در صنایع غذایی و دارویی، انتخاب روانکار مناسب نه‌تنها به حفظ عملکرد تجهیزات کمک می‌کند، بلکه مستقیماً با ایمنی محصول، سلامت مصرف‌کننده و رعایت الزامات بهداشتی گره خورده است. دو نوع رایج روانکارها در این صنعت، روانکارهای پایه مینرال (Mineral-based Lubricants) و پایه سنتتیک (Synthetic-based Lubricants) هستند که هر یک دارای ویژگی‌ها، کاربردها و محدودیت‌های خاص خود می‌باشند. در این مقاله به بررسی تفاوت‌های کلیدی این دو گروه پرداخته و دلایل رو به رشد بودن استفاده از روانکارهای سنتتیک در صنایع غذایی را بررسی می‌کنیم.
تعریف روانکارهای مینرال و سنتتیک
روانکار مینرال چیست؟
روغن‌های مینرال از پالایش نفت خام به‌دست می‌آیند و از قدیمی‌ترین انواع روانکارها محسوب می‌شوند. این روانکارها شامل هیدروکربن‌های اشباع و غیراشباع هستند که خواص فیزیکی آن‌ها به نوع پالایش و مواد افزودنی بستگی دارد.
مزایا:
- قیمت پایین‌تر
- در دسترس بودن
- سازگاری با تجهیزات سنتی
معایب:
- پایداری حرارتی کمتر
- نیاز به تعویض مکرر
- خطر بیشتر آلودگی در شرایط حساس غذایی
روانکار سنتتیک چیست؟
روغن‌های سنتتیک از ترکیب شیمیایی کنترل‌شده و پایه‌های مصنوعی نظیر پلی‌آلفاالفین (PAO) یا پلی‌ال‌گلیکول (PAG) تولید می‌شوند. این روانکارها در گروه H1، H2 یا H3 برای صنایع غذایی برچسب‌گذاری می‌شوند و عمدتاً برای تماس تصادفی با مواد غذایی طراحی شده‌اند.
مزایا:
- پایداری حرارتی و اکسیداتیو بالا
- طول عمر بیشتر
- کاهش مصرف در واحد زمان
- ایمنی بهداشتی بالامطابق با( NSF، ISO 21469 و FDA)
تفاوت‌های کلیدی روانکارهای سنتتیک و مینرال در صنایع غذایی
1.پایداری حرارتی و اکسیداتیو
روانکارهای سنتتیک نسبت به مینرال در دماهای بالا عملکرد بسیار بهتری دارند. در تجهیزاتی مانند میکسرهای حرارتی یا نقاله‌های پخت، انتخاب روانکار سنتتیک منجر به کاهش اکسیداسیون و افزایش عمر مفید می‌شود.
2.ایمنی غذایی و الزامات بهداشتی
روانکارهای سنتتیک H1 از سوی سازمان‌هایی مانند NSF تأیید شده‌اند و برای تماس تصادفی با مواد غذایی ایمن هستند. در مقابل، روانکارهای مینرال فقط در صورت افزودن مواد خاص قابل استفاده در خطوط مواد غذایی هستند.
3.کارایی روانکاری و اصطکاک کمتر
به دلیل ساختار مولکولی منظم‌تر، روانکارهای سنتتیک اصطکاک کمتری تولید کرده و دمای عملیاتی پایین‌تری را در تجهیزات حفظ می‌کنند. این موضوع برای کاهش استهلاک در بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌ها بسیار مهم است.
4.عمر کاری و زمان تعویض
در شرایط یکسان، روانکار سنتتیک ۲ تا ۳ برابر عمر بیشتری نسبت به روانکار مینرال دارد. این ویژگی باعث کاهش زمان توقف تجهیزات برای تعویض روانکار می‌شود.
5.هزینه کلی مالکیت (TCO)
اگرچه هزینه اولیه روانکار سنتتیک بالاتر است، اما در بلندمدت به دلیل کاهش مصرف، کاهش تعویض و نگهداری کمتر، هزینه کلی مالکیت را کاهش می‌دهد.
انتخاب روانکار مناسب برای بخش‌های مختلف خط تولید غذایی
جدول ارائه‌شده در این مقاله، راهنمایی عملی برای انتخاب نوع روانکار مناسب در بخش‌های مختلف خط تولید صنایع غذایی است. این جدول بر اساس نیازهای عملیاتی رایج و تجارب پروژه‌های واقعی با برندهای معتبر تنظیم شده و به مهندسان نگهداری کمک می‌کند تا تصمیمی سریع، ایمن و فنی اتخاذ کنند.
| بخش خط تولید | نوع روانکار پیشنهادی | نکات کلیدی انتخاب |
|---|---|---|
| کمپرسورها (روتاری، اسکرو) | روغن کمپرسور سنتتیک پایه PAO با گواهی NSF H1 | پایداری در دمای بالا، کاهش تشکیل لجن، ایمنی غذایی |
| یاتاقان‌ها و بلبرینگ‌ها | گریس سنتتیک مقاوم به آب و بخار، پایه آلومینیوم کمپلکس | مقاومت در برابر شست‌وشوی مکرر، اصطکاک پایین |
| نقاله‌های زنجیری (تماس مستقیم با بخار) | روغن زنجیر سنتتیک با مقاومت حرارتی بالا، پایه استر | پایداری در تماس با بخار و شوینده، کاهش فراریت |
| میکسرها و همزن‌های حرارتی | روغن سنتتیک با پایداری اکسیداتیو بالا، پایه PAG | تحمل دمای بالا، کاهش اکسیداسیون و خوردگی |
| پمپ‌های خلا و سانتریفیوژ | روغن سنتتیک ضد زنگ و کف، مناسب تماس غیرمستقیم | سازگاری با متریال آب‌بندی، کاهش ایجاد کف |
| بسته‌بندی (ماشین‌آلات پرکن) | روغن هیدرولیک سنتتیک H1 با ویسکوزیته پایدار | پایداری ویسکوزیته، کاهش خرابی سیستم‌های دقیق |
| کوره‌ها و تونل‌های حرارتی | روغن حرارتی سنتتیک مقاوم به دمای بالای ۲۰۰ درجه | مقاومت حرارتی بالا، عدم ایجاد دود و رسوب |
| واحد CIP (شست‌وشوی درجا) | روغن سنتتیک مقاوم به شوینده‌های قلیایی | تحمل شوینده‌های قوی، حفظ خواص روانکاری |
| خطوط در تماس مستقیم با ماده غذایی | روانکار سنتتیک H1 با تاییدیه FDA و NSF، پایه PAO | ایمنی برای تماس تصادفی، تأییدیه‌های بین‌المللی |
چه زمانی استفاده از روانکار سنتتیک ضروری می‌شود؟
- در دمای بالای ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد
- در حضور بخار یا شست‌وشوی مداوم با آب
- در خطوط تولید با تماس تصادفی روانکار و مواد غذایی
- در برنامه‌های نگهداری بهره‌ور (TPM) و کاهش توقفات اضطراری
پیشنهاد برندهای معتبر برای روانکارهای سنتتیک صنایع غذایی
بر اساس تجربه‌ی شرکت موتور آرا رازین در مشاوره و تأمین روانکارهای صنایع غذایی، برندهای زیر عملکرد بسیار خوبی در پروژه‌های عملیاتی داشته‌اند:
- پترونول: با محصولات H1 برای دمای بالا و کاربردهای حساس
- نفت بهران: گریس‌های سنتتیک مقاوم به بخار و مواد شوینده
- فلو مکس: روغن‌های کمپرسور سنتتیک با پایداری فوق‌العاده
- ردلوب و فول مکس: روانکارهای چندمنظوره با گواهینامه‌های بین‌المللی
در یکی از پروژه‌های صنایع بسته‌بندی لبنیات در تبریز، استفاده از روانکارهای سنتتیک برند فول لایف، تحت نظارت تیم موتورازین، منجر به کاهش ۳۲ درصدی دفعات توقف و ۴۸ درصد کاهش در میزان مصرف روانکار شد.
سوالات متداول
1.آیا روانکارهای سنتتیک برای تمام بخش‌های خط تولید غذایی قابل استفاده هستند؟
بله، در بیشتر موارد قابل استفاده‌اند، اما باید نوع پایه (PAO، PAG، استر) متناسب با شرایط عملیاتی انتخاب شود.
2.آیا می‌توان روانکار مینرال را به‌سادگی با سنتتیک جایگزین کرد؟
خیر، قبل از جایگزینی باید پاک‌سازی سیستم انجام شود و با کارشناسان فنی مشورت شود.
3.روانکار سنتتیک چه تأثیری بر سلامت مصرف‌کننده دارد؟
در صورت انتخاب برند معتبر با گواهی NSF H1، این روانکارها برای تماس تصادفی ایمن هستند.
4.کدام برند ایرانی بیشترین تطابق را با استانداردهای جهانی دارد؟
برندهایی مانند نفت ایرانول، بهران رانا و فول پرایم در زمینه تطابق با NSF و ISO 21469 پیشرفت قابل توجهی داشته‌اند.
نتیجه‌گیری
حرکت به‌سوی بهره‌وری و ایمنی بیشتر با روانکارهای سنتتیک. با در نظر گرفتن الزامات بهداشتی، الزامات استاندارد و نیاز به کاهش هزینه‌های نگهداری، روانکارهای سنتتیک انتخاب هوشمندانه‌تری برای صنایع غذایی هستند. پایداری عملکرد در شرایط سخت، افزایش طول عمر روانکار، و کاهش خطر آلودگی، این نوع روانکارها را به گزینه‌ای مطمئن برای مدیران فنی تبدیل کرده است.
موتور آرا رازین با تمرکز بر تأمین روانکارهای صنعتی تخصصی، به‌ویژه در صنایع غذایی و دارویی، به‌عنوان یکی از مراجع حرفه‌ای در مشاوره، آنالیز و تأمین روانکارهای سنتتیک و مینرال شناخته می‌شود. این مجموعه با نام تجاری موتورازین نیز در پروژه‌های متعددی همکاری موفق داشته و آماده ارائه راهکارهای اختصاصی به مهندسان تأسیسات، مدیران نگهداری و مدیران تولید است.
بدون نظر