روغن توربین یکی از مهم‌ترین روانکارهای صنعتی در نیروگاه‌هاست که نقش حیاتی در حفظ عملکرد، کاهش اصطکاک، کنترل دما و جلوگیری از خوردگی در سیستم‌های توربین بخار یا گازی ایفا می‌کند. با این حال، در شرایط عملیاتی سخت و طولانی‌مدت، این روغن‌ها در معرض آلودگی و اکسیداسیون قرار می‌گیرند که می‌تواند منجر به افت کارایی، افزایش هزینه‌های نگهداری و در مواردی توقف ناگهانی سیستم شود. شناخت دقیق نشانه‌های آلودگی و اکسیداسیون و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه، برای مهندسان تعمیر و نگهداری نیروگاهی و تأمین‌کنندگان روانکارهای صنعتی مانند موتور آرا رازین، ضروری است.
اهمیت کنترل کیفیت روغن توربین در نیروگاه‌ها
روغن‌های توربین، به‌ویژه در محیط‌های با دمای بالا و فشار زیاد، باید خواص شیمیایی و فیزیکی خود را حفظ کنند. هرگونه تغییر در این ویژگی‌ها می‌تواند به خرابی تجهیزات حساسی مانند یاتاقان‌ها، پمپ‌ها و سیستم‌های کنترلی منجر شود. به همین دلیل، آنالیز دوره‌ای روغن و تشخیص سریع آلودگی‌ها، بخشی از برنامه نگهداری پیشگیرانه (PM) در صنایع نیروگاهی به شمار می‌رود.
نشانه‌های آلودگی در روغن توربین
آلودگی روغن می‌تواند از منابع مختلفی مانند رطوبت، گردوغبار، ذرات فلزی، سوخت و سایر روانکارها ناشی شود. علائم اصلی آلودگی در روغن توربین عبارت‌اند از:
۱. تغییر رنگ روغن
تغییر رنگ از حالت شفاف کهربایی به تیره یا کدر، یکی از اولین نشانه‌های آلودگی است. وجود ذرات معلق یا رسوبات باعث تیرگی می‌شود.
۲. افزایش ویسکوزیته
افزایش ویسکوزیته معمولاً به دلیل ورود آب یا اکسیداسیون شدید اتفاق می‌افتد و روانکاری مناسب را مختل می‌کند.
۳. افزایش مقدار ذرات معلق
در آزمون شمارش ذرات (Particle Count)، افزایش تعداد ذرات ریز نشان‌دهنده ورود آلودگی مکانیکی یا سایشی به سیستم است.
۴. وجود آب آزاد یا امولسیون
حضور آب در روغن (بیش از حد مجاز) باعث کاهش خاصیت روانکاری و افزایش خوردگی قطعات می‌شود.
۵. کاهش عدد TAN (Total Acid Number)
افزایش عدد اسیدی نشان‌دهنده تولید ترکیبات اسیدی در اثر اکسیداسیون روغن است که خورندگی ایجاد می‌کند.
نشانه‌های اکسیداسیون در روغن توربین
اکسیداسیون فرآیندی شیمیایی است که طی آن روغن در اثر تماس با اکسیژن و دمای بالا تجزیه شده و محصولات ناخواسته‌ای مانند اسیدها، لاک، لجن و رزین تولید می‌کند.
۱. افزایش مقدار اسید در آزمون TAN
اکسیداسیون منجر به افزایش قابل توجه عدد اسیدی شده که با استفاده از تست‌های استاندارد قابل سنجش است.
۲. تشکیل رسوبات و لاک (Varnish)
رسوبات چسبنده روی سطوح فلزی و داخل خطوط روغن‌رسانی یکی از نتایج اکسیداسیون پیشرفته است که موجب انسداد فیلترها و کاهش بازده سیستم می‌شود.
۳. کاهش پایداری حرارتی
اکسید شدن روغن باعث افت نقطه اشتعال و کاهش تحمل حرارتی روانکار می‌شود.
۴. افت خواص آنتی‌اکسیدانی
افزایش مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها در ترکیب روغن نشانه‌ای از شروع فرآیند اکسیداسیون است که می‌تواند منجر به زوال شیمیایی روانکار گردد.
منابع رایج آلودگی و اکسیداسیون در نیروگاه‌ها
- نفوذ رطوبت از طریق سیستم‌های خنک‌کاری
- ترکیب نادرست با سایر روانکارها در تعمیرات
- فیلترهای مستهلک یا بدون تعویض دوره‌ای
- دمای بیش از حد کاری یا نقاط داغ موضعی
- عدم تهویه مناسب مخازن روغن
روش‌های جلوگیری از آلودگی و اکسیداسیون روغن توربین
برای افزایش عمر مفید روغن توربین و حفظ ایمنی عملکرد سیستم، اقدامات پیشگیرانه زیر توصیه می‌شود:
1.برنامه‌ریزی برای نمونه‌برداری و آنالیز منظم روغن
2.نمونه‌گیری ماهانه یا دوره‌ای از مخازن توربین و بررسی نتایج آنالیزهایی مانند ISO Code، TAN، TBN و FTIR.
3.کنترل شرایط عملیاتی
4.تنظیم دمای کاری توربین‌ها و جلوگیری از گرم شدن بیش از حد نقاط بحرانی.
5.استفاده از فیلترهای با راندمان بالا
6.بکارگیری فیلترهایی با گرید ۵ میکرون یا پایین‌تر برای کاهش ذرات آلاینده در گردش روغن.
7.جلوگیری از ورود رطوبت
8.استفاده از شیرهای ضد بازگشت هوا، فیلترهای خشک‌کن و درام‌های ضد رطوبت در مخازن نگهداری.
9.شارژ مجدد روغن با محصولات استاندارد
10.استفاده از روغن‌های توربین دارای تأییدیه ISO 6743-5، DIN 51515-II و توربین‌های گازی GE، Siemens و Alstom.
انتخاب روغن مناسب برای توربین‌های نیروگاهی
یک روغن توربین مناسب باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- شاخص گرانروی بالا (VI)
- مقاومت عالی در برابر اکسیداسیون
- توانایی دفع رطوبت و ذرات آلاینده
- خواص ضد کف و ضد سایش
- تطابق با استانداردهای بین‌المللی و تاییدیه سازندگان OEM
در این راستا، شرکت موتور آرا رازین با ارائه مشاوره فنی، آنالیز تخصصی روغن و تأمین روانکارهای توربین با برندهای معتبری مانند ایرانول، پترونول و بهران، راهکارهایی برای افزایش بهره‌وری و کاهش ریسک عملیاتی نیروگاه‌ها فراهم می‌کند.
سوالات متداول
1.آیا تغییر رنگ روغن توربین به معنی نیاز فوری به تعویض است؟
تغییر رنگ به‌تنهایی معیار قطعی نیست، اما در کنار نتایج آنالیز می‌تواند نشان‌دهنده شروع تخریب شیمیایی باشد.
2.هر چند وقت یکبار باید روغن توربین تعویض شود؟
بسته به شرایط عملیاتی، کیفیت روغن و نوع توربین، معمولاً هر ۲ تا ۴ سال یکبار، همراه با بررسی دقیق آزمایشگاهی.
3.آیا استفاده از افزودنی‌های اکسیداسیون‌گیر راه‌حل مناسبی است؟
افزودنی‌ها مفیدند، اما جایگزین نگهداری صحیح یا تعویض روغن در شرایط بحرانی نیستند.
4.در صورت ورود رطوبت به روغن توربین، چه اقدامی باید کرد؟
باید سیستم خشک‌کن فعال شود و در صورت بالاتر بودن سطح رطوبت از حدود مجاز (ppm 100)، روغن به‌صورت کامل تخلیه و تعویض گردد.
نتیجه‌گیری
روغن توربین، ستون فقرات سیستم‌های نیروگاهی است. آلودگی و اکسیداسیون این روغن می‌تواند نه تنها بهره‌وری را کاهش دهد، بلکه به خرابی‌های پرهزینه و خطرات عملیاتی منجر شود. با اجرای روش‌های دقیق نگهداری، آنالیز منظم و استفاده از روانکارهای استاندارد، می‌توان طول عمر تجهیزات را افزایش داد و هزینه‌های غیرضروری را حذف کرد. برای انتخاب بهترین روغن و دریافت خدمات مشاوره تخصصی، کارشناسان موتور آرا رازین همراه مطمئن شما در مسیر بهره‌وری و ایمنی صنعتی خواهند بود.
بدون نظر