقط تا سقف توصیه OEM. هر نشانه از افزایش ΔP یا کف‌کردن، تریگر تعویض است. مستندسازی مقایسه‌ای پس از تعویض، معیار اصلی تصمیم‌های بعدی است.
جمع‌بندی و دعوت به اقدام
مسیر مطمئن برای مدیریت فواصل سرویس کمپرسور اسکرو در سردخانه‌ها و صنایع برودتی ایران، گذر از تقویم ثابت به نگهداری شرط‌محور است. با OCM منظم (TAN، رطوبت، FTIR، ویسکوزیته و ذرات)، پایش ΔP جداکننده و دمای دهش، و هم‌ترازی مکانیکی، می‌توان بدون افزایش ریسک، فواصل را بهینه کرد و هزینه کل مالکیت را کاهش داد. فرهنگ داده‌محور، مستندسازی و انطباق با OEM، سه ستون این موفقیت‌اند.
نیاز به برنامه نگهداری شرط‌محور، متناسب با برند کمپرسور و شرایط محلی دارید؟ موتورازین برنامه اختصاصی شما را طراحی می‌کند: از نمونه‌گیری استاندارد و آنالیز روغن تا تفسیر نتایج و تعریف تریگرهای سرویس. همین امروز برای «برنامه نگهداری شرط‌محور» و «سرویس تحلیل روغن (OCM)» با موتورازین تماس بگیرید.
بدون نظر