روانکار تجهیزات زمینی فرودگاهی (GSE): راهنمای انتخاب

روانکار تجهیزات زمینی فرودگاهی (GSE) چیست و چرا حیاتی است؟

روانکار تجهیزات زمینی فرودگاهی (GSE) نقش کلیدی در پایداری و ایمنی عملیات رمپ دارد. از یدک‌کش‌ها و بالابرهای قیچی (Scissor Lifts) تا واحدهای برق زمینی (GPU) و نوارنقاله‌های بار، هر مؤلفه متحرک برای کاهش سایش، دفع گرما و جلوگیری از خوردگی به روغن صنعتی و گریس مناسب وابسته است. در اقلیم متنوع ایران گرمای اهواز تا سرمای تبریز انتخاب ویسکوزیته، افزودنی‌ها و پایه روغن صنعتی در تبریز و اهواز، تعیین‌کننده زمان خواب تجهیز، هزینه تعمیرات و مصرف سوخت است.

یک انتخاب درست، فشار پمپ‌های هیدرولیک را پایدار نگه می‌دارد، افت توان در گرمای ظهر را کاهش می‌دهد و به یاتاقان‌ها اجازه می‌دهد با حداقل اصطکاک و صدای کمتر کار کنند. در مقابل، روانکار نامتناسب با دما یا بار، باعث کاویتاسیون، نشت، سختی فرمان، قفل شدن سیلندرها و افزایش مصرف قطعات می‌شود.

انواع روغن هیدرولیک برای GSE: از AW تا HVLP

بخش بزرگی از GSE مبتنی بر سامانه‌های هیدرولیک است. انتخاب درست روغن هیدرولیک باید بر اساس کلاس، استاندارد، ویسکوزیته و شاخص گرانروی (VI) انجام شود:

• ISO 11158 / ISO 6743-4 کلاس‌های HL، HLP، HVLP: HLP (ضدسایش/AW) انتخاب عمومی برای پمپ‌های پره‌ای/دنده‌ای؛ HVLP برای دامنه دمایی وسیع به‌دلیل VI بالاتر.
• DIN 51524: Part II (HLP) و Part III (HVLP) برای عملکرد ضدسایش و پایداری گرانروی در تغییرات دما.
• ویسکوزیته (ISO VG 32/46/68): VG 32 برای هوای سرد و راه‌اندازی سریع؛ VG 46 انتخاب متوازن برای اقلیم معتدل؛ VG 68 برای دماهای بالا و بارهای سنگین.
• روغن‌های ضدآتش (HFDU/HFC): در برخی محیط‌های پرخطر یا طبق الزامات HSE پروژه‌ای قابل بررسی‌اند؛ مطابق ISO 12922.

در پروژه‌های نظامی یا پیمان‌های خارجی ممکن است MIL-PRF-5606 (معدنی)، MIL-PRF-83282 (سنتزی با دامنه دمایی بالاتر) یا MIL-PRF-87257 (دمای بسیار پایین) برای برخی زیرسامانه‌ها الزام شود. اگرچه این مشخصات بیشتر در هوانوردی کاربرد دارند، در برخی GSE استانداردشده نیز دیده می‌شوند؛ لذا تیم تدارکات باید الزامات قرارداد را بررسی کند.

گریس‌های مناسب یاتاقان‌ها، اتصالات و چرخ‌ها

گریس، نخستین خط دفاعی در برابر سایش، شوک بار و آب‌شویی است. انتخاب گریس مناسب باید با توجه به نوع تغلیظ‌کننده، NLGI و افزودنی‌ها انجام شود:

• لیتیوم کمپلکس EP2: همه‌کاره، تحمل دمایی بالا، مناسب یاتاقان چرخ و مفصل‌ها. انتخاب مطمئن برای اکثر GSE.
• کلسیم سولفونات کمپلکس: مقاومت عالی در برابر آب، پایداری مکانیکی برتر، ضدخوردگی برجسته؛ مناسب عملیات باران/شستشو و مه‌نمک.
• NLGI 1/2/3: NLGI 2 رایج‌ترین؛ NLGI 1 برای هوای سرد و پمپ‌گریس؛ NLGI 3 برای قطعات با لقی بالا در گرمای شدید.
• افزودنی EP/MoS2: برای ضربه بار در مفصل‌های کشنده و پین‌ها مفید است.

دقت به Drop Point (نقطه چکه)، Water Washout و Four-Ball Wear در دیتاشیت، انتخاب را دقیق‌تر می‌کند. در محوطه‌های پرگردوغبار، گریس‌های با چسبندگی کنترل‌شده از ورود ذرات جلوگیری می‌کند.

استانداردها و الزامات کنترلی: ISO، MIL-PRF، API

برای انطباق فنی و کاهش ریسک، به استانداردهای زیر توجه کنید:

• ISO 4406: شاخص تمیزی سیال؛ هدف‌گذاری 18/16/13 یا بهتر برای مدارهای هیدرولیک GSE توصیه می‌شود.
• ISO 11158 / DIN 51524: طبقه‌بندی عملکردی روغن‌های هیدرولیک HL/HLP/HVLP.
• ASTM D943/D2272: سنجش پایداری اکسیداسیون روغن‌های گردشی/توربینی و RBOT؛ برای ارزیابی عمر مفید مفید است.
• API/ACEA برای موتور دیزل یدک‌کش‌ها: API CK-4 یا CJ-4 برای دیزل‌های جدید؛ API SP برای بنزینی‌های پشتیبان.
• API GL-4/GL-5: برای دیفرانسیل و گیربکس‌های دنده‌ای، با توجه به توصیه سازنده تجهیز.

نکته اجرایی: تطابق با استاندارد، جایگزین بررسی شرایط واقعی کار نیست. نمونه‌گیری دوره‌ای و پایش وضعیت (Oil Analysis) کلید تصمیم‌گیری بهینه است.

مقایسه روغن معدنی و سنتزی: کدام برای GSE بهتر است؟

انتخاب بین پایه معدنی و سنتزی به بودجه، دامنه دمایی و شدت سرویس بستگی دارد. جدول زیر، تصویری خلاصه ارائه می‌دهد:

برای عملیات 24/7 در گرمای جنوب یا سرمای ارتفاعات، سنتزی HVLP (پایه PAO) با VI بالا، به‌ویژه در سیستم‌های حساس، بازگشت سرمایه مطلوبی دارد. در ناوگان عمومی با چرخه متوسط، HLP معدنی با کیفیت مناسب و فیلتراسیون مؤثر، گزینه‌ای اقتصادی و مطمئن است.

راهنمای انتخاب بر اساس اقلیم و شرایط عملیاتی ایران

گرم و خشک (جنوب و مرکز)

• روغن هیدرولیک HVLP با VG 46 یا 68، VI بالا و مقاومت اکسیداسیون قوی.
• گریس لیتیوم کمپلکس EP2 یا کلسیم سولفونات با مقاومت عالی به آب‌شویی و دمای بالا.
• بررسی سازگاری با گردوغبار: گردگیر مناسب و دوره‌های کوتاه‌تر گریس‌کاری.

سرد و کوهستانی (شمال‌غرب/ارتفاعات)

• HVLP VG 32 یا مخلوط کم‌دما با Pour Point پایین برای راه‌اندازی سریع.
• NLGI 1 برای پمپ‌گریس و مفاصل با حرکت سریع در صبح‌های سرد.
• بررسی نشتی آب‌بند در دماهای پایین و استفاده از شلنگ‌های مقاوم به سرما.

مرطوب/شرجی (شمال و سواحل)

• افزودنی ضدخوردگی تقویت‌شده و گریس کلسیم سولفونات کمپلکس.
• پایش آب در روغن (Karl Fischer) و نصب تنفسی‌های ضد‌رطوبت (Desiccant Breathers).

برای دریافت پیشنهاد محصول و بسته‌های نگهداری ویژه اقلیم گرمسیری، صفحه خدمات مناطق گرمسیری موتورازین را ببینید. همچنین برای طیف کامل روغن صنعتی متناسب با GSE، به کاتالوگ محصولات مراجعه کنید.

چک‌لیست نگهداری و MRO: از نمونه‌گیری تا فیلتراسیون

یک برنامه MRO منظم، هزینه‌های پنهان را کاهش می‌دهد و ریسک توقف پرواز را کم می‌کند. این چک‌لیست پیشنهادی را مبنا قرار دهید و با شرایط سایت سفارشی‌سازی کنید:

1. نمونه‌گیری دوره‌ای روغن هیدرولیک: ماهانه/فصلی؛ آنالیز ویسکوزیته، TBN/TAN، شمارش ذرات (ISO 4406)، آب محلول و فلزات سایش.
2. فیلتراسیون و آلودگی: هدف تمیزی 18/16/13 یا بهتر؛ تعویض فیلتر بر اساس ΔP؛ نصب فیلتر بای‌پس برای سرویس حین کار.
3. تنفسی و رطوبت: استفاده از تنفسی خشک‌کن؛ کنترل میعان به‌ویژه در شهرهای ساحلی.
4. گریس‌کاری: برنامه‌ریزی بر مبنای شرایط (بار/دما/آلودگی)؛ علامت‌گذاری نقاط گریس و جلوگیری از اختلاط گریس‌های ناهم‌خوان.
5. نشت‌یابی: بازدید هفتگی اتصالات، سیل‌ها و شلنگ‌ها؛ نشتی کوچک امروز، خرابی بزرگ فرداست.
6. سازگاری شیمیایی: پیش از تعویض نوع روغن/گریس، با سازنده آب‌بند (NBR/FKM/PTFE) تطابق را چک کنید.
7. آموزش اپراتور: آموزش علائم هشدار (صدای پمپ، فوم، دیر فرمان گرفتن) و ثبت سوابق.

خطاهای رایج در انتخاب و کاربری روانکار GSE و راه‌حل‌ها

• انتخاب تنها بر اساس قیمت: راه‌حل: هزینه چرخه عمر (LCC) را بسنجید؛ روغن سنتزی ممکن است با افزایش فواصل تعویض، اقتصادی‌تر شود.
• اختلاط گریس‌های ناهم‌خوان: راه‌حل: برچسب‌گذاری سیستماتیک، استفاده از تفنگ‌گریس رنگی و ماتریس سازگاری.
• بی‌توجهی به تمیزی: راه‌حل: کنترل ISO 4406، تعویض فیلتر به‌موقع و استفاده از کانکتورهای تمیز در سوخت‌گیری و سرویس.
• عدم انطباق با اقلیم: راه‌حل: انتخاب HVLP در دامنه‌های دمایی وسیع و NLGI مناسب فصل.
• عدم ثبت سوابق: راه‌حل: کارت تجهیز دیجیتال، QR روی هر دستگاه و ثبت آنلاین سرویس‌ها.

نکات کلیدی انتخاب روانکار GSE

• نوع سیستم: پمپ و ولو هیدرولیک (HLP/HVLP)، گیربکس (GL-4/GL-5)، موتور دیزل (API CK-4).
• اقلیم و چرخه کاری: انتخاب ویسکوزیته و VI متناسب با دما و بار.
• استاندارد و تأییدیه: ISO/DIN و در صورت لزوم MIL-PRF.
• فیلتراسیون و تمیزی: هدف‌گذاری ISO 18/16/13 یا بهتر.
• هزینه چرخه عمر: فواصل تعویض، مصرف و خرابی را همزمان بسنجید.

جمع‌بندی و نقش موتورازین در کاهش استهلاک و هزینه

انتخاب علمی روانکار در تجهیزات زمینی فرودگاهی، تفاوت بین توقف‌های پرهزینه و عملیات پایدار است. با تطبیق نوع روغن هیدرولیک (HLP/HVLP)، گریس مناسب (EP/کلسیم سولفونات) و رعایت استانداردهای ISO و MIL-PRF، می‌توان دمای کاری، سایش و مصرف انرژی را کنترل کرد. اجرای یک برنامه MRO با نمونه‌گیری دوره‌ای، فیلتراسیون هدفمند و آموزش اپراتور، عمر تجهیز را افزایش می‌دهد.

موتورازین با سبد کامل روغن صنعتی و بسته‌های خدماتی ویژه اقلیم‌های گرم و خشک در خدمات مناطق گرمسیری، انتخاب و تأمین مطمئن را ممکن می‌کند. برای مشاوره فنی، به ما پیام دهید تا راهکار بهینه مطابق برند تجهیز، اقلیم و بودجه شما ارائه شود.

پرسش‌های متداول

تفاوت HLP و HVLP در روغن هیدرولیک چیست؟

HLP یک روغن ضدسایش استاندارد با افزودنی AW است که در دماهای معمولی عملکرد خوبی دارد. HVLP علاوه‌بر افزودنی‌های AW، شاخص گرانروی (VI) بالاتری دارد و در تغییرات دمایی وسیع، ویسکوزیته پایدارتر می‌ماند؛ بنابراین برای GSEهایی که در گرمای ظهر یا سرمای صبح کار می‌کنند، HVLP فرمان‌پذیری و پاسخ بهتری ارائه می‌دهد. انتخاب نهایی به دامنه دمایی سایت و توصیه سازنده بستگی دارد.

آیا گریس چندمنظوره EP2 برای تمام نقاط GSE کافی است؟

EP2 لیتیوم کمپلکس در بسیاری از کاربردها کافی است، اما همه‌جا بهترین نیست. در محیط‌های خیس یا شستشو با فشار، کلسیم سولفونات کمپلکس مقاومت آب‌شویی بهتری دارد. برای سرمای شدید، NLGI 1 ممکن است مناسب‌تر باشد. همچنین سازگاری گریس‌های مختلف مهم است؛ از اختلاط ناهم‌خوان پرهیز کنید و همیشه دیتاشیت سازنده را بررسی نمایید.

چه زمانی استفاده از روغن سنتزی توصیه می‌شود؟

وقتی دامنه دمایی وسیع، چرخه کاری پیوسته، یا دمای کاری بالا دارید، روغن سنتزی (مثلاً HVLP پایه PAO) به‌دلیل پایداری اکسیداسیون و VI بالاتر، عمر سرویس را افزایش و ریسک وارنیش را کاهش می‌دهد. در ناوگان با توقف‌های مکرر و محیط‌های بسیار سرد نیز استارت‌پذیری بهتری فراهم می‌کند. با این حال هزینه اولیه بالاتر است و باید با دید هزینه چرخه عمر تصمیم‌گیری شود.

شاخص تمیزی ISO 4406 چه تاثیری بر خرابی دارد؟

ذرات سخت، عامل اصلی سایش ساینده در پمپ‌ها و ولوها هستند. دستیابی به ISO 18/16/13 یا بهتر، نرخ خرابی را به‌طور معنی‌داری کاهش می‌دهد و عمر فیلترها و قطعات را افزایش می‌دهد. پایش شمارش ذرات، تعویض فیلتر بر مبنای افت فشار و استفاده از اتصال‌های تمیز در زمان سرویس، راهکارهای کلیدی برای کنترل آلودگی هستند.

سازگاری روغن‌های سنتزی با آب‌بندهای NBR/FKM چگونه است؟

PAO عموماً با NBR و FKM سازگار است، اما برخی استرها می‌توانند انبساط آب‌بند را تغییر دهند. قبل از مهاجرت به روغن جدید، دیتاشیت روغن و توصیه سازنده آب‌بند/تجهیز را بررسی کنید و در صورت امکان، تست میدانی محدود انجام دهید. استفاده از کیت‌های آب‌بند سازگار و پایش نشت در هفته‌های نخست، ریسک را به حداقل می‌رساند.