چرا «غلیظ یا رقیق» دیگر کافی نیست؟ نقش استاندارد SAE J300 در انتخاب روغن موتور
اگر هنوز در اتوسرویس‌ها بحث را با «روغن غلیظ بریزیم یا رقیق؟» شروع می‌کنیم، باید بپذیریم که برای موتورهای مدرن این پرسش دیگر کافی نیست. موتورهای توربوشارژ، هیبریدی و مجهز به سامانه‌های کنترل آلایندگی (مانند DPF/CAT) به رفتار کنترل‌شدهٔ روغن در دو سناریوی کاملاً متفاوت نیاز دارند: استارت سرد و دمای کاری بالا. این دقیقاً همان چیزی است که استاندارد SAE J300 تعریف می‌کند: مجموعه‌ای از آزمون‌های ویسکوزیته و پمپاژپذیری که نشان می‌دهد یک روغن در سرمای استارت صبحگاهی و گرمای کاری بزرگراه چگونه رفتار خواهد کرد.
موتورازین به عنوان مرجع تخصصی تأمین و فروش روغن موتور در سراسر ایران، در این راهنمای عملی، معنی اعداد روی بطری مثل 0W20، 5W30، 10W40 و حتی 20W50 را بر اساس SAE J300 تفسیر می‌کند تا انتخاب شما دقیق، مطابق دفترچه و سازگار با اقلیم‌های متنوع کشور باشد.
نکات برجسته (TL;DR)
- حرف W در 0W/5W/10W به «زمستان» اشاره دارد و توان استارت و پمپاژ در سرما را نشان می‌دهد.
- عدد دوم (30/40/50/60) میزان حفاظت در دمای بالا و فشار برشی را نمایندگی می‌کند.
- برای موتورهای مدرن: 0W20، 5W30 و 5W40 پرکاربردترین گریدها هستند؛ 20W50 اغلب گزینهٔ مناسبی نیست.
- همیشه توصیهٔ سازنده و استانداردهای API/ACEA را کنار اقلیم و نوع کارکرد در نظر بگیرید.
- در ترافیک شهری ایران، کنترل دمای روغن و HTHS مناسب برای حفاظت توربو حیاتی است.
SAE J300 چیست و چه چیزی را استاندارد می‌کند؟
SAE J300 یک طبقه‌بندی ویسکوزیته برای روغن موتور است که توسط انجمن مهندسان خودرو تدوین شده. این استاندارد، مقادیر مرجع چند آزمون کلیدی را مشخص می‌کند: ویسکوزیته کینماتیک در 100°C (KV100) برای رفتار در دمای کاری، ویسکوزیته برشی بالا-دما (HTHS) برای حفاظت یاتاقان‌ها و توربو در برش‌های شدید، و آزمون‌های استارت سرد و پمپاژپذیری (CCS/MRV) برای اطمینان از گردش روغن در دماهای پایین.
به زبان ساده، J300 کمک می‌کند بدانیم «این روغن» در سرمای -30°C پمپ می‌شود یا نه، و در محدودهٔ 100°C تا 150°C چه‌قدر لایهٔ محافظ روی قطعات تشکیل می‌دهد. این چارچوب مشترک باعث می‌شود بتوانیم محصولات برندهای مختلف را با زبان واحد بسنجیم و با توجه به شرایط کارکرد در ایران، انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشیم.
تفاوت گریدهای زمستانی W و گریدهای دمای کاری
اعداد W: استارت سرد و پمپاژپذیری
عدد همراه با حرف W مثل 0W، 5W، 10W و 15W به توان روغن برای گردش در سرما اشاره دارد. طبق SAE J300، هر گرید زمستانی باید دو معیار را پاس کند: CCS (ویسکوزیتهٔ شبیه‌سازی کرنک در دمای مرجع) و MRV (پمپاژپذیری در دمای پایین). به‌طور نمونه، 0W باید آزمون CCS را در -35°C و MRV را در -40°C پاس کند؛ 5W در -30°C و -35°C؛ 10W در -25°C و -30°C؛ 15W در -20°C و -25°C. هرچه عدد W کوچک‌تر باشد، استارت سرد بهتر و زمان رسیدن روغن به نقاط بحرانی کوتاه‌تر است.
عدد دوم: حفاظت در دمای بالا
عدد دوم (30/40/50/60) به ردهٔ ویسکوزیته در دمای بالا مربوط است و بر اساس KV100 سنجیده می‌شود. بازه‌های مرجع طبق J300 چنین‌اند: SAE 20 حدود 5.6–کمتر از 9.3 cSt، SAE 30 حدود 9.3–کمتر از 12.5 cSt، SAE 40 حدود 12.5–کمتر از 16.3 cSt، SAE 50 حدود 16.3–کمتر از 21.9 cSt و SAE 60 حدود 21.9–کمتر از 26.1 cSt. انتخاب عدد دوم مناسب، تعادلی میان حفاظت در گرما و مصرف سوخت ایجاد می‌کند. به‌علاوه، HTHS بالاتر معمولاً به مقاومت بهتر فیلم روغن در برش‌های شدید (مثلاً روی یاتاقان‌های توربو) کمک می‌کند.
نیازهای موتورهای مدرن: توربوشارژ، هیبرید و خودروهای مجهز به DPF
موتورهای توربو و GDI به روغنی نیاز دارند که هم در استارت سرد سریع برسد و هم در دمای بالا و برش شدید پایدار بماند. برای خودروهای بنزینی جدید، سازندگان عموماً گریدهای 0W20، 5W30 یا 5W40 را با استانداردهای API SP/ILSAC GF‑6 یا ACEA C2/C3/C5 توصیه می‌کنند. برای دیزل‌های یورو 5/6 با DPF، گریدهای 5W30 یا 5W40 با SAPS کنترل‌شده (ACEA C3/C4) و API CK‑4/FA‑4 یا معادل اروپایی مناسب‌اند تا خاکستر کم و پایداری اکسیداسیون کافی تأمین شود.
خودروهای هیبریدی به‌خاطر استارت/استاپ مکرر و دمای میانگین پایین‌تر روغن، غالباً از 0W20 یا 0W16 (در برخی پلتفرم‌ها) بهره می‌برند تا اتلاف پمپاژ کم و مصرف سوخت پایین بماند؛ اما محیط‌های گرم ایران ایجاب می‌کند فقط در صورت توصیهٔ صریح سازنده و گذر از استانداردهای لازم از این گریدها استفاده شود. اگر در تردیدید، تیم فنی موتورازین می‌تواند بر اساس دفترچه و شرایط کارکرد شما از میان روغن موتور خودروهای سبک پیشنهادی دقیق ارائه دهد.
اشتباهات رایج در انتخاب گرید SAE در اقلیم‌های ایران (و راه‌حل‌ها)
- ریختن 20W50 در موتورهای جدید: این گرید در دمای بالا محافظ است، اما در استارت سرد دیر می‌رسد و می‌تواند پمپ و تایمینگ را تحت فشار بگذارد. راه‌حل: پایبندی به توصیهٔ سازنده؛ اگر نیاز به مصرف کمتر دارید، به‌جای افزایش افراطی ویسکوزیته، سراغ 5W40 با استاندارد مناسب بروید.
- نادیده‌گرفتن دفترچه در شهرهای گرم: در اهواز یا بندرعباس تصور می‌شود «حتماً 20W50 بهتر است». درحالی‌که بسیاری از موتورهای توربو با 5W30/5W40 برای دمای محیط بالا طراحی شده‌اند. راه‌حل: عدد دوم مناسب (30 یا 40) را بر اساس دفترچه و سبک رانندگی تعیین کنید.
- بی‌توجهی به DPF: استفاده از روغن‌های پرخاکستر در دیزل‌های یورو 5/6 باعث گرفتگی فیلتر می‌شود. راه‌حل: انتخاب گرید مطابق ACEA C3/C4 و API CK‑4/FA‑4.
- سرویس دیرهنگام در ترافیک تهران: گرمای موضعی و سوختن روغن در توربو رخ می‌دهد. راه‌حل: زمان تعویض را با الگوی رانندگی تنظیم کنید و از برندهای معتبر با پایداری اکسیداسیون بالا استفاده کنید.
- مخلوط‌کردن برندها/گریدها: افزودنی‌ها همیشه سازگار نیستند. راه‌حل: یک فرمول قابل‌اعتماد از یک برند را ثابت نگه دارید و در صورت نیاز به تغییر، تخلیهٔ کامل انجام دهید.
اگر دربارهٔ اقلیم محل تردد خود مطمئن نیستید، صفحهٔ گستره خدمات شهری موتورازین محدودهٔ پوشش و مشاورهٔ تخصصی را در شهر شما ارائه می‌دهد.
چگونه از جدول مقایسه استفاده کنیم؟
جدول زیر، گریدهای متداول SAE را از منظر شاخص‌های کلیدی SAE J300 (KV100 و دماهای مرجع CCS/MRV) کنار «کاربرد عملی در ایران» قرار می‌دهد. با نگاه به ستون «محدودهٔ پیشنهادی دمای محیط» می‌توانید ببینید کدام گرید برای زمستان‌های سرد کردستان یا تابستان‌های گرم خوزستان باثبات‌تر است. ستون «نوع موتور/استاندارد معمول» نیز کمک می‌کند مطمئن شوید گرید انتخابی با API/ACEA موتور شما هم‌راستاست.
| گرید SAE | ویسکوزیته در 100°C (cSt) طبق J300 | دماهای مرجع CCS/MRV (°C) | محدودهٔ پیشنهادی دمای محیط (ایران) | نوع موتور / استاندارد معمول | کاربرد پیشنهادی |
|---|---|---|---|---|---|
| 0W20 | حدود 6.9–8.7 | CCS: −35 / MRV: −40 | سرد تا معتدل: −30 تا +35 | بنزینی مدرن؛ API SP، ILSAC GF‑6؛ ACEA C5/C6 | هیبرید و شهری اقتصادی؛ استارت سرد عالی |
| 5W30 | حدود 9.6–12.1 | CCS: −30 / MRV: −35 | وسیع: −25 تا +45 | بنزینی/دیزل سبک؛ API SP/CK‑4 (نسخه‌های Low‑SAPS با ACEA C2/C3) | شهری-جاده‌ای متعادل؛ بسیاری از خودروهای جدید |
| 5W40 | حدود 12.8–16.0 | CCS: −30 / MRV: −35 | −25 تا +50 | توربو/دیزل با DPF (ACEA C3/C4)، برخی بنزینی‌های پرفشار | شرایط داغ، رانندگی پرفشار، حفاظت توربو قوی |
| 10W40 | حدود 12.8–16.0 | CCS: −25 / MRV: −30 | −20 تا +50 | پلتفرم‌های قدیمی‌تر/میانی؛ ACEA A3/B4، برخی C3 | جاده‌ای و بین‌شهری؛ ناوگان‌های مختلط |
| 15W40 | حدود 12.8–16.0 | CCS: −20 / MRV: −25 | −15 تا +50 | دیزل‌های سنتی/راه‌سازی؛ API CI‑4/CK‑4، ACEA E7/E9 | کار سنگین، دمای بالا، مصرف سوخت کمتر اولویت نیست |
| 20W50 | حدود 17–21 | CCS: −15 / MRV: −20 | −10 تا +50 | موتورهای قدیمی/فرسوده بدون توربو | مصرف روغن بالا/درزهای زیاد؛ برای موتورهای مدرن توصیه نمی‌شود |
توجه: بازه‌های cSt بالا، محدوده‌های معمول مبتنی بر طبقه‌بندی J300 هستند و ممکن است بسته به فرمول هر برند کمی تفاوت داشته باشند. همواره دفترچهٔ خودرو و الزامات API/ACEA را ملاک نهایی قرار دهید.
چک‌لیست کاربردی انتخاب گرید SAE برای اتوسرویس‌ها و مالکان
- دفترچه را مبنا قرار دهید: گرید SAE و استانداردهای API/ACEA/ILSAC پیشنهادی را یافته و یادداشت کنید.
- اقلیم و فصل: اگر استارت‌های سرد زیاد دارید (مناطق کوهستانی/سفر به مناطق سرد)، عدد W کوچک‌تر (0W/5W) را ترجیح دهید.
- نوع کارکرد: ترافیک سنگین و داغ؟ 5W40 یا 5W30 با HTHS مناسب در اولویت است. مسیر ثابت بین‌شهری؟ 5W30 اقتصادی‌تر است.
- سامانه‌های آلایندگی: برای DPF/سه‌راهه کاتالیزوری حساس، Low‑SAPS مطابق ACEA C3/C4 انتخاب کنید.
- کیفیت و اصالت: از کانال‌های معتبر مانند موتورازین تهیه کنید و به برچسب‌های جعلی حساس باشید.
- سرویس به‌موقع: بازهٔ تعویض را با توجه به شرایط ایران تنظیم کنید؛ رانندگی سنگین یعنی تعویض زودتر.
- هم‌خوانی با تاریخچهٔ خودرو: اگر همیشه 5W30 بوده‌اید، بدون دلیل فنی به 20W50 مهاجرت نکنید.
- مشاورهٔ تخصصی: در صورت تردید، از راهنمایی کارشناسان ما و لیست محصولات روغن موتور بهره بگیرید.
جمع‌بندی: درک درست SAE J300، بیمه‌نامهٔ موتورهای مدرن
وقتی ساختار SAE J300 را می‌فهمیم، دیگر انتخاب روغن به حدس و گمان و «غلیظ/رقیق» خلاصه نمی‌شود. عدد W تضمین می‌کند روغن در استارت سرد سریع گردش کند و سایش خشک رخ ندهد؛ عدد دوم و الزامات HTHS نشان می‌دهند در گرمای کاری و فشار توربو فیلم روغن فرو نمی‌ریزد. نتیجهٔ این انتخاب آگاهانه، کاهش سایش، کنترل رسوبات (لاکی/وارنیش)، ثبات مصرف سوخت و عمر بیشتر قطعات گران‌قیمت است. موتورازین با شبکهٔ تأمین سراسری و دسترسی به روغن موتور خودروهای سبک از برندهای معتبر، همراه شماست تا برای هر فصل و هر شهر، بهترین گرید را دقیق و به‌صرفه انتخاب کنید.
پرسش‌های متداول
آیا می‌توانم در تابستان ایران به‌جای 5W30 از 10W40 استفاده کنم؟
اگر سازندهٔ خودرو 5W30 را برای تمام فصول پیشنهاد داده، معمولاً نیازی به تغییر نیست؛ بسیاری از پلتفرم‌های مدرن برای دمای محیط بالا طراحی شده‌اند. بااین‌حال، در رانندگی پرفشار و یدک‌کشی، برخی سازندگان 5W40 را به‌عنوان گزینهٔ ثانویه مجاز می‌دانند. 10W40 استارت سرد ضعیف‌تری دارد و فقط در صورت تأیید دفترچه توصیه می‌شود.
برای موتورهای هیبریدی، 0W20 بهتر است یا 5W30؟
در اکثر هیبریدها 0W20 (یا 0W16) برای کاهش اتلاف پمپاژ و مصرف سوخت توصیه می‌شود. اگر سازنده 0W20 را الزام کرده، همان را انتخاب کنید. در مناطق خیلی گرم، تنها در صورت اجازهٔ سازنده می‌توانید به 5W30 تغییر دهید. رعایت API SP و ILSAC GF‑6 اهمیت دارد.
چرا 20W50 برای موتورهای جدید مناسب نیست؟
به‌خاطر تلرانس‌های تنگ، پمپ‌های روغن با دبی کنترل‌شده و سیستم‌های زمان‌بندی متغیر، روغن‌های بسیار غلیظ در استارت سرد دیر می‌رسند و می‌توانند فشار اضافی ایجاد کنند. عدد دوم 50 نیز ممکن است باعث اتلاف انرژی و دمای بالاتر شود. مگر در موتورهای قدیمی/فرسوده، این گرید پیشنهاد نمی‌شود.
ACEA C3 یا API CK‑4 در دیزل با DPF کدام بهتر است؟
هر دو معتبرند اما فلسفهٔ ارزیابی متفاوت دارند. ACEA C3 روی Low‑SAPS و سازگاری با پس‌پالایش اروپایی تمرکز دارد؛ API CK‑4 بر دوام و اکسیداسیون در سیکل‌های آمریکایی. بهترین رویکرد پیروی از دفترچهٔ سازنده است؛ بسیاری از روغن‌های 5W30/5W40 مناسب دیزل‌های یورو 5/6 هر دو را پوشش می‌دهند.
آیا مخلوط کردن 5W30 دو برند مختلف مشکلی دارد؟
در اضطرار، ترکیب مقدار کم از دو روغن هم‌گرید معمولاً مشکل‌ساز نمی‌شود، اما افزودنی‌ها ممکن است ۱۰۰٪ سازگار نباشند. برای بهترین عملکرد، یک فرمول واحد را پیوسته استفاده کنید و در تغییر برند، تخلیهٔ کامل و فیلتر نو را مدنظر قرار دهید.
بدون نظر