نقش واقعی روغن موتور در مصرف سوخت
بسیاری از رانندگان هنوز باور دارند مصرف سوخت تنها به کیفیت بنزین یا نحوه رانندگی بستگی دارد، اما حقیقت این است که نوع روغن موتور، عامل پنهان اما حیاتی در راندمان سوخت است. روغن موتور اگر با ویسکوزیته (غلظت) مناسب انتخاب شود، اصطکاک بین قطعات فلزی موتور را کاهش می‌دهد و حرکت میل‌لنگ و پیستون را نرم و روان می‌کند. اما وقتی ویسکوزیته بیش از حد بالا باشد، پمپ روغن برای گردش آن باید انرژی بیشتری صرف کند.
نتیجه؟ بخشی از انرژی موتور صرف غلبه بر مقاومت داخلی روغن می‌شود، و این یعنی افزایش مصرف سوخت تا ۱۵٪ در کارکردهای طولانی‌مدت. مطالعات SAE در سال ۲۰۲۴ نشان داده که فقط تغییر از روغن 20W-50 به 5W-30 در یک خودروی شهری، می‌تواند بیش از ۳٪ صرفه‌جویی در مصرف سوخت ایجاد کند.
درواقع روغن موتور اشتباه مثل پوشیدن کفش سنگین برای دویدن است؛ موتور شما انرژی بیشتری مصرف می‌کند تا همان کار را انجام دهد. همین تفاوت ظریف، در طول زمان به مصرف سوخت بالاتر، استهلاک بیشتر و هزینه‌های اضافه منجر می‌شود.
اشتباه رایج در انتخاب ویسکوزیته و اثر آن بر راندمان
یکی از بزرگ‌ترین خطاهای رانندگان و حتی برخی تعمیرکاران، انتخاب روغن موتور بر اساس حس شخصی یا توصیه شفاهی است، نه بر اساس مشخصات واقعی موتور و شرایط اقلیمی. این اشتباه به‌ویژه در مناطق گرم یا پر گردوغبار ایران شایع است؛ جایی که تصور می‌شود «روغن غلیظ‌تر بهتر محافظت می‌کند». اما در خودروهای امروزی با فواصل دقیق قطعات، این باور قدیمی دیگر جواب نمی‌دهد.
وقتی روغن بیش از حد غلیظ باشد (مثلاً استفاده از 20W-50 در خودرویی که به 5W-30 نیاز دارد)، مقاومت هیدرولیکی افزایش یافته و موتور باید نیروی بیشتری صرف پمپاژ کند. این یعنی افزایش اصطکاک، دمای بالاتر، فشار مضاعف بر یاتاقان‌ها و در نهایت، سوخت بیشتر برای همان عملکرد.
تحقیقات داخلی موتورازین روی موتور TU5 نشان داد که استفاده از روغن با گرانروی نامناسب، مصرف سوخت را تا ۱۲.۷٪ افزایش می‌دهد. حتی عملکرد سیستم انژکتور و احتراق هم دچار افت می‌شود، زیرا روغن سنگین‌تر باعث دیرتر گرم‌شدن موتور و احتراق ناقص اولیه خواهد شد.
در واقع، اشتباه در انتخاب ویسکوزیته یعنی هزینه پنهان در هر کیلومتر رانندگی. انتخاب علمی روغن، نخستین گام در حفظ راندمان و کاهش مصرف سوخت است.
سه شاخص کلیدی برای انتخاب روغن موتور مناسب
برای انتخاب روغن موتور درست که هم عمر موتور را افزایش دهد و هم مصرف سوخت را پایین نگه دارد، باید سه شاخص طلایی را همیشه مدنظر قرار دهید:
ویسکوزیته (SAE):
این عدد همان چیزی است که روی قوطی روغن به‌صورت 5W-30 یا 10W-40 می‌بینید. عدد اول (قبل از W) نشان‌دهنده عملکرد روغن در دماهای سرد و عدد دوم در دماهای بالا است. هرچه تفاوت بین این دو عدد منطقی‌تر باشد، روغن در شرایط اقلیمی مختلف عملکرد بهینه‌تری دارد.
استاندارد API:
این کد نشان می‌دهد روغن برای موتورهای بنزینی یا دیزلی طراحی شده است. مثلاً API SP برای خودروهای بنزینی جدید، و API CK-4 برای موتورهای دیزلی سنگین توصیه می‌شود.
نوع روغن:
روغن‌های تمام سنتتیک (Full Synthetic) در مقایسه با روغن‌های معدنی، مقاومت بیشتری در برابر اکسیداسیون دارند و می‌توانند تا ۸٪ مصرف سوخت کمتر ایجاد کنند.
توصیه موتورازین: در مناطق گرم یا ترافیکی مانند تهران و اهواز، انتخاب روغن با پایه سنتتیک و ویسکوزیته سبک (مثلاً 5W-30) به کاهش مصرف سوخت و طول عمر موتور کمک چشمگیری می‌کند.
آزمایش موتورازین درباره تأثیر ویسکوزیته بالا بر مصرف سوخت
برای بررسی دقیق اثر نوع روغن موتور بر مصرف سوخت، واحد فنی موتورازین آزمایشی میدانی روی سه خودروی یکسان با موتور EF7 انجام داد. شرایط رانندگی، سوخت و مسیر یکسان بود؛ تنها تفاوت در نوع روغن موتور استفاده‌شده بود:
- خودرو اول: روغن 5W-30 (پایه سنتتیک)
- خودرو دوم: روغن 10W-40 (نیمه‌سنتتیک)
- خودرو سوم: روغن 20W-50 (معدنی)
پس از طی ۱۰۰ کیلومتر در شرایط کنترل‌شده، نتایج نشان داد:
| نوع روغن | مصرف سوخت (L/100km) | اختلاف با حالت استاندارد |
| 5W-30 | 6.8 | — |
| 10W-40 | 7.4 | +8.8٪ |
| 20W-50 | 7.9 | +16.2٪ |
این اعداد نشان می‌دهد که فقط تغییر نوع روغن، می‌تواند تفاوتی تا بیش از ۱ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر ایجاد کند. در ناوگان‌های سنگین یا تاکسی‌ها، این تفاوت در طول سال به صدها لیتر سوخت اضافه تبدیل می‌شود.
نتیجه موتورازین: هرچه روغن غلیظ‌تر باشد، موتور برای چرخاندن آن انرژی بیشتری مصرف می‌کند؛ بنابراین انتخاب اشتباه مستقیماً به مصرف سوخت و هزینه‌های شما آسیب می‌زند.
چطور با انتخاب هوشمندانه، مصرف سوخت را کاهش دهیم؟
کاهش مصرف سوخت همیشه با تغییر سبک رانندگی آغاز نمی‌شود؛ گاهی فقط کافی است روغن موتور مناسب را انتخاب کنید. انتخاب هوشمندانه یعنی تطبیق ویسکوزیته، استاندارد و نوع روغن با اقلیم، نوع موتور و کارکرد خودرو.
برای رسیدن به مصرف سوخت بهینه، این چک‌لیست را همیشه رعایت کنید:
- از دفترچه راهنمای خودرو به‌عنوان منبع اصلی استفاده کنید؛ سازنده دقیق‌ترین گرید را مشخص کرده است.
- اگر در منطقه‌ای سرد زندگی می‌کنید (مثل اردبیل یا همدان)، روغن‌های 5W-30 یا 0W-30 انتخاب کنید تا موتور سریع‌تر گرم شود.
- در شهرهای گرم یا پرترافیک مثل اهواز، قم و تهران، گرید 10W-40 مناسب‌تر است.
- برای خودروهای پرکارکرد، از روغن‌های تمام سنتتیک با استاندارد API بالا (مانند SN یا SP) استفاده کنید.
- برندهای معتبر با گواهی COA و MSDS مانند پترونول، بهران، پارس، ایرانول و موتورازین همیشه انتخاب مطمئن‌تری هستند.
نتیجه نهایی: انتخاب اشتباه روغن موتور ممکن است هزینه‌ای پنهان ولی سنگین داشته باشد، تا ۱۵٪ افزایش مصرف سوخت. اما با آگاهی و انتخاب هوشمندانه، می‌توان این رقم را به صفر نزدیک کرد و عمر موتور را چند برابر افزایش داد.
سوالات متداول
۱. آیا برند روغن موتور بر مصرف سوخت تأثیر دارد؟
بله. برندهای معتبر با فرمولاسیون دقیق و افزودنی‌های ضداصطکاک (مثل موتورازین و بهران) به کاهش مصرف سوخت کمک می‌کنند.
۲. آیا تغییر از 10W-40 به 5W-30 خطرناک است؟
اگر با دفترچه خودرو مطابقت دارد، خیر. در هوای سرد حتی مفید است، چون روغن سریع‌تر به قطعات می‌رسد و موتور سبک‌تر کار می‌کند.
۳. آیا روغن‌های سنتتیک همیشه بهترند؟
در بیشتر خودروهای جدید، بله. چون پایداری دمایی بالاتر و جریان بهتر دارند، مخصوصاً در رانندگی شهری و توقف‌های مکرر.
چطور روغن موتور اشتباه می‌تواند مصرف سوخت را تا ۱۵٪ افزایش دهد؟
پاسخ کوتاه و فنی این است: ویسکوزیته نامناسب باعث افزایش اصطکاک داخلی و کاهش راندمان مکانیکی موتور می‌شود. هرچه روغن غلیظ‌تر از حد توصیه‌شده باشد، پمپ روغن انرژی بیشتری برای گردش آن مصرف می‌کند و همین مسئله به افزایش مصرف سوخت منجر می‌شود.
در آزمایش‌های میدانی موتورازین، اختلاف میان روغن 5W-30 و 20W-50 تا ۱۶٪ افزایش سوخت را نشان داده است. پس انتخاب درست روغن، نه‌تنها هزینه سوخت را کاهش می‌دهد بلکه عملکرد موتور، فیلترها و قطعات داخلی را نیز بهبود می‌بخشد.
روغن موتور مناسب = مصرف سوخت کمتر + عمر بیشتر موتور
روغن اشتباه = هزینه پنهان، اصطکاک بالا، و اتلاف انرژی
بدون نظر