چک‌لیست روانکاری ماشین‌آلات راه‌سازی؛ از گریدر تا فینیشر آسفالت

چک‌لیست روانکاری ماشین‌آلات راه‌سازی

این چک‌لیست روانکاری ماشین‌آلات راه‌سازی برای سرپرست کارگاهی تدوین شده که هم‌زمان گریدر، غلطک، فینیشر آسفالت و کامیون کمپرسی را مدیریت می‌کند. هدف، کاهش توقفات ناگهانی، افزایش عمر قطعات و استانداردسازی مصرف روغن و گریس در شرایط واقعی پروژه‌های ایران است. با اجرای این راهنما، می‌توانید با کمترین زمان، مهم‌ترین نقاط روانکاری را بررسی کنید و برنامهٔ روزانه/هفتگی قابل اجرا داشته باشید.

• چالش رایج: تنوع دستگاه و تعدد روانکارها باعث سردرگمی و خطای انسانی می‌شود. راه‌حل: کدگذاری رنگی و لیبل‌گذاری مخازن و گالن‌ها، و استفاده از چک‌لیست واحد.
• چالش: شرایط آب‌وهوایی متغیر ایران (گرما، گردوغبار، رطوبت). راه‌حل: انتخاب گرید مناسب فصل و کنترل فیلترها/تنفس‌گیرها.
• چالش: کمبود زمان در شیفت‌های طولانی. راه‌حل: تفکیک بازرسی‌های «روزانه 10 دقیقه‌ای» و «هفتگی 30 دقیقه‌ای» برای هر دستگاه.

اصول پایه انتخاب و مدیریت روانکار در کارگاه

برای موفقیت این چک‌لیست، چهار اصل را رعایت کنید: انتخاب گرید درست، تمیزی، پیشگیری از اختلاط، و مستندسازی. در بیشتر ناوگان راه‌سازی ایران، روغن موتور دیزل 15W-40 با سطح کارایی API CI-4/CK-4، روغن هیدرولیک ضدسایش ISO VG 46 (و در گرمای شدید 68)، روغن دنده GL-5 (80W-90 یا 85W-140)، روغن انتقال نیرو استاندارد TO-4 (SAE 30/50) و گریس لیتیم کمپلکس NLGI 2 با افزودنی EP/مولی معمول هستند. همواره به دفترچهٔ سازنده مراجعه کنید و در صورت تفاوت، استاندارد OEM مقدم است.

• پیشگیری از آلودگی: فقط از پمپ/تفنگ گریس تمیز و فیلترشده استفاده کنید؛ دهانهٔ گالن‌ها را در فضای بدون گردوغبار باز کنید.
• کدگذاری رنگی: برای هر نوع روانکار یک رنگ ثابت تعیین و روی مخزن دستگاه، گالن و تفنگ گریس تکرار کنید.
• برنامهٔ نمونه‌گیری: هر 250–500 ساعت یک نمونهٔ روغن موتور/هیدرولیک بگیرید و برای آنالیز ارسال کنید تا سایش زودهنگام آشکار شود.
• مستندسازی: سطح و مصرف هر مخزن را در کارت دستگاه ثبت کنید؛ افزایش بی‌دلیل مصرف علامت نشتی یا خرابی آب‌بندی است.

چک‌لیست گریدر؛ نقاط حیاتی و بازه‌های کنترل

نقاط حیاتی روانکاری

• موتور دیزل: سطح روغن، وضعیت نشتی، و کارت سرویس فیلتر.
• سیستم هیدرولیک: مخزن، فیلتر بازگشت، شیلنگ‌ها و اتصالات.
• جعبه‌دنده/مبدل گشتاور (در صورت وجود): روغن با استاندارد TO-4.
• دیفرانسیل و نهایی‌ها: روغن دنده هیپوید.
• مفاصل آرتیکولیشن و پین‌های تیغه/بازوها: گریس‌کاری کامل.
• چرخ‌دندهٔ گردان (Circle) و دندانه‌ها: گریس چسبندهٔ اُپن‌گیر.
• پایه‌های تیغه و لغزش‌گاه‌ها: گریس EP2 با مولی.

رویهٔ روزانه (حدود 10 دقیقه)

• بررسی سطح روغن موتور و هیدرولیک؛ در صورت نیاز فقط با همان گرید تکمیل کنید.
• بازرسی نشتی اطراف سیلندرهای هیدرولیک تیغه و شیلنگ‌ها.
• دو تا سه پمپ گریس روی مفاصل پرکار (آرتیکولیشن، بال تیغه، سیلندرهای بالا/پایین).
• پاک‌سازی دندانه‌های Circle و گریس‌کاری سبک برای جلوگیری از خوردگی.

رویهٔ هفتگی (حدود 30 دقیقه)

• گریس‌کاری کامل تمام زِرک‌ها؛ کنترل لقی غیرعادی مفاصل.
• چک‌کردن سطح جعبه‌دنده/دیفرانسیل و وضعیت تنفس‌گیرها.
• بازرسی فیلترهای هیدرولیک (افت فشار/آلارم) و تمیزکردن اطراف درپوش‌ها.

چک‌لیست غلطک (ویبره و چرخ لاستیکی)

نقاط حیاتی روانکاری

• موتور: روغن 15W-40 API CI-4/CK-4.
• هیدرولیک هیدرواستاتیک: ISO VG 46 (گرمای شدید: 68).
• اکسایتر/خانهٔ ویبرهٔ درام: روغن دنده صنعتی ISO 150–220 یا 80W-90 (طبق OEM).
• یاتاقان‌های درام و محور آرتیکولیشن: گریس EP2 با مقاومت در برابر ضربه.
• سیستم آب‌پاش (برای آسفالت): کنترل پمپ/فیلترها جهت جلوگیری از خشکی درام.

رویهٔ روزانه

• سطح روغن موتور و هیدرولیک، نشتی‌ها و صدای غیرعادی ویبره را چک کنید.
• گریس‌کاری یاتاقان‌های درام و مفصل وسط با 1–2 پمپ گریس.
• برای غلطک لاستیکی: فشار باد چرخ‌ها و وضعیت گریس کینگ‌پین/بوش‌ها.

رویهٔ هفتگی

• کنترل سطح روغن خانهٔ ویبره (طبق چشمک یا شیشهٔ رویت) و نشتی آب‌بند.
• گریس‌کاری کامل نقاط شاسی؛ بررسی کشش پیچ‌های اتصال درام.
• تمیزکاری فیلترهای آب‌پاش و نازل‌ها؛ جلوگیری از خشکی سطح درام در کار آسفالتی.

چک‌لیست فینیشر آسفالت

نقاط حیاتی روانکاری

• موتور: 15W-40 API CI-4/CK-4؛ کنترل سطح پیش از استارت گرم.
• هیدرولیک: ISO 46/68؛ شیلنگ‌ها در معرض حرارت را برای ترک‌خوردگی بررسی کنید.
• گیربکس/کاهنده‌های نوار نقاله و حلزون‌ها: روغن دنده ISO 220 یا 80W-90 (طبق سازنده).
• بلبرینگ‌های اسکرید و ویبراتورها: گریس دمای‌بالا لیتیم کمپلکس EP2 با مولی.
• زنجیرها و رولیک‌های تغذیه: گریس EP2 چسبنده؛ بعد از پایان شیفت، پاکسازی آسفالت چسبیده.

رویهٔ روزانه

• سطح روغن موتور/هیدرولیک و نشتی‌ها را بررسی و تکمیل کنید.
• گریس‌کاری یاتاقان‌های اسکرید، رولیک‌ها و زنجیرها پیش از شروع کار.
• پاکسازی قیر/آسفالت از اطراف بلبرینگ‌ها و نقاط گریس‌خور برای جلوگیری از ورود آلودگی.

رویهٔ هفتگی

• بازرسی کامل گیربکس‌های نوار و حلزون؛ کنترل سطح و وضعیت روغن از نظر سوختگی.
• گریس‌کاری کامل نقاط اسکرید و مکانیزم‌های تراز؛ کنترل لقی و صدا.
• چک‌کردن فیلترهای بازگشت هیدرولیک و تمیزکاری تنفس‌گیر مخزن.

چک‌لیست کامیون کمپرسی (حمل و پشتیبانی)

نقاط حیاتی روانکاری

• موتور دیزل: 15W-40 API CI-4/CK-4.
• گیربکس دستی/اتومات: 75W-90 GL-4/GL-5 یا ATF بر اساس سازنده.
• دیفرانسیل: 85W-140 یا 80W-90 GL-5 (مطابق بار و آب‌وهوا).
• PTO و سیستم هیدرولیک اتاق: روغن هیدرولیک ISO 46/68؛ کنترل نشتی سیلندر بالا-پایین.
• گاردان‌ها و چهارشاخ‌ها، کینگ‌پین محور جلو: گریس EP2.
• فرمان هیدرولیک: ATF Dexron III یا سیال توصیه‌شده OEM.

رویهٔ روزانه

• سطوح روغن موتور، فرمان و هیدرولیک اتاق را کنترل کنید؛ نشتی‌ها را جدی بگیرید.
• دو پمپ گریس روی چهارشاخ‌های گاردان و کینگ‌پین‌ها، مخصوصاً در کار خاکی.
• بازرسی اتصالات PTO و صدای غیرعادی پمپ هیدرولیک.

رویهٔ هفتگی

• کنترل سطح گیربکس و دیفرانسیل؛ بررسی وضعیت تنفس‌گیر.
• گریس‌کاری کامل تعلیق و نقاط چرخشی؛ سفتی بست‌ها.
• تمیزکاری و بازرسی فیلتر هوای موتور؛ گردوغبار دشمن روانکاری است.

جدول چک‌لیست سریع روزانه و هفتگی

این جدول مرور سریعی از «ماشین/نقطه روانکاری/نوع روانکار/بازهٔ بازرسی» ارائه می‌دهد. همواره مشخصات OEM را مرجع نهایی قرار دهید.

سوالات متداول

1.چطور از اختلاط تصادفی روانکارها در کارگاه جلوگیری کنیم؟

سه اقدام ساده: 1) کدگذاری رنگی برای هر نوع روانکار و تکرار آن روی مخزن دستگاه/گالن/تفنگ گریس؛ 2) انبار مجزا و قفسه‌بندی‌شده با تابلو راهنما؛ 3) تعیین نفر مسئول تحویل و ثبت لاگ مصرف. در صورت تردید، به‌جای افزودن، توقف و شناسایی سیال صحیح را در اولویت بگذارید. اختلاط می‌تواند به تخریب آب‌بندها و افت کارایی افزودنی‌ها منجر شود.

2.در گرمای شدید جنوب یا مناطق کوهستانی چه تغییری بدهم؟

در گرمای شدید، برای هیدرولیک از ISO 68 به‌جای 46 استفاده کنید و برنامهٔ تمیزکاری فیلتر هوا را فشرده‌تر کنید. در مناطق سرد یا شیفت‌های شبانهٔ سرد، اطمینان حاصل کنید که روغن موتور 15W-40 کیفیت سرد خوبی دارد و قبل از بار کامل، زمان گرم‌کردن را رعایت کنید. همیشه با دفترچهٔ سازنده هماهنگ باشید.

3.هر چند وقت یک‌بار نمونهٔ روغن بگیرم و چه کمکی می‌کند؟

برای موتور و هیدرولیک در ناوگان پرتردد، هر 250–500 ساعت نمونه‌گیری پیشنهاد می‌شود. آنالیز روغن شاخص‌های سایش (آهن/مس)، سوختگی، رقیق‌شدن با سوخت و آلودگی گردوغبار را آشکار می‌کند. این داده‌ها به شما امکان می‌دهد پیش از خرابی پرهزینه اقدام کنید و دوره‌های تعویض را بهینه نمایید.

4.چه گریسی برای اسکرید فینیشر مناسب است؟

گریس لیتیم کمپلکس NLGI 2 با افزودنی EP و مولی که تحمل حرارت و فشار بالا داشته باشد. نزدیکی به منبع حرارت و آلودگی قیری، گریس مقاوم در دما و چسبنده می‌طلبد. پیش از هر شیفت گریس‌کاری و پس از پایان، پاکسازی قیر خشک‌شده را فراموش نکنید تا نفوذ آلودگی به یاتاقان‌ها رخ ندهد.

5.چطور یک برنامهٔ 10 دقیقه‌ای روزانه موثر پیاده کنم؟

برای هر دستگاه کارت آویزان کنید: 1) سطح موتور/هیدرولیک؛ 2) نشتی دیداری زیر دستگاه؛ 3) 2–3 پمپ گریس نقاط پرحرکت؛ 4) گوش‌دادن به صدای غیرعادی. با امضا و ساعت ثبت، پاسخ‌گویی افزایش می‌یابد. در پایان هفته، یک بازرسی 30 دقیقه‌ای عمیق‌تر برای تکمیل گریس‌کاری و کنترل سفتی بست‌ها انجام دهید.

پشتیبانی موتورازین و پرسش‌های متداول

با اجرای این چک‌لیست، ریسک توقف ناگهانی در پروژه‌های راه‌سازی به‌شدت کاهش می‌یابد و طول عمر قطعات کلیدی (از مفاصل گریدر تا یاتاقان‌های اسکرید) افزایش می‌یابد. مدیریت روانکار در ایران نیازمند توجه به گرما، گردوغبار و فواصل طولانی تأمین است. توصیه می‌شود روی هر دستگاه برگهٔ روزانه/هفتگی نصب و مسئول مشخص شود، از کدگذاری رنگی برای جلوگیری از اختلاط استفاده کنید و سطح/نشتی را به «عادت ابتدای شیفت» تبدیل نمایید. برای پروژه‌های منطقه‌ای که به تأمین منظم و دقیق نیاز دارند، بهره‌گیری از پشتیبانی لجستیکی تأمین‌کننده‌ای قابل‌اتکا تصمیمی کلیدی است.

مجموعهٔ موتورازین به‌عنوان مرجع تخصصی روغن موتور و روانکار صنعتی، آمادگی پشتیبانی توزیع منطقه‌ای را دارد.